Balkan Coğrafyasında Rus Casusluk Faaliyetleri

Yine bazı Avusturya-Macaristan ve Alman esirlerinin Rus casusluğunda kullanıldığı Alman Cenub Ordusu Kumandanlığı tarafından bildirilmiĢtir476

. Bundan dolayı Rusya‟dan dönen esirlerden Avusturya-Macaristan ordusu mensubu olanlar doğruca Avusturya ve Macar Ġstihbarat Zabitliğine ve Alman ordusuna mensup olanların da Sahra Polis ġubesine gönderilmesi kararlaĢtırılmıĢtır477

.

Sonuç olarak, Rusya‟nın savaĢ dönemi boyunca Ġttifak Devletleri tebaasından bazılarını casusluk amacıyla kullandığı, Avusturya-Macaristan ve Alman esirlerinden de istifade ettiği görülmektedir.

3.3.4. Balkan Coğrafyasında Rus Casusluk Faaliyetleri

Rusların Balkan coğrafyasında yoğun bir Ģekilde casusluk faaliyetlerinde bulundukları ve bu casusluklarını teĢkilatlar kurarak gerçekleĢtirdikleri biliniyordu478

. Söz konusu coğrafyada bulunan Osmanlı konsolos, Ģehbender veya ataĢemiliterleri Osmanlı Devleti aleyhinde gerçekleĢtirilen yapılanmaları imkânlar dâhilinde iletmekte ve bu eylemlere

475

BOA. HR. SYS. 217/70; HR. SYS. 217/71. 476

ATASE, BDH. 4397/183/4. 477 ATASE, BDH. 4397/183/4-3. 478

165

karĢı gerekli tedbirler almaktaydı. Bu maksatla Osmanlı Devleti‟nin Sofya sefirinin Dâhiliye Nezaretine gönderdiği 21 Ocak 1915 tarihli telgrafında, “Maskeler Aşağı” adı altında Sofya‟da intiĢar eden bir risalede Sofya Rus Sefareti hafiyelerinden olduğu iddia edilen Peter ġuvalti adında bir avukatın Osmanlı Devleti‟ne gitmek üzere Sofya ġehbenderhanesine müracaat ettiği bildiriliyordu. Ancak kendisinin baĢvurusuna olumsuz yanıt verildiğini açıklayan ġehbender Celal, Peter ġuvalti‟nin vizesiz pasaportla dahi Osmanlı Devleti‟ne sızmaya çalıĢmasının ihtimal dâhilinde bulunduğunu ifade etmiĢtir. Ayrıca bu hususun Edirne Vilayetine iletildiği vurgulanmaktaydı479

. Yine Sofya sefirinin beyanına göre Ġstanbul sakinlerinden ve Rusya tebaasından olan Savayan adında bir Ermeni zevcesi ile beraber Sofya‟ya gitmiĢti. Savayan‟ın burada Ruslarla her fırsatta temas kurması, Rus casusu olduğu kanaatini oluĢturmuĢtur480

.

Atina Sefaretinden gelen bilgilerde, Köstence‟den Ġstanbul‟a benzin taĢıyan yelken gemilerin taifesi arasında tanınmamak gayretinde olan yüksek rütbeli bir Rus zabitinin bulunduğu ve bu Ģahıs tarafından Osmanlı askerî harekâtları ile deniz kuvvetleri hakkında düĢmana malumat verildiği yer almaktaydı. Rus donanması bu zabitin içinde bulunduğu gemiye rastgeldiğinde özellikle dokunmamaktaydı481

.

Osmanlı Devleti aleyhine cereyan eden bu casusluklara karĢı düĢman casuslarından yararlanmak Ģeklinde birtakım çalıĢmalar yapıldı. Bunlardan en önemlisi hiç Ģüphesiz BükreĢ‟ten Harbiye Nezareti‟ne gönderilen 8 Ocak 1915 tarihli Ģifrede açıklanan bir Rus casusun mensup olduğu ya da hizmet ettiği devletin sırlarını ifĢa etmesiydi. Ġstanbul, Trakya ve Çanakkale‟den düĢman devletlerin ne suretle ve kimler vasıtasıyla haber aldıkları bu casus tarafından itiraf edilecekti. Kendisi Rusyalı olmasından dolayı Basarabya‟dan dahi istihbarat alabilecekti. Ancak bu hizmetleri karĢılığında 600 frank ve arkadaĢı için de harcırahın dıĢında 300 frank talep etmekteydi. BükreĢ AtaĢemiliteri Celal Bey, Rus casusundan bir iki ay yararlanılmasının faydalı olacağını ve bunun için iki üç bin frank kadar paranın gerektiğini belirtiyordu482

. Bu Ģahsın dıĢında, Konya Telgrafnamesi Muhaberat-ı Ecnebiye memuru olan Mahmut Efendi‟den de bu amaç doğrultusunda yararlanılacaktı. Bundan baĢka, BeĢiktaĢ‟ta Ihlamur‟da Büyük Bakkaliye

479

BOA. DH. EUM. 5. ġube 9/13. 480

BOA. DH. EUM. 5. ġube 10/21. 481 ATASE, BDH. 303/1231/A/8-5. 482

166

Mağazası‟nda Bosnalı Zekeriya Niyazi Efendi namında bir genç bulunmaktaydı. Kendisine harp pasaportunun verilmesiyle bu görevi kabul edeceği düĢünülmüĢtür483

. BükreĢ Sefaretinden BaĢkumandanlık Vekâlet-i Celilesi Ġkinci ġube Müdürü Erkan-ı Harbiye BinbaĢısı Seyfi Bey‟e gönderilen telgrafta ise casusluk meselesinde en önemli hususun para meselesi olduğu belirtiliyordu. Malumat almak için ötekine berikine mutlaka para verilmesi gerektiği, bu amaçla da kendisine gerekli miktarda para yollanmasını talep ediyordu484

.

Osmanlı Devleti‟nin bu bölgedeki casuslar için aldığı ya da desteklediği önemli bir faaliyet, casusluk davalarıydı. Sofya Sefaretince Hariciye Nazırı Halil Bey‟e gönderilen telgrafta, Osmanlı Devleti ve Bulgaristan Hükümeti aleyhinde yapılan casusluklar ortaya çıkarılırken bunları gerçekleĢtiren casuslar da cezalandırılmıĢtır. Burada en dikkat çeken kiĢi Rus Yakovlef‟di. Kendisi gerek Türkiye‟nin askeri harekâtları gerekse Bulgaristan‟ın Karadeniz‟deki Müdafaa-i Bahriyesi hakkında araĢtırma yapan ve topladıkları malumatı kendisine gönderen bir casus teĢkilatı vücuda getirmiĢti. Bu teĢkilat içinde en etkili Ģahıs ise Zelenogorof‟tu ve onun vasıtasıyla diğer mahkûmlar bu casusluğa iĢtirak etmiĢlerdi⁴⁸⁵. Hatta Rusya Devleti hesabına Ġstanbul ve Bulgaristan‟da casusluk eden ve Bulgar Sefarethanesi kâtiplerinden olduğu rivayet edilen Radeff adında Ģahsın tutuklandığı Bulgaristan Sefarethanesince bildiriliyordu486

.

Balkan coğrafyasında etkili olan Ruslar, konsoloshaneler üzerinden de birtakım çalıĢmalar yapmıĢlardır. Bilhassa savaĢın ilk yıllarında Berlin kaynaklı bir haberde Rusçuk civarında bulunan bir konsoloshanenin Rus casus merkezi olarak kullanıldığı bildirilmekteydi⁴⁸⁷.

Rusların Osmanlı Devleti aleyhindeki casusluk faaliyetleri daha çok 1916 yılında görüldüğü ve Sofya, BükreĢ ve Köstence hattında yoğunluk kazandığı belgelerden anlaĢılmaktadır. Hatta 1916 Martında Mustafa Hacı Ağa adında bir Ģahsın Köstence‟de bulunduğu ve Rus Hükümeti hesabına casusluk yaptığı Alman Bahriye Menzil Kumandanlığından bildirildiği Osmanlı Polis Müdüriyet-i Umumiyesince

483 ATASE, BDH. 303/1231/A/3-2. 484 ATASE, BDH. 1231/A/3-3. 485 BOA. HR. SYS. 2267/11. 486 BOA. HR. SYS. 2267/15. 487

167

açıklanıyordu488

. Sofya‟da bulunduğu açıklanan Romanya tebaasından Vassil Theoderescu ise Rus casusuydu ve Osmanlı Devleti‟ne girme ihtimali taĢımaktaydı. Bu casus Oto Bestiani takma ismiyle seyahat etmekteydi. Bu sebepten hüviyetinden haberdar olunması istenmiĢtir489

.

Köstence‟deki Rus casusluk faaliyetlerinde farklı yapılanmalar göze çarpmaktaydı. Bilhassa Rus memurlarından Gardinorof ile Georgenitch‟in Rusya‟ya gitmeleri sonrası vazifelerini Ġstanbul Rumlarından Dimitri Liyakopul ile Osmanlı Devleti‟nin Musevi cemaatinden Victor Venture ve sahte bir isim altında gizlenen Yani Lokiyadis üstlenmiĢtir. Yine Ahmed Fehmi adında bir Ģahsın da bu gruba dâhil olduğu öğrenilmekteydi. Victor Venture, aslen Hasköy ahalisindendi ve Taksim‟de Muhtar Bey Caddesi‟nde oturmaktaydı. Osmanlı tebaasından olan Victor, babası olan Avram Venture ile ortak ticaret yapmakta ve çoğunlukla Berlin‟de komisyoncu sıfatıyla bulunmaktaydı. Ayrıca ticaret vesilesiyle BükreĢ‟e gittiği ve seyahat sırasında yanında herhangi bir Ģahsın bulunmadığı Ġstanbul Polis Müdüriyetinden bildirilmekteydi490

. Bunların dıĢında Rus tebaasından Ġzmirli Kodyadis, Osmanlı Devleti‟ne çete ve casuslar göndermekteydi. Bu Ģahıs, Ġtilaf Devletleri sefaretlerine hizmet eden önemli bir casus durumundaydı491

.