Babil’den sonra Mezopotamya’nın yönetimi hangi gücün eline geçmiştir?

Eski Mezopotamya ve Mısır Tarihi

86

Okuma Parçası

Yeni Assur kralları, tanrı adına ülkeyi yönetmekteydi.

Bu nedenle hiyerarşinin en tepesindeki kişiydi. Kutsal kişiliği, tanrılara yakın olması toplumsal kabul görmesi açısından önemli bir özellikti. Bu nedenle kabartma-ların ve heykellerin çoğunda kral ile birlikte Assur’un büyük tanrılarını sembolize eden figürler de işlenmiş-tir. Assur kralı, ülkesinin refah içinde yaşaması, kent-lerinin ihtiyaçlarının karşılanması ve yeni yatırımların yapılması gibi önemli bütün projelere karar veren ki-şiydi. Kral her yıl, eyaletlerin, başkentin, tapınakların ihtiyaçlarını karşılamak için sefer yapmak zorundaydı.

Ordunun başında sefere çıkmak kralın göreviydi. An-cak Yeni Assur dönemi boyunca kral birçok seferde bu görevini eyalet valilerinden birine devretmiş gözük-mektedir. Yalnız bu valiler de kral adına görev yapmak-ta, seferlerin anlatıldığı yazıtlar da başarı kralın adına kaydedilmekteydi. Seferlere çıkış gerekçesi aşağı yukarı bütün yazıtlarda birbirine benzemekle birlikte, sonuç bölümünde ele geçirilen ganimetler beklentilerin ne-ler olduğunu açıklayacak türdedir. Bunlar genellikle gidilen bölgenin birikimi ile ilgilidir. Eğer dağlık bir bölgeyse hayvan ve insan, maden bakımından zengin ise tonlara ulaşan miktarda altın, gümüş ve bakır ele geçirilir. Sefere giden ordunun büyüklüğü, hedef ola-rak seçilen bölgenin zenginliği ve elde edilen başarı bu ganimet listesinin uzamasına yol açmaktadır. Assur kayıtları kendi ordusu ve düşman birlikleri hakkında da ayrıntılı tanımlar verir. III. Şalmaneser’in MÖ 853 yılında Karkar mevkiinde Doğu Akdeniz bölgesinin birleşik ordusuna karşı kazandığını söylediği zaferde düşman kuvvetlerinin listesi Yukarı Dicle bölgesindeki Üçtepe’de bulunan ve Kurkh Monoliti adı verilen ya-zıtta anlatılmaktadır. Bu yazıtın içeriği Doğu Akdeniz kıyısına yakın bölgede siyasi olarak öne çıkan kentler konusunda da önemli bir veridir:

“Onun krali kenti Karkar’ı yaktım, yıktım. Yirmi kral birlik oluşturmuşlardı: Damascuslu (Şam) Hadad-ezer’in (Adad-Idri) 1200 savaş arabası, 1200 süvari ve 20 000 piyade, Hamath kralı Irhulenu’nun 700 savaş arabası, 700 süvari ve 10 000 piyade, İsrail kralı Ahab’ın 2000 savaş arabası, 10000 piyade, Biblos’tan 500 adam, Mısır’dan 1000 adam, Irqanatu’dan 10 savaş arabası, 10000 adam, Arvad (Fenike) kenti kralı Matinubaal’dan 200 adam, Uşanat ülkesinden 200 adam, Şianu kralı Adunubaal’dan 30 savaş arabası ve X 000 bin adam, Arap Gindibu’dan 1 000 deve, X 000 adam, Amonlu Bit Ruhubi kralı Baasa’dan X00 adam. Bana karşı

sal-dırıya geçtiler. Tanrım Assur’un bana verdiği kudret ve güçlü silahlarla onlarla savaştım. Onları Karkar’dan Gilzanu’ya kadar fethettim. 14000 adamını kılıcımla kestim...(Grayson 1996: 23)

Assur kralının, düşmanının gücü hakkında bu kadar ayrıntılı bilgiyi nasıl elde ettiğini bilemiyoruz. Bazı kayıtlarda kendi ordusunun yüz binin üzerine çıkan rakamlara ulaştığından söz etmektedir. Bunlar abartılı olsa da dönemin savaş gücü hakkında bir fikir vermesi bakımından oldukça önemlidir.

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. a Yanıtınız yanlış ise, “Yeni Assur Krallığı” bölü-münü yeniden gözden geçiriniz.

2. c Yanıtınız yanlış ise, “Yeni Assur Krallığı” bölü-münü yeniden gözden geçiriniz.

3. d Yanıtınız yanlış ise, “Yeni Assur Krallığı” bölü-münü yeniden gözden geçiriniz.

4. b Yanıtınız yanlış ise, “Yeni Assur Krallığı” bölü-münü yeniden gözden geçiriniz.

5. b Yanıtınız yanlış ise, “Krallıktan İmparatorluğa”

bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

6. c Yanıtınız yanlış ise, “Krallıktan İmparatorluğa”

bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

7. e Yanıtınız yanlış ise, “Krallıktan İmparatorluğa”

bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

8. d Yanıtınız yanlış ise, “Krallıktan İmparatorluğa”

bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

9. b Yanıtınız yanlış ise, “Yeni Babil Krallığı” bölü-münü yeniden gözden geçiriniz.

10. c Yanıtınız yanlış ise, “Yeni Babil Krallığı” bölü-münü yeniden gözden geçiriniz.

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Yararlanılan Kaynaklar

Sıra Sizde 1

Mezopotamya adı başlangıçta Fırat ve Dicle nehirleri-nin suladığı alanı tanımlamak için kullanılmış olmakla birlikte zaman içerisinde bu bölgede gelişen ortak kül-türün yayılım alanının adı olmuştur. Mezopotamya, kuzeyde Toroslar, doğuda Zagroslar, batıda Amanos Dağları, Suriye Çölü ve güneyde de Basra Körfezi ta-rafından çevrilen alanın adıdır. Zagroslar ve Torosların yarım daire biçiminde kuşattığı kuzey bölümü “Verim-li Hilal” olarak adlandırılır. Yeni Assur Krallığı, köklü Mezopotamya uygarlığının mirasına sahip olmak ya-nında, bu isimle anılan coğrafyanın tümünü egemenlik altına almış bir krallıktır.

Sıra Sizde 2

Yeni Assur Krallığı MÖ onuncu yüzyıldan itibaren genişleme sürecinde komşu krallıklar üzerinde birkaç aşamalı bir politika izlemiştir. Mezopotamya sınırları içindeki kentler önce vergiye bağlanmış, ikinci aşa-mada bunlar birer Assur eyaletine dönüştürülmüştür.

Toroslar ve Zagroslar gibi dağlık bölgelerdeki güçler ise yapılan büyük seferlerle Assur’a tabi kılınmaya ça-lışılmış, bu bölgenin doğal kaynakları ve birikimleri yağmalanmıştır.

Sıra Sizde 3

Babil, Güney Mezopotamya’da Sümerlerden itibaren birkaç bin yıldır kutsal kabul edilen bölgede yer almak-taydı. Mezopotamya coğrafyasındaki bütün toplumlar dinin ve mitolojinin kaynağı olan bu bölgeyi kutsal ka-bul etmekteydi. Babil’in ayrı bir siyasal güç olması kut-sal mekânlar konusundaki algıyı değiştirmemekteydi.

Bu nedenle Babil’deki tapınaklara zarar verenlerin mutlaka tanrılar tarafından cezalandırılacağına ina-nılırdı. Bu inanç kâhinler ve rahipler tarafından canlı tutulmaktaydı. Yeni Assur krallarından birkaçı Babil’e karşı takındıkları tavır nedeniyle sorgulanmış, arkasın-dan gelenler de kendilerini tanrılara ve topluma kabul ettirebilmek için tapınakları ve diğer kutsal mekânları onartmış ve saygınlıklarını iade etmişlerdir.

Brinkman, J. A. (1964), “Mesopotamian Chronology of the Historical Period”, Ancient Mesopotamia, Portrait of Dead Civilization, A. L. Oppenheim, Chicago: 335-352.

Gates, C. (2003), Ancient Cities, London.

Grayson, A. K. (1982), “Assyria: dán II to Ashur-nirari V (934-745)”, Cambridge Ancient History III/2: 238-281.

Grayson, A. K. (1991). “Assyria: Tiglath-pileser III to Sargon II (744-705 B.C.)” Cambridge Ancient History III/2: 71-102.

Grayson, A. K. (1991, 1996). Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC I (1114-859), II (858-745), Toronto.

Kirschbaum, E.C. (2004). Asurlular/ Tarih, Toplum, Kültür, (Çev. A. Yarbaş), İzmir.

Köroğlu, K. (1998). Üçtepe I: Yeni Kazı ve Yüzey Bulguları Işığında Diyarbakır/ Üçtepe ve Çevresinin Yeni Assur Dönemi Tarihi Coğrafyası, Ankara.

Köroğlu, K. (2010). Eski Mezopotamya Tarihi.

Başlangıcından Pers Dönemine Kadar, İstanbul.

Kuhrt, A. (2007). Eskiçağ’da Yakındoğu I-II (Çev. D.

Şendil), İstanbul.

Layard, A. H. (1853). The Monuments of Nineveh, London.

Layard, A. H. (1853b). A Second Series of the Monuments of Nineveh, London.

Oates, J. (2004). Babil (Çev. F. Çizmeli), Ankara.

Roaf, M. (1996). Mezopotamya ve Eski Yakındoğu (Çev. Z. Kılıç), İstanbul.

Sevin, V. (1991). Yeni Assur Sanatı I. Mimarlık, Ankara.

Van de Mieroop, M (2006). Antik Yakındoğu’nun Tarihi (Çev. S. Gül), Ankara.

6 Amaçlarımız

Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

Mezopotamya’nın en güçlü devletleri olan Yeni Assur ve Yeni Babil krallıkları-nın yönetim biçimini açıklayabilecek,

Kentleşme, mimari ve sanat alanındaki gelişmeleri değerlendirebilecek, Yeni Assur ve Babil dönemini öğrenmemizi sağlayan kaynakları sıralayabile-ceksiniz.

Anahtar Kavramlar

• Limmu listeleri

• Kral listeleri

• Mektuplar

• Annallar

• Lamaşşu

İçindekiler



 

Eski Mezopotamya ve Mısır

Tarihi Yeni Assur ve Yeni Babil Uygarlıkları

• GİRİŞ: KAYNAKLAR

• DEVLET YÖNETİMİ

• KENTLEŞME VE SANAT

ESKİ MEZOPOTAMYA VE MISIR TARİHİ

GİRİŞ: KAYNAKLAR

Yeni Assur ve Yeni Babil krallıklarının tarihi, birçok farklı kaynaktan gelen bilgi-lerle yazılır. Bu kaynaklar üç başlık altında toplanabilir: Yazılı kaynaklar, arkeolo-jik kaynaklar ve yabancı kaynaklar.

MÖ birinci binyılın ilk yarısını kapsayan bu iki krallık dönemi için yazılı kay-naklar oldukça zengindir. Özellikle Yeni Assur Krallığı, resmi kayıtların tutulması konusunda oldukça titiz davranmıştır. Başkentler ve eyalet merkezlerinde bulu-nan resmi arşivlerde sayısız çivi yazılı belge günümüze ulaşmıştır. Başkentlerde devletin hizmeti için yazıcı sınıfını yetiştiren okulların bu dönemde de önemli bir kurum olduğu anlaşılmaktadır. Birçok kentin harabeleri altında, çivi işaretlerinin tekrar tekrar yazıldığı öğrencilere ait alıştırma tabletleri bulunmuştur. Ayrıca Sü-merler döneminden itibaren geleneksel hale gelmiş olan tapınaklardaki eğitim de devam etmektedir. Halkın okuryazar olduğu konusunda herhangi bir veri yoktur.

Çeşitli borç senetleri, mal listeleri, masraflar gibi ticari yazışmalar genellikle kira-lanan bir kâtip yardımıyla kayıtlara geçirilmekteydi. Yazıcılardan bir bölümünün serbest çalıştığı, ticarette ihtiyaç duyulan kayıtları tuttuğu anlaşılmaktadır.