Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Amaç ve Faaliyetleri

Günümüzde hemen hemen her bölgede, bölgenin ekonomik kalkınmasını teĢvik etmek üzere oluĢturulan kalkınma ajanslarının, 1950 ve 1960‟lı yıllarda misyonları yabancı yatırımları çekmek ve endüstriyel parkları yönetmek Ģeklinde belirlenirken daha sonraları yerel ve bölgesel Ģirketlere mali olmayan, toplumsal altyapıya yönelik hizmetler sunmak (Uzay, 2010: 5-10) Ģeklini almıĢtır. Hatta kalkınmanın sosyal, çevresel ve ekonomikaçılardan dengeli bir biçimde sağlanmasını sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleĢtirilmesi için çalıĢması (Shaw ve Lloyd, 2000: 76) en önemli görevlerinden bir halini almıĢtır

En temel faaliyet alanlarından biri, bölgenin içsel kaynaklarının geliĢtirilmesi olan (Uzay, 2010: 11) bölgesel kalkınma ajansları, yerel birikimden yararlanarak içsel büyümeyi sağlamayı, çokuluslu Ģirketleri bölgeye çekebilmeyi ve bölgenin küreselleĢme sürecine dâhil olabilmesini amaçlayan (ġahin, 2005: 140) bunun tesisi için de giriĢimcilere yol göstermeyi görev edinen kuruluĢlardır. Bu çerçevede kalkınma ajansı sisteminin, temel çalıĢma ilkesi, diğer bölgelerle “rekabet etmek” olarak belirlenmiĢtir. Kurulan çalıĢma sistemine göre rekabetin temelini yabancı

yatırımcıya en ucuz iĢgücünü, toprağı, sıfır maliyetli kamu iĢlemlerini en hızlı biçimde sunmak oluĢturmaktadır (Güler, 2010: 334).

Tablo 13. Kalkınma Ajanslarının Temel Faaliyet Alanları ve Sorumlulukları

Temel Faaliyet Alanları Verilen Hizmetler ve Sorumluluklar

Ġçsel Potansiyelin Ortaya Çıkarılması

- Stratejik planlama (SWOT Analizi)

- Altyapı ile ilgili hizmetler ve altyapı yönetimi (çevre koruma, endüstri parkları, teknokentler, serbest ticaret bölgeleri vb.)

GiriĢimlere Verilen Destekler

Mali Olmayan Destekler:

- Yönetim, üretim, pazarlama, bilgi ve iletiĢim, araĢtırma, personel, iĢlemsel hizmetler, lojistik

Mali Destekler:

- Sübvansiyonlar, kredi imkânları, risk sermayesi, kuruluĢ sermayesi, kredi garanti fonları, vergi indirimleri ve ihracat için sübvansiyonlar

Yabancı Yatırımcıların Çekilmesi

Yabancı Yatırımcıyı AraĢtırmak:

- Büyükelçilikler, ulusal kurumlar, yurtdıĢında ofisler, sergiler, fuarlar, seminerler, doğrudan ya da dolaylı pazarlama, kendiliğinden oluĢan iliĢkiler, iĢbirliği

Yabancı Yatırımcılar Ġçin Sağlanan Rekabetçi Avantajlar:

- TeĢvik ve yardım sistemleri, arsa sağlanması, vergi avantajları, altyapının niteliği ve yakınlığı, yerel kaynaklar (beĢeri, hammadde, pazarlar), çevre ve hayatın niteliği

Eğitim Alanındaki ÇalıĢmalar - Eğitim ihtiyaçlarının analizi

- GiriĢimcilere yönelik eğitim - Yöneticilere yönelik eğitim

Diğer Hizmetler - Yerel ve bölgesel otoriteler adına yönetim - Kamu ile iliĢkiler ve haberleĢme - Diğer bölgesel kalkınma ortakları ile iĢbirliği - Anketler ve veri toplama

Kaynak: Derleyen: Uzay, 2010: 12-13.

KuruluĢ amaçları doğrultusunda yürüttükleri faaliyetler ve sorumluluk alanları değiĢebilen kalkınma ajansları, her ne kadar az önce belirtildiği üzere, bölgenin iç kaynaklarına dayalı kalkınmayı gerçekleĢtirmeye çalıĢsalar da, yabancı yatırımların bölgeye çekilmesi birçok kalkınma ajansının faaliyetleri arasında yer almaktadır (Uzay, 2010: 14). Yani BKA‟lar, bir taraftan “bölgedeki küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeleri destekleyerek, ulusüstü sermayenin taĢeronu haline getirmek ve bölgedeki iĢgücünü esnekleĢtirmeye (ġahin, 2005: 140-141) bir taraftan da yerel düzeydeki yenilikçi stratejiyi geliĢtirmeye (Erkan ve Erkan, 2010: 301) çalıĢmaktadırlar.

Ayrıca bu kuruluĢlara sürdürülebilir kalkınma ve çevresel geliĢim için yerel ve bölgesel partnerleri bir araya getirme görevi de düĢmektedir (Aykan, 2010: 584). Özetle, birçok ülkede ve her ülkenin farklı bölgelerinde farklı amaç ve farklı görevleri olan ajansların öne çıkan amaçları Ģunlardır (Dinler, 2012: 300):

- Potansiyel yatırımcılara, bölgenin potansiyeli ile ilgili bilgi vermek ve yol göstermek,

- Bölgede yatırım yapacak ya da bölge dıĢından bölgeye yatırım yapmak amacıyla gelen giriĢimcilere danıĢmanlık hizmeti vererek, teknoloji transferi konusunda destek olmak,

- Bölgede yatırım yapacak olan giriĢimcilere kredi temin etmek ve çeĢitli sübvansiyonlar vermek,

- Bölgedeki yatırımcılara verilecek teĢvik tedbirlerini yönetmek,

- Bölgede yeni sanayi arsası üretmek, fabrika ve ofis binaları yaparak, bölgedeki giriĢimcilere düĢük fiyattan satmak veya kiralamak, giriĢimcilere ısmarlama fabrika ve ofis binaları inĢa etmek

- Yol, liman, havalimanı, içme suyu, katı atık, arıtma, elektrik üretimi ve dağıtımı gibi altyapı çalıĢmaları yapmak,

- Mesleki eğitimi desteklemek ve hatta bizzat üstlenmek

Bu amaçlar doğrultusunda BKA‟ların yürüttükleri faaliyetler, en geniĢ anlamda Ģu Ģekilde özetlenebilir (E. Çakmak, 2006: 82):

- Bölge kalkınması için strateji geliĢtirmek,

- Bölgenin rekabet gücünü artırmaya yönelik çalıĢmalar yapmak, - Bölgeye yatırım çekmek,

- Bölgenin fiziki ve beĢeri altyapısını geliĢtirmek, - Bilgi toplamak ve yaymak,

- Ulusal ve uluslararası fonları yönetmek, - Bölge çıkarlarını savunmak.

Kalkınma ajansları, bu amaçları gerçekleĢtirmek üzere teknik ve finansal destek mekanizmalarından, ortaklık ve kümelenme oluĢumlarını teĢvik etmek üzere uygulanan programlara kadar çok çeĢitli araçlar kullanmaktadır. Bu araçlardan öncelikli olan gelir açısından bakıldığında kalkınma ajanslarında genel olarak dört ana gelir kaynağı bulunduğu görülmektedir. Bunlar (Can, 2011: 38):

1. Kamu fonları (yerel/merkezi hükümet tarafından doğrudan verilen fonlar) 2. Faaliyet gelirleri

3. Özel sektör kaynaklı fonlar

4. Uluslararası fonlar veya projeler: AB programları

Tüm bunlar göz önüne alındığında ajansların bölge kalkınması için izlediği aĢamalar ise Ģu Ģekilde sıralanabilir (E. Çakmak, 2006: 83-117):

- Kamu, özel sektör ve sivil toplum arasında ortaklıklar kurulması, - Sektörler arası koordinasyonun sağlanması,

- Bölgenin GZFT (SWOT) analizinin yapılması, - Stratejik planın formüle edilmesi,

- Stratejik plan hedeflerine göre proje ve programların geliĢtirilmesi, - ĠĢletme geliĢtirme hizmetlerinin verilmesi,

- GiriĢimciliğin desteklenmesi,

- ĠĢletme geliĢtirme kuluçkalarının oluĢturulması, - Ġstihdamın artırılması,

- Kümelenmelerin desteklenmesi, - Bölgeye yatırım çekilmesi,

- Teknoloji parkları/geliĢtirme merkezleri, endüstriyel alanların kurulması, - Ġnsan sermayesinin geliĢtirilmesi,

Sonuç olarak görülmektedir ki, kalkınma ajanslarının ana görevi, mevcut yerel kapasiteye ve yöredeki değiĢik aktörlerin güçlerine dayalı olarak bir stratejik bölgesel program/plan geliĢtirmek ve uygulamak Ģeklinde görülmektedir. “Mevcut yazında kalkınma ajanslarının ana etkinlikleri altı ana baĢlık altında toplanmaktadır. Bunlar; iç dinamiklere dayalı büyümeyi desteklemek, yurtdıĢından sermaye transferi, mevcut giriĢimlerin özellikle KOBĠ‟lerin rekabet gücünü arttıracak hizmetleri sunmak, yerel ve bölgesel birimlere teknoloji transferi ve yenilikçilik konularında hizmet sağlamak, eğitim etkinlikleri” (Eraydın, 2010: 45-46) olarak sıralanmaktadır.

Ancak temel hedefleri bölgelerinin ekonomikperformanslarını ve rekabet edebilirliklerini arttırmak(Waters and Smith, 2002: 633) Ģeklinde belirlenen bu ajanslarının bölgesel ve bölgelerarası rekabeti özendirme amacı, ajansların ekonomikbüyümeyi sağlamalarının önündeki en büyük engellerden biridir. Bunun neticesinde eĢit olmayanlar arasında rekabet artacak ve bölgelerarası eĢitsizlik daha da derinleĢecektir” (ġahin, 2005: 141). Bu tür bir kurumsallaĢmanın, bölge içinde ve diğer bölgelerle rekabet esasına göre hareket ederek bölgeler arasında dengesizlikleri ortadan kaldırma potansiyeli taĢıdığını ileri sürmek oldukça güçtür (Güler, 2010: 334).