BÜTÜNCENİN OLUŞTURULMASI VE ÖRNEKLEM SEÇİMİ

Dillerarası Karşılaştırma

Çalışmamız dillerarası karşılaştırmayı, Türkçe yazılmış özetler ve bu özetlerin İngilizceye aktarılmış paralel metinler ve anadili İngilizce olan yazarlarca yazılmış olan İngilizce akademik bilimsel makale özetleri arasında gerçekleştirmektedir.

Şekil 12. Dillerarası Karşılaştırma

Bütüncemizdeki metinler arasında çapraz karşılaştırmalar uygulanmıştır. Diğer bir deyişle, karşılaştırma Türkçe metin ve İngilizce paralel metin, İngilizce paralel metin ve İngilizce kontrol metni arasında ve aynı zamanda da Türkçe metin ve İngilizce kontrol metni arasında yapılmıştır. Aratırma yöntemi bölümünde belirtildiği gibi, karşılıklı paralel bütüncelerde özgün metinler ve erek dilie çevrilmiş metinler yer almaktadır. Bu bütüncede aynı metin türünü temsil

136 eden farklı dillerdeki metinler karşılaştırılmaktadır. Bu çalışmadaki karşılıklı paralel bütüncede, Türkçe ve İngilizce özgün metinler, yani Türkçe ve İngilizce anadili konuşucularının ürettiği metinler yer almaktadır. İngilizce özgün metinler karşılaştırmada ‘kontrol metni’ işlevi görmektedir. İngilizce kontrol metni, hem İngilizce bilimsel söylem topluluğunun geleneklerini ortaya çıkarmak hem de İngilizceye aktarılmış paralel metinlerin bu geleneklere göre üretilip üretilmediğini belirlemek ve Türkçe bilimsel söylem topluluğunun gelenekleriyle karşılaştırmak için oluşturulmuştur. Karşılıklı paralel bütüncede Türkçeden İngilizce aktarılmış olan metinler ‘paralel metinler’ olarak ele alınmaktadır. “Paralel metinler”, aynı metin türünde kaynak dile çevrilmiş metinlerdir. Paralel metinlerde kaynak metindeki bilgi ve anlam farklı sözlükdilbilgisel kodlamalarla aktarılabilmektedir (Kautz, 2002: 97). Dolayısıyla paralel metinler, kaynak metinlerin birebir aktarımını olmayabilmektedir. Bu nedenle, bu çalışmada Türkçe metinler ve İngilizce paralel metinlerdeki tümce sayısı ve tümce uzunluğu farklılık gösterebilmektedir.

Bu çalışmada farklı dillerde bilimsel bilginin kurgulanma biçimi incelendiği için çeviri yönü belirleyici bir değişken olarak ele alınmamıştır. Yani, akademik yazarın bilimsel söylem topluluğunun beklentileri doğrultusunda Türkçe ve İngilizcede bilgiyi kodlama sürecinde tercih ettiği sözlükdilbilgisel yapılar temel alınmaktadır. Dolayısıyla, aktarımın Türkçeden İngilizceye ya da İngilizceden Türkçeye yapılmış olmasının belirleyici olmadığı düşünülmektedir

Alanlararası Karşılaştırma

Çalışmamızın bütüncesi oluşturulurken çözümleme sonunda ortaya çıkacak olan bulgulardaki benzerlik ve farklılıkların alan-bağımlı olup olmadığını belirlemek amacıyla Sosyal Bilimler ve Fen Bilimlerinden olmak üzere toplam 8 alan seçilmiştir.

137 Tablo 12. Bütüncede Yer Alan Bilimsel Alanlar

Sosyal Bilimler Fen Bilimleri

Ekonomi Sosyoloji Psikoloji Dilbilim Fizik Kimya Biyoloji Mühendislik

Tablo 12’de görüldüğü gibi, çalışmamızda kullanılan metinler Sosyal Bilimleri temsil eden Ekonomi, Sosyoloji, Psikoloji ve Dilbilim alanlarından seçilmiştir. Fen Bilimlerini başlığı altında ise Fizik, Kimya, Biyoloji ve Mühendislik alanları yer almaktadır. Bu başlık altında bulunan bilim dalları doğa bilimleri (Fizik, Kimya, Biyoloji) ve Mühendislik olarak sınıflandırılmaktadır (Frascati Kılavuzu, 2002). Bu çalışmada daha esnek bir sınıflama yapılarak doğa bilimleri ve mühendislik alanları Fen Bilimleri üst başlığı altında ele alınmıştır. Elde edilen bulguların genellenebilirliği açısından, dil, gözlem, deney ve yöntem bakımından birbirine benzer bu bilim alanları aynı ulam içinde incelenmiştir.

Bu bütünce üzerinden rastlantısal olarak seçilen örneklemimizi belirlerken, öncelikle çalışmadan elde edilecek sonuçların güvenilir olabilmesi için her alandan eşit miktarda makale sayısı belirlemeye dikkat edilmiştir. Böyle bir önlem almak, farklı yazma edimlerinin aynı alan içinde belli bir bütünlük sergileyip sergilemediklerinin belirlenmesi ve araştırma kapsamındaki metinlerin bir bütün olarak sergiledikleri özelliklerin güvenilir bir biçimde saptanması açısından önemlidir.

138 Tablo 13. Çalışmanın Bütüncesi

Alanlar Türkçe Metinler

(TR)

İngilizce Paralel Metinler

(İNG-PR)

İngilizce Kontrol Metinleri

(İNG-KON) Ekonomi 30 30 30 Sosyoloji 30 30 30 Psikoloji 30 30 30 Dilbilim 30 30 30 Fizik 30 30 30 Kimya 30 30 30 Biyoloji 30 30 30 Mühendislik 30 30 30 n 240 240 240 TOPLAM 720

Tablo 13’de görüldüğü gibi, her alandan 30’ar özet seçilmiştir. Bütünceyi oluştururken şu temel ölçütler göz önüne alınmıştır:

− Bütüncemiz ULAKBİM tarafından taranan ulusal ve uluslararası hakemli dergilerde yer alan makale özetlerinden derlenmiştir.

− Çalışmamızın bütüncesine yalnızca akademisyenlerin kaleme almış olduğu makalelerdeki özetler dahil edilmiştir (Makale yazarı Araştırma Görevlisi, Öğretim Görevlisi, Yardımcı Doçent, Doçent veya Profesör olabilir).

− Bütüncenin oluşturulmasında araştırma yazıları dışındaki yazılar (tanıtma yazıları vb.) örneklemin seçildiği kitlenin dışında bırakılmıştır.

− Çalışmamızın güncel olabilmesi açısından, bütünceyi oluşturma aşamasında, 2005-2009 yılları arasında yayımlanmış makaleler seçilmiş, daha önceki yıllara ait makaleler inceleme dışı bırakılmıştır.

− Anadili konuşucularının, Türkçe bilimsel söylemi kurgulama sürecinde Türkçeye özgü eğilimleri belirlemede güvenilirlik sağlayacağı düşünülerek çalışmamızda anadili Türkçe olan makale yazarları seçilmiştir. Dolayısıyla, Türkçe anadili konuşucusu olmayan yazarların çalışmaları araştırmamıza dahil edilmemiştir.

− Çalışmamızda yer alan İngilizce kontrol metinlerin yazarları, İngilizce anadili konuşucularından oluşmaktadır.

139 − Ulusal dergilerdeki Türkçe ve İngilizce özetler, genel olarak metin uzunluğu ve sözlükdilbilgisel örüntüler bağlamında farklılıklar sergilediğinden bu makalelerdeki İngilizce özetler “paralel metinler” olarak ele alınmıştır.

− Makale özetlerinin Türkçeden İngilizceye ya da İngilizceden Türkçeye aktarılmış olması, yani çeviri yönü, bir değişken olarak ele alınmamıştır. − Makale özetlerinin, makale yazarları tarafından oluşturulduğu temel

alınmıştır.

Çalışmada metin içindeki örnek özetlerde kullanılan kısaltmaların temsil ettiği makalelerin künyeleri Ek 1’de (bkz. sayfa 273) ve bütünceyi oluşturan makale özetlerine ilişkin kaynakça ise Ek 2’de (bkz. sayfa 285) yer almaktadır. Ek 1’de özetlerin bulunduğu makaleler, rastlantısal örneklem yöntemi ile seçilen sıralamaya göre listelenmiştir. Bu listede Türkçe metinler için ‘TR’, İngilizce paralel metinler için ‘İNG-PR’ ve İngilizce kontrol metinleri için ‘İNG-KON’ kısaltmaları kullanılmıştır. Daha sonra listede özetin hangi alana ait olduğu, bütüncedeki sırası ve künyesi verilmiştir (Örneğin, TR-Ekonomi 10: Taş, A. (2007)). Ek 2’de ise özetlerin bulunduğu makalelerin künyeleri, alfabetik olarak sıralanmıştır.