Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanlığı

“Başbakanlık bünyesinde bir Teftiş Kurulu oluşturulmasına dair çalışmalar, 1946 yılına kadar geriye gitmektedir. 17 Eylül 1946 tarihli, 6410 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Başbakanlık Kuruluşu Hakkındaki 4443 sayılı Kanuna Ek 4952 sayılı Kanun uyarınca 4443 sayılı Kanuna ekli cetvellere (1) adet Genel Teftiş Başmüşaviri, (1) adet Genel Teftiş Müşaviri kadroları eklenmiştir.

Başbakanlık Muamelat Umum Müdürlüğü Tetkik Müdürlüğü’nün 24.VIII.1946 tarihli, 71–617, 6/2088 sayılı yazısı ekinde Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunulan Kanun Tasarısının gerekçesinde:

“Devlet işlerinin en iyi şekilde görülmesi, birinci derecede ciddi bir teftişe ve teftiş neticelerinin sürat ve hassasiyetle takip ve tatbikine bağlıdır. Bakanların kendi dairelerine ait teftiş işleriyle yakından ilgilenmeleri bunun ilk ve en önemli şartı olmakla beraber Devlet Teftiş cihazının her kolda iyi işleyip işlemediğinin Başbakanlığa bağlı yüksek büro tarafından ayrıca bir teftişe ve bu işin aralıksız bir takibe tabi tutulması ve birçok hallerde büyük faydalar verecektir” Denilmiştir. TBMM. Bütçe Komisyonunun 6.9.1946 tarihli 1/9 Esas, 5 Karar sayılı kararına göre de Bakanlıkların kendi teşkilatlarına ait yetkileri mahfuz kalmak, ayrıca teftiş mahiyetinde bir işlemi tazammun etmemek ve ancak Devlet teftiş cihazının her kolda iyi işleyebilmesini temin edecek tedbirleri incelemek, gerek bu yoldaki tedbirler ve gerek Devlet teftiş cihazının işleyiş tarzı hakkında Başbakanı devamlı bir şekilde bilgilendirmek” şartı ile tasarı kabul edilmiştir.

(…) Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi kayıtlarından anlaşıldığına göre, çeşitli bakanlıklardan Genel Teftiş Müşavirliği’ne daha çok

74 _{Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu, Yerel Yönetimler Sorunları- Çözüm Önerileri,}

Teftiş programları ve teftiş ve soruşturma cetvelleriyle ilgili bilgiler intikal ettirilmiştir.

Zaten “yalnız istatistik malumat toplanması suretiyle bir murakabe sistemi tesisinde fayda görülmediği” gerekçesiyle 4952 sayılı Kanunla Başbakanlık kuruluş kadrolarına eklenmiş kadrolar, 10.12.1948 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 5261 sayılı Kanunla kaldırılmıştır.(…)

Başbakanlık Teftiş Kurulu’nun Teftiş Kurulu Başkanlığı adı altında örgütlenmesi ise ilk kez 1980 yılında olmuştur. Başbakan Bülent ULUSU’nun 3.10.1980 tarih, 5105-00199 sayılı Onayı ile Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanlığı kurulmuştur.”75

Kurulun görev ve yetkileri 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 20 nci maddesinde76 _{düzenlenmiştir. Kanun’a bakıldığında Başbakanlık Teftiş Kurulu}

Başkanlığının inceleme, araştırma soruşturma ve teftiş yapma yetkisinin alanı içerisinde bizzat belirtmemiş olmakla birlikte yerel yönetimlerinde olduğu görülmektedir.77 Nitekim teftiş kurulunun yerel yönetimlere ilişkin olarak gerçekleştirdiği çok sayıda teftiş, denetim ve soruşturma vardır. Kurulun görevleri arasında, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığına vatandaşlar 75 _{Başbakanlık Müfettişleri Derneği, Tarihçe, http://www.bmder.org.tr/teftiskurulu_tarihce.htm,}

(03.08.2010).

76_{3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü}

Hakkında Kanun md. 20. (Değişik madde: 18/05/1987 - KHK–281/12 md.)Teftiş Kurulu Başkanlığı Başbakan'ın veya yetkili kılması üzerine Müsteşarın emri veya onayı ile Başbakan adına aşağıdaki görevleri yapar:

a) Bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla, kamu iktisadi teşebbüslerinde teftişin etkin bir şekilde yürütülmesi hususunda genel prensipleri tesbit etmek ve personelin verimli çalışmasını teşvik edici teftiş sistemini geliştirmek,

b) 1. (a) bendinde sayılan kuruluşlarla bunların iştirak ve ortaklıklarında, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında, teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş olan birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını haiz olarak her türlü inceleme, araştırma, soruşturma ve teftiş yapmak veya yaptırmak,

2. Vakıflarda, derneklerde, kooperatiflerde, her seviyedeki işçi ve işveren teşekküllerinde teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş olan birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını haiz olarak gerektiğinde her türlü inceleme, araştırma, soruşturma ve teftişi yapmak veya yaptırmak,

3. Gerektiğinde, imtiyazlı şirketlerle, özel kuruluşları da mali yönden teftiş ve denetlemek,

c) Başbakanlık merkez teşkilatında araştırma, inceleme ve soruşturma ile bağlı ve ilgili kuruluşlarında her türlü inceleme, araştırma, teftiş ve soruşturma yapmak.

Teftiş Kurulunun çalışma usul ve esasları, müfettişlerin seçilmesi ve yetiştirilmesi ile diğer hususlar, bir yönetmelikle tesbit edilir.

77_{3056 Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü}

tarafından verilen dilekçeleri incelemek ve bunlar arasında teftiş, inceleme ve soruşturmayı gerektirenleri gerekli işlemleri yapmak üzere ilgili bakanlığa göndererek sonuçlarını takip etmekte vardır.78_{Dilekçe hakkı ile dolaylı da olsa halk}

denetiminin yolu açılmıştır.

Doğrudan Başbakanlık Teftiş Kurulunun yaptığı ve görevli olduğu denetim görevlerine ek olarak Başbakanlığın görevlerini düzenleyen 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 2/f maddesinde Başbakanın görevleri arasında “Devlet

Teşkilatındaki teftiş ve denetim sistemini geliştirmek, uygulanmasını takip etmek, gerektiğinde teftiş ve denetim yapmak” sayılmıştır. Burada Başbakanlığa teftiş ve

denetim yanında Devlet teşkilatındaki teftiş ve denetim sistemini geliştirmek ve uygulamasını takip etmek görevi de verilmiştir. “İdarenin bütünlüğü ilkesi” çerçevesinde değerlendirilebilecek olan düzenleme tüm devlet teşkilatını kast ettiği için yerel yönetimler üzerinde uygulanan denetimleri de içermektedir. Ancak, Başbakanlık Teftiş Kurulu tarafından yerel yönetimlerin denetimine ilişkin olarak yapılmış ve sonuçları hakkında kamuoyunun bilgilendirildiği bir çalışmaya rastlanılmamıştır.