Büyükada’daki fiziksel çevre kaynaklı riskler

Adalar ve Büyükada ile ilgili JICA raporu veriler incelendiğinde, Adalar’ın özellikle Büyükada’nın fay hattına yakınlığı nedeniyle dört ayrı deprem senaryosunda da en fazla hasarı alan mahalle birimlerine sahip olduğu görülmektedir. Bütün Adalar içindeki yerleşik alanın % 88’inde ağır hasar öngörülmüştür. Büyükada’da fiziksel çevre kaynaklı riskler; sismik riskler (deprem ve tsunami), yangın ve sel/su baskını olarak tanımlanmıştır. Deprem Master Planı (2003) kapsamında öncelikli müdahale alanı olarak gösterilen Adalar bölgesi JICA Mikrobölgeleme raporuna göre de kentsel kültür mirasının en fazla hasar gördüğü alandır (JICA Interim Report, 2002).

IBB Deprem Master Plan Raporunda Adalar Bölgesi ile ilgili verilere bakıldığında deprem tehlikesi açısından maksimum yer hızına (PGV) göre kayalık yapıda olan Adalar Hız Bölgesi II’dedir. Tarihsel depremlerin Adalar’da çok fazla hasar meydana getirmediği bilinmektedir (Deprem Master Planı, 2003:137). Bunun yanında ĐBB

14

Deprem Master Plan raporu, Adalar için alt ölçek tespit ve analiz çalışmaları yapılması gerektiğinin altını çizmektedir (Deprem Master Planı, 2003:807).

Alan ile ilgili değerlendirmeler, JICA raporu içinden A senaryosuna dayanılarak alınmıştır (Şekil 4.10). Bütün senaryolarda Adalar sismik risk açısından çok yüksek risk bölgesi içindedir. Büyükada Adalar içinde en fazla hasar görecek yerleşim olarak belirlenmiştir. A Modelinde 1999 Đzmit’ten Silivri’ye kadar olan 120 km.lik kısmın 7.5 şiddetinde bir deprem üreterek kırılacağı öngörülmektedir. Dört senaryo depremi içinde gerçekleşme olasılığı en yüksek senaryo A modelidir (JICA Interim Report, 2002). JICA raporu Adalar’da iç yolların %80’inin dar (7m>x) olması ve dolayısıyla alanlara müdahale için erişimi düşürmesi ve yangının yayılması ihtimalini artırması nedenleriyle riski artırıcı bir faktör olarak ele alınmalıdır demektedir (JICA Interim Report, 2002:s. 575).

Doğalgaz hattı hasarları JICA raporunun hazırlandığı dönemde Adalar’da doğalgaz sistemi bulunmadığından ele alınmamıştır. Tez çalışmasında doğalgaz hasarları ile ilgili değerlendirmeler diğer bölgelerde yapılmış olan değerlendirmelere dayanılarak ele alınmaktadır. JICA inceleme raporunda (2002), yangın kaynağı olarak Boya/Cila Depo ve Üretim alanları, kimyasal ürün depoları, benzin/LPG doldurma istasyonları değerlendirilmiştir. Bunlar içinde büyük LPG depolama alanları ve LPG dolum istasyonları sızıntı ile yangın riskinin % 57.9’unu boya/cila fabrikaları ve kimyasal ürün depoları % 3.66’sını benzin istasyonları ise % 2.55’ini oluşturmaktadırlar.

Şekil 4.10 :JICA A senaryosuna göre fay hattının kırılacağı kesimler (JICA Interim Report, 2002).lsbsdrtsfdsgtlkdfgjskdfgskfdı

JICA raporuna göre, Adalar’da patlama riski yaratan herhangi bir faktör bulunmamaktadır (JICA Interim Report, 2002). Fakat JICA raporunda ele alınmayan

LPG satış birimlerinde küçük depolama birimleri mevcuttur, tez çalışması kapsamında yapılan risk analizinde bu alanlar potansiyel sızıntı ve yangın çıkış kaynağı olarak gösterilmektedir.

JICA inceleme raporundaki yangın değerlendirmesine göre, eğer alandaki ahşap yapılar toplam yapıların %30’unu geçmiyor ise, yangın yayılma olasılığı düşük

şeklinde sınıflandırılmaktadır (JICA Interim Report, 2002). Büyükada’da ve Adalar genelinde bu oran %10’un altındadır. Fakat mahalle bazında riskli olarak değerlendirilmemiş olmasına karşın ahşap yapıların yoğunlaştığı alanlar bu tez kapsamında değerlendirmeye alınmıştır.

Olası bir deprem afeti sırasında içme suyu sisteminde; Adalarda ağır ve yıkıcı Pompa

Đstasyonu hasarı meydana geleceği, hemen hemen her bölgedeki su kemerlerinin hafif hasara uğrayacağı, ayrıca Bakırköy, Küçükçekmece, Sarıyer, Adalar, Beykoz, Maltepe, Pendik ve Sultanbeyli’deki 21 terminal rezervuarların da orta derecede hasar göreceği tahmin edilmektedir. Atık su sisteminde ise; Adalar, Zeytinburnu ve Kartal’daki Pompa Đstasyonlarının ise ağır veya yıkıcı hasara uğrayacağı tahmin sonuçlarına ulaşılmıştır (Deprem Master Plan Raporu içinden Uğurlu, 2003). Geçmişte Büyükada’da gerçekleşmiş sel ve su baskınlarına ilişkin herhangi bir hasar kaydına rastlanmamıştır.

Tarihi yapıların çoğunluğu 19. yy içinde inşa edilmiş olan Adalar’da deprem en yüksek derecede hissedilecektir, sismik hareket ve sıvılaşma potansiyeli nedeniyle iskelelerin yıkılacağı veya ağır hasar göreceği hesaplanmıştır. Bu durum Adalar içindeki ikincil sorunların (Yangın, su baskını, gaz kaçağı ile patlama vb.) anakaradan izole olması olasılığı nedeniyle kendi kaynak ve araçları ile çözülmesi gerekebileceğini göstermektedir.

Büyükada’da risk azaltım olanaklarını değerlendirmek amacıyla, mevcut altyapı incelenmiştir. Đlçelere göre itfaiye hizmetleri dağılımında ilk sırayı Adalar Đlçesi almaktadır. Adalar’da dört adet itfaiye birimi bulunmaktadır. Bunlar Büyükada, Heybeliada, Burgazada ve Kınalıada’da bulunmaktadır. Kınalıada’da bir araç vardır ve fakat sürekli ekip bulunmamaktadır. Kınalıada sakinlerine yangın söndürebilmeleri ve yangın donanımını kullanabilmeleri için eğitim verilmiştir (yüz yüze görüşme 1). Ana merkezi Büyükada’da bulunan Adalar Đtfaiye biriminin şehir ve orman olarak iki ayrı bölümü vardır. Orman yangınlarına müdahale eden ekip ve

aracı Birlik Meydanında konumlanmıştır. Şehir itfaiyesi Büyükada’nın kuzey batısında Deniz Kulübü karşısında yer almaktadır. Sekiz adet servis aracı ve denizden su kullanarak yangın söndürebilen hidrosap aracı bulunmaktadır. Đki çıkarma gemisi günlük olarak çöpün taşınmasının yanı sıra acil durumlarda itfaiye kaynaklarının taşınmasında kullanılmaktadır. Geçmiş yıllarda yangın söndürme amaçlı Đstanbul Valiliği tarafından kiralanan uçaklar ise 2009 itibariyle yeniden kiralanmamıştır. Yangın anında anakaradan destek sağlanması planlanmaktadır (yüz yüze görüşme 1). 2002 yılına kadar önemli bir yangın çıkış kaynağı olan çöp depolama alanları, bu tarihten itibaren bütün katı atıkların günlük olarak anakaraya, çıkartma gemileri ile taşınması nedeniyle, artık yangın açısından bir sorun yaratmamaktadır. Büyükada’da 21 adet hidrant (yangın musluğu) bulunmaktadır. Saha araştırması sırasında (Temmuz-Ağustos 2009) bu muslukların altı adedi arıza veya yetersiz su stoku nedeniyle tam kapasiteyle kullanılabilir durumda olmamakla beraber, yangın musluklarının sayısını ve varolanların kalitesini artırmaya yönelik bir çalışma devam etmektedir.