Büyükşehir Belediyelerinin Görev Ve Yetkileri

Büyükşehir belediye yönetimlerinin il sınırları içerisinde çok geniş yetkileri ve görevleri bulunmaktadır. 5216 Sayılı Kanun’un 7’inci maddeden itibaren 5 madde bu konuyu düzenlemektedir.

Öncelikle 7’inci maddede büyükşehir belediyelerinin görev, yetki ve sorumluluklarının çerçevesi çizilmiştir. Buna göre en önemli görevlerinden biri sınırları içerisindeki birimlerin de fikirlerini alarak, stratejik plân, yıllık hedefler, yatırım programları ve bunlara uygun olarak bütçe hazırlamaktır (7/a).

Bir diğer önemli görevi, kendi sınırları içinde planlamanın yapılması ve yapılan planların uygunluğunun denetlenmesidir. İlgili maddenin b bendinde: “Çevre düzeni plânına uygun olmak kaydıyla, büyükşehir belediye ve mücavir alan sınırları içinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte nazım imar plânını yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak; büyükşehir içindeki belediyelerin nazım plâna uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar plânlarını, bu plânlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon plânlarını ve imar ıslah plânlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulanmasını denetlemek; nazım imar plânının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmayan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmak veya yaptırmak” planlama ile ilgili görev ve sorumlulukları bu şekilde belirlenmiştir. Bunlara ek olarak ilgili maddenin u bendinde, doğal afetlerle ilgili planlamaları, bu konuda alınacak önlemlerin denetlemesi ve bu konuyla ilgili ruhsat verilmesi de bulunmaktadır.

Büyükşehir belediyelerinin sorumluluk alanına giren durumlarda, proje, yapım, bakım ve onarım işleriyle ilgili her ölçekteki imar plânlarını, parselasyon plânlarını ve her türlü imar uygulamasını gerçekleştirme ve bunları ruhsatlandırma (7/c)7, kendi bünyelerinde yapılan veya işletilen alanlardaki işyerlerine, işletilecek yerlere ruhsat verme ve denetleme (7/d) yetkileri de büyükşehir belediyelerine aittir.

Büyükşehir belediyelerinin görev ve sorumlulukları sadece 5216 sayılı Kanun ile sınırlı değildir. 5393 sayılı Belediye Kanununun 68 ve 72 nci maddelerinde sayılan yetkileri kullanma hakkı da bulunmaktadır (7/e).

Ulaşım konusu, beledi bir hizmet alanıdır. Büyükşehir belediyeleri de kendi sınırları içinde ulaşımla ilgili her türlü düzenleme yapma ve yaptırma yetkisine sahiptirler. Özellikle, ulaşıma yönelik (ana) planlama yapmak veya yaptırmak ve uygulamasını sağlamak; toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu

7

Büyükşehir belediyeleri birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen yetkilerini, imar plânlarına uygun olarak kullanmak ve ilgili belediyeye bildirmek zorundadır. Büyükşehir belediyeleri bu görevlerden uygun gördüklerini belediye meclisi kararı ile ilçe ve ilk kademe belediyelerine devredebilir, birlikte yapabilirler.

sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek; toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek, ulaşım konusunda büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkileri arasında bulunmaktadır (7/f ve 7/p).

Büyükşehir belediyeleri, kendi sınırları içerisinde bulunan, yollarla ilgili gerekli iş ve işlemleri yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımını sağlamak, aynı zamanda kentsel tasarım projelerini de göz önünde bulundurarak, yollara cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koymak; ilân ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirlemek; meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi gibi çok yönlü işleri yerine getirmekle yükümlüdürler (7/g).

Yine büyükşehir belediyelerinin görev ve yetkileri arasında, coğrafî ve kent bilgi sistemlerini kurma (7/h) ve sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak kendi sınırları içerisindeki çevreyle ilgili düzenlemeleri yapma veya yaptırma da bulunmaktadır (7/i).

Toplumun temel ihtiyaçlarından olan gıda konusunda büyükşehir

belediyelerinin görev ve yetki alanına giren düzenleme; birinci sınıf gayrisıhhî müesseseleri ruhsatlandırmak ve denetlemek, yiyecek ve içecek maddelerinin tahlillerini yapmak üzere laboratuarlar kurma ve işletme şeklinde yapılmıştır (7/j). Kendi görev alanına giren bu ve benzeri işletmelerde ve alanlarda zabıta hizmetlerine yerine getirme (7/k) görev ve yetkisi sahip olan büyükşehir belediyeleri, aynı zamanda yolcu ve yük terminalleri, kapalı ve açık otoparklar yapma, yaptırma, işletme, işlettirme veya ruhsat verme gibi alanlarda da yetkilidir (7/l).

Büyükşehir belediyeleri, büyükşehirlerin bütünlüğüne hizmet eden sağlık, spor, eğitim, tarihi ve kültürel değerlere sahip çıkma gibi sosyal konularda da gereken durumlarda iş ve işlem yapmak veya yaptırmakla yetkilendirilmişlerdir (7/m, 7/n, 7/o ve 7/v).

Kendi sınırları içerisinde, altyapı hizmetleri sunma (7/r), mezarlıklarla (7/s), mezbahalarla (7/t), merkezi ısıtma sistemleriyle (7/y) ve son olarak afet riski taşıyan yerlerle (7/z) ilgili işlemlerden sorumlu olma ve bu konuda beledi hizmetleri sunma konusunda il sınırları içinde görevli olan birim de büyükşehir belediyeleridir.

Büyükşehir sınırları içerisinde bulunan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve yetkileri yine aynı maddede şu şekilde belirtilmiştir: Kanunlarla büyükşehir belediyesine verilen görevler ve birinci fıkrada sayılan görevler dışında kalan görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak (a); katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taşımak (büyükşehir katı atık yönetim plânına uygun olarak) (b); sağlığa uygu olan ve olmayan müesseselere, halka açık olan dinlenme ve eğlence yerlerine ruhsat vermek ve denetleme yapmak (c); ilçe sınırları içinde sosyal, kültürel vb. alanlar oluşturmak, engellilere, kadınlara, gençlere, yaşlılara ve çocuklara yönelik hizmetler sunmak (d); son olarak da, defin ile ilgili hizmetleri yürütmektir (e).

5216 sayılı Kanun’un uygulanması ile ilgili istisnai bir durum olarak, 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığına ve organize sanayi bölgelerine tanınan yetki ve sorumluluklar, bu Kanun kapsamı dışında tutulmuştur.

Genel görev ve yetkiler içersinde sayılan altyapı hizmetleri sunma konusunda ilgili Kanun’un 8. maddesinde ayrıntılı bir düzenleme yapılmıştır. Bu düzenleme özetlenecek olursa; alt yapı hizmetlerinin sunumu için, Alt Yapı Koordinasyon Merkezi kurulması, bu merkezlerin üyelerinin bir bölümünün belediye başkanlarından oluşması, ayrıca toplantılara, katılımcılık esası da göz önünde bulundurularak, gündemdeki konularla ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının (oda üst kuruluşu bulunan yerlerde üst kuruluşun) temsilcileri de davet edilmesi düzenlenmiştir. Bu merkezin amacı, kamu kurum ve kuruluşları ile özel

kuruluşlar tarafından büyükşehir içinde yapılacak alt yapı yatırımları için kalkınma plânı ve yıllık programlara uygun olarak yapılacak taslak programları birleştirerek kesin program hâline getirmektedir. Altyapı Koordinasyon Merkezleri’nin kendi bütçesi bulunmaktadır ve ihtiyaç olduğu hallerde büyükşehir belediyeleri tarafından da bu bütçeye ek kaynak yönlendirilebilmektedir. Altyapı Koordinasyon Merkezleri tarafından alınan ortak yatırım ve toplu taşımayla ilgili kararlar ilgili birimler için bağlayıcı bir konumdadır. Çalışma esas ve usulleri İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenmektedir. Bu merkezle ilgili görüşü alınan diğer iki birim Maliye Bakanlığı ve Devlet Plânlama Teşkilâtı Müsteşarlığı’dır.

Altyapı hizmetlerinde olduğu gibi ulaşım hizmetlerinde de ayrıntılı bir düzenleme yapılmıştır. Bu düzenleme ilgili Kanun’un 9’uncu maddesinde ele alınmıştır. Ulaşımda bir düzenin sağlanması için, yine Altyapı Koordinasyon Merkezleri’nde olduğu gibi katılımcı bir anlayışla, çalışma usul ve esaslarının yönetmelikle belirlendiği, hangi birimlerin bu merkezlerde etkin olacağının sınırının çizildiği Ulaşım Koordinasyon Merkezleri kurulması düzenlenmiştir. Kurulma amaçları farklı olsa da, yapı olarak Altyapı Koordinasyon Merkezleri ile aynı özelliklerde düzenleme yapılmıştır. Ulaşım koordinasyon merkezilerinin kararları, büyükşehir belediye başkanlarının onayı ile yürürlüğe girmektedir. Yine bu merkezin aldığı kararlar, belediyeler ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla, ilgililer için bağlayıcı niteliktedir.

Büyükşehir belediyelerinin yetkileri ve imtiyazları; büyükşehir, ilçe ve ilk

kademe belediyeleri; görevli oldukları konularda bu Kanun ile birlikte Belediye Kanunu ve diğer mevzuat hükümleri ile ilgisine göre belediyelere tanınan yetki, imtiyaz ve muafiyetlere sahip bulunmaktadırlar (Madde 10).

Büyükşehir belediyelerinin görev, yetki ve sorumlulukları ana başlığı altında 5216 sayılı Kanun’da yer alan son düzenleme, imar denetim yetkisidir. Denetim yetkisi, büyükşehir belediyesi, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin imar uygulamalarını denetlemeye yetkili kılınmasını ve konu ile ilgili her türlü bilgi ve belgeyi istemeyi, incelemeyi ve gerektiğinde bunların örneklerini almayı

içermektedir. Bu amacı gerçekleştirmek için istenecek her türlü bilgi ve belgeler en geç onbeş günlük bir süre bulunmaktadır. Yapılan denetimler sonucunda belirlenen eksiklik ve aykırılıkların giderilmesi için ilgili belediyeye üç ayı geçmemek üzere süre verilmektedir. Bu süre içinde de eksiklik ve aykırılıklar giderilmediği hallerde, büyükşehir belediyesi eksiklik ve aykırılıkları gidermeye yetkili hale getirilmiştir. Büyükşehir belediyesi tarafından belirlenen ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı uygulamalar tespit edildiğinde, gerekli işlem yapılmak üzere ilgili belediyeye bildirim yapılmaktadır. Belirlenen imara aykırı uygulama, ilgili belediye tarafından üç ay içinde giderilmediği takdirde, büyükşehir belediyesi 3.5.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun 32 ve 42’nci maddelerinde belirtilen yetkilerini kullanma hakkına sahiptir. Ancak 3194 sayılı Kanunun 42’nci madde kapsamındaki konulardan dolayı iki kez ceza verilemez, şekilde bir düzenleme de suiistimalleri ortadan kaldırmak için eklenmiştir denilebilir (Madde 11).