Banka Konsolidasyonlarının Etkiler

Bankalar ekonominin lokomotifi konumundadırlar. Bankacılık sektörünün daha önce de değindiğimiz gibi dışsal etkileri vardır. Dolayısıyla bu sektörde meydana gelen herhangi bir değişim, ekonomideki tüm birimleri etkilemektedir.

1. Konsolidasyonların Etkilerine Genel Bakış

Banka konsolidasyonlarına bakarken önce finansal kurumların performanslarının karşılanmasında büyük fayda olacaktır. Bu noktada faaliyet verimliliği ve banka karlılıkları önem kazanmaktadır. Aynı büyüklükte iki bankanın konsolidasyona gitmesi sonrasında, hipotezlerde de değinildiği gibi sinerji ve pazar artışı yoluyla brüt gelir artışı olmaktadır. Büyük bankalar ise

78 _{Öztin Akgüç, Bankalararası Birleşmeler ve Satın Almalar, T.B.B. Yayınları, İstanbul, Nisan 2001}

konsolidasyon sonrası brüt gelir artışını, piyasadaki hakim pozisyonlarından yararlanarak fiyat artışlarıyla sağlayabilmektedirler.79

Birleşme ve satın almalar sonucunda banka mali bünyeleri de önem kazanmıştır. Bankaların birleşmeden sonraki performansları ölçülürken aktif karlılık, faiz dışı giderlerin toplam giderlere oranı ve öz kaynak karlılığı gibi kriterler kullanılır. Bu kriterler çerçevesinde banka birleşmelerini incelediğimizde, ilk olarak konsolidasyonun hemen ardından karlılığın düştüğü söylenebilir. İki farklı kurumun birleşmesinde veya satın almalarda kurum yönetiminin değişmesi bir takım kontrol sorunlarına yol açacaktır. Ayrıca bu değişiklikten memnun olmayan bazı müşteriler de kaybedilecektir. Dolayısıyla konsolidasyon sonrasında banka aktifinde bir miktar küçülme, karlılık kriterlerinde düşüş kaydedilecektir. Fakat daha sonra faiz dışı giderlerin toplam giderler içindeki payında bir azalma görülecektir. Bu gelişme bankacılık sektöründe ölçek ekonomisini olduğunu ispat edecek bir gelişme olarak görülebilir.80

Konsolidasyon büyük şirketlere pazar paylarını arttırma, yönetim üretim ve araştırma-geliştirme maliyetlerinden tasarruf sağlama ve rekabet gücünü arttırma gibi tartışılmaz avantajlar sağlarken, çalışanların korkusu olacağı da gözden kaçmamalıdır. Konsolidasyona giden şirketlerde tesis kapatmalar ve işçi çıkarmalar sonucunda çalışanların büyük bir kısmı işsiz kalma sorunu ile karşı karşıyadır.81

Konsolidasyon sonrası devralınan şirketlerin hisselerinin değeri artarken, devralan şirketin hisseleri ise genellikle düşüş kaydeder. Sonuçta orta vadede birleşmelerin sadece yarısından daha azında birleşen şirketlerin toplam piyasa değerinin arttığı belirtilmektedir.82

79 _{Palombo, a.g.e, s.3-4.}

80 _{F.S. Mishkin, Bank Consolidation: A Central Banker’s Persfective, 1996, s.25-26.}

81 _{Seyfi Hayran, “Bankacılıkta Reform ve Yapılması Gerekenler”, Ortadoğu Gazetesi, 4 Nisan 2002,}

http://www.ortadogu.com/~yazar/shayarn , (15/08/2006).

82 _{G.A.Aşık, “Banka Birleşmelerinde 1999 Bolluğu”, Uzman Gözüyle Bankacılık, Yıl:7, Sayı 28-29,}

2. Banka Konsolidasyonlarının Ekonomi Üzerine Etkisi

Banka konsolidasyonlarının en önemli ve ilk etkisi ekonomi üzerinde görülür. Ekonomi içersinde bu birleşmeden ve satın almalardan ilk etkilenen ekonomik birim ise KOBİ’ ler olmaktadır. Çünkü küçük işletmeler ucuz fon elde etmek için çaba harcayan ve ihtiyaçları olan fonları genellikle bankalar aracılığı ile gidermeye çalışan kurumlardır. Dolayısıyla konsolidasyon sonrasında başta kredi faiz oranlarında olmak üzere, kredi çeşitlerinde, kredi süreçlerinde olan değişikliklerden küçük işletmeler etkilenmektedir.

Banka birleşmelerinin bir başka etkisi de finansal riskler üzerinedir. Banka birleşmeleri sonucunda coğrafi genişleme ve ürün yelpazesindeki artış firma riskini azaltabilecektir. Ayrıca bankacılık sistemindeki finansal risk, finansal kurumların ve piyasaların toptan satış etkileri aracılığıyla reel ekonomiye aktarılabilecektir.

Finansal konsolidasyon hem tek tek finansal kurumların risklerini hem de sistematik finansal kriz risklerini etkileyebilir.83

Finansal konsolidasyonların tek tek firmaların riski üzerindeki olası etkileri karışıktır. Uzmanlar firmaların risk değerlenmesini yaparken her bir vakanın ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiğini belirtmektedirler. Konsolidasyonun firma riskini çok büyük olasılıkla azaltacağı tek alan çeşitlendirme kazanımlarıdır. Örneğin, belli bir ülkenin bölgeleri arasında konsolidasyondan muhtemelen çeşitlenme kazanımları doğabilir. Böylesi kazanımlar, coğrafi bölgeler arasında ürün çeşitlendirmesinden doğabilecektir. Ek olarak, finansal konsolidasyon ile finansal ürün servislerinin artmasından kaynaklanan bir çeşitlendirme kazanımı ortaya çıkabilir. Ancak, araştırmalar potansiyel yararların oldukça sınırlı olabileceğine işaret etmektedir. Öte yandan, konsolidasyondan sonra bazı firmalar aktif portföylerine kaymaktadır ve bu durumda konsolidasyon operasyonel riskleri ve yönetim karmaşıklarını

arttırabilir. Söz konusu finansal kurumlar daha büyük ve daha karmaşık hale geldikçe eğer üst yönetim ekipleri esas uzman oldukları alanlardan başka alanlara kaydırılırsa ekonomik olmayan organizasyonlar ortaya çıkabilir. Daha genel olarak açıklarsak, maliyetten tasarruf veya verimlilik kazanımlarının gerçekleşmesinin garantisi yoktur.84

Banka konsolidasyonlarının para politikaları üzerine olan etkileri de söz konusudur. Buradaki etkiyi ikiye ayırarak inceleyebiliriz. İlk etki, birleşmeler ilgili piyasalarda rekabet derecesini azaltabilir. Rekabetteki azalma piyasa gücü az olan katılımcılar için likiditenin daha maliyetli olmasına yol açabilir ve böylece merkez bankasının hedeflediği piyasa ile diğer finansal piyasalar arasında faiz oranları arbitrajına engel olabilir. Eğer birleşme firmalara artmış pazar güçlerini sadece zaman zaman, piyasa koşullarına bağlı olarak kullanmalarına izin verirse azalan rekabet çok kısa vadeli faiz oranlarında daha fazla dalgalanmaya yol açabilir.85

İkinci olarak konsolidasyon para piyasalarının performansına etkide bulunabilir. Çünkü konsolidasyon sonucu oluşan büyük finansal firmalar daha önceki küçük bileşenlerinden farklı davranırlar. Piyasada oluşan konsolidasyon sonucunda ortaya çıkan büyük yapının para arzını etkileme gücü artacaktır. Bu durum Merkez Bankasının politikaları ile ters düşebilir.

3. Banka Konsolidasyonlarının Toplum Üzerine Etkisi

Banka konsolidasyonları, bankaların yoğunlaşmasına ve yerel bankacılık hizmeti veren bankaların etkinliğinin azalmasına yol açmaktadır. Bu süreç sonucunda oluşan durum müşterilerin bankacılık hizmetlerinden yararlanma ve bankaları çeşitli amaçlar için aracı olarak kullanmalarını da etkilemektedir.

84 _{Ferguson, a.g.e, s.34.}

85 _{Özen Özden Ünlü, “Avrupa Birliğinde Finansal Konsolidasyon ve Türk Bankacılık Sektörü”,}

Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ekonomi

Her şeyden önce banka birleşmeleri sonucunda doğan büyük bankaların, mevduata daha az faiz vermeleri ve bankacılık hizmetlerinden daha fazla masraf almaları müşteriler açısından en büyük dezavantaj olarak olmaktadır.86

Bu olumsuz etkilere ayrıca kosolidasyon sonrasında oluşan banka çalışanlarının işsizlik problemi eklenebilir. Son yıllarda meydana gelen ard arda banka birleşmeleri dünyada işsiz bankacı sayısının artmasına yol açmıştır. Çünkü birleşme sonrasında bir çok atıl şube kapatılmış bu şubedeki çalışanların bir kısmı dağıtılmış, geri kalan kısmı ise işsiz kalmıştır. Buna ek olarak şubelere destek veren genel müdürlük birimlerinde fazla kalan çalışanlar şubelerin azaltılmasına bağlı olarak işsiz kalmışlardır.

Banka birleşmelerinin sonucunda ortaya çıkan etkileri toplumsal sonuç açısından inceleyen araştırmacıların ulaştıkları sonuçları şu şekilde sıralayabiliriz.87

1- Bankaların yarısı birleşme gerçekleştikten sonra fiyat politikalarını değiştirmiştir.

2- Toplumsal refahı olumsuz yönde etkileyecek herhangi bir bulguya rastlanılmamıştır.

3- Birleşmeden sonra kısa dönemde işten çıkarma olayları sıklıkla görülmüştür.

4- Birleşen bankalardan yaklaşık olarak % 20 si çalışma saatlerini uzatmışlardır.

86 _{Gary. A. Dymski, The Bank Merger Wave The Economic Causes and Social Consecquece of}

Financial Cosolidation, M.E. Sharpe, Inc., 80 Business Park Drive, Armank, New-York, 2003, s.275.

87 _{Peter S. Rose, “Bank Mergers and Acquisitions: Managing the Acquisitions Process”, ABEBooks,}