farklı devletlerin hukuklarında konu farklı düzenlemelere tabi tutulmuş olabilir. Hukukların büyük çoğunluğunda;
• Ya evlilik eşlerin soyadlarına etki etmiyor
• Ya da eşlerin tercihine göre farklılaşan imkânları var (diğer eşin soyadını almak, iki soyadını birlikte kullanmak gibi) Kocanın soyadının kadına zorunlu olarak yüklenmesi (bizdeki TMK md.187 benzeri düzenleme) çok az sayıda devletin hukukunda var.
Ayrıca birçok hukukta koca da isterse kadının soyadını alabiliyor
55.
55 Evliliğin eşlerin soyadına etkisi bakımından farklı devlet hukuklarından
örnekler için bkz.
https://en.wikipedia.org/wiki/Maiden_and_married_names /
Örneğin Tayvan: Evli kadın sadece kendi soyadını taşır. Dilerse kocasının soyadını alabilir. Çocuk ana veya babadan birinin soyadını alabilir.
1900’lülerin ortalarına kadar kadınlar kendi soyadlarına kocalarının soyadını ekleyebiliyordu.
Güney Kore: Koreli kadın evlendikten sonra kendi soyadını korur. Çocuk ise babanın soyadını alır. Kişilerin kendi soyadlarını korumaları önem verilen bir gelenek.
Çin: Geleneksel olarak kadın evlilikten sonra da kendi soyadını koruyor.
Çocuk genellikle babanın soyadını alıyor. Fakat hukuken annenin veya babanın veya her ikisinin soyadını alabilir. Batı hukuklarının etkisiyle bazı bölgelerde (Hong-Kong / Macau) kadının kocasının soyadını alabilmesi veya kendi soyadının arkasına eklemesi imkânı kabul edilmiş.
Japonya: Çiftler farklı soyadlarına sahip olamazlar. (Meiji döneminde batılılaşma hareketleri sonucu)
İran:1976’ya kadar koca aile adını seçebiliyordu. Bu tarihten beri eşler evlilikten sonra kendi sahip olacağı soyadını seçme imkânına sahip.
Kocanın, kadının soyadını belirleme imkânı yok.
Suriye: Eşler evlendikten sonra kendi soyadlarını korur. Kadın kocasının soyadını almaz.
Hispanik Ülkeler: İspanyol-Amerikan ülkelerinde eşler kendi soyadlarını korur. Kişiler anne ve babalarının ilk soyadını birlikte taşır. Ana-babaya, çocuğun soyadında babanın veya ananın soyadından hangisini önce
182 geleceğini –tüm çocukları bakımından aynı olacak şekilde- belirleme imkânı verilmiştir (José Gómez Hevia ve María Reyes García’ın Andrés adındaki çocukları Andrés Gómez Reyes veya Andrés Reyes Gómez olabilir).
Kanada: British Columbia eyaletinde eşler isterlerse her iki soyadını birlikte kullanabilirler. Quebec’te ad-soyadı değişikliği sebepleri sınırlı olarak kabul edilmiş evlenme ise doğrudan bir soyadı değişikliği sebebi olarak kabul edilmemiştir.
ABD: Evli kadın kendi soyadını korur. Eşlerden biri diğer eşin soyadını kendi soyadına ekleyerek kullanabileceği gibi, eşler her iki soyadını birlikte kullanabilir veya diğer eşin soyadının bir parçasını alarak da evlilikten sonra yeni bir soyadı oluşturabilir (Dawn Porter’ın Chris O’Dowd ile evlendikten sonra Dawn O'Porter soyadını kullanması gibi).
Filipinler: Kadına sunulmuş seçenekler var: Kadın kocasının soyadını almak zorunda değil. Ancak isterse kocasının soyadını ikinci soyadı olarak alabilir. Kocasının soyadını alan kadın kendi annesinden gelen soyadını da koruyabilir veya sadece kendi babasından gelen soyadını kullanabilir (Maria Isabella Flores Garcia-Dimaculangan veya Maria Isabella Garcia Dimaculangan) Çocuk annesinin soyadını ve arkasından babasını soyadını alır (Maria Josefa Lopez Mañego-Luansing ve Juan Candido Luansing adlı çiftin Juliana adlı çocuklarının adı, annesinden ilk soyad olarak Mañego ve babasından Luansing soyadını alarak Juliana Mañego Luansing olur).
Rusya: Eşler, eşlerden birinin soyadını ortak soyadı olarak alabilir, her iki soyadını birlikte kullanabilir veya sadece kendi soyadlarını taşımaya devam edebilir ya da tamamen farklı bir soyadı alabilirler.
Almanya: Kadın kocasının soyadını alabilir. Koca karısının soyadını alabilir. Eşlerden bir diğerinin soyadını kendi soyadına ekleyerek her iki soyadını birden kullanabilir. Bu durumda ortak soyadı aile soyadı olur.
Eşler sadece kendi soyadlarını kullanmaya karar verebilir. Bu durumda soyadlarından birini aile soyadı olarak seçmek durumundadır. Her iki soyadı birden aile soyadı olarak kullanılamaz. Ancak eşlerden birinin zaten iki soyadı varsa ve diğer eş bu soyadını kullanmayı tercih ederse, bu iki soyadı aile soyadı olur. Diğer aile üyeleri de aile soyadı olan bu iki soyadını alır.
Yunanistan: Kadın evlendiğinde kendi soyadını korur.
İtalya: Eşler kendi soyadlarını korur. Kadın dilerse kocasının soyadını kendi soyadına ekleyerek kullanabilir.
183
Bu durumda MÖHUK’a göre evlilik veya evliliğin sona ermesi sebebiyle eşlerin soyadına uygulanacağını belirlediğimiz hukukun yabancı bir hukuk olması halinde, bu hukuktaki eşlerin soyadına ilişkin düzenlemenin Türk hukukundan farklı olması ihtimali çok yüksek.
Yabancılık unsuru taşıyan evlilik ilişkisine bağlı olarak eşlerin soyadı meselesi Türk mahkemelerinin önüne nasıl gelebilir?
• Yabancı hukuka uygun olarak, evlenme sebebiyle soyadı değişen veya muhafaza edilen Türk vatandaşı, Türkiye’de kayıt düzeltme davası açmış olabilir.
• Türkiye’de yabancılar kütüğüne veya mavi kartlılar kütüğüne kayıtlı olan yabancı evlenmeye bağlı olarak yabancı hukuka göre gerçekleşen soyadı değişikliği bakımından kayıt düzeltme talebinde bulunmuş olabilir.
• Evlilik devam ederken kadın eş evlenmeye bağlı olmaksızın Türk mahkemesinde soyadını değiştirme talebiyle dava açmış olabilir.
• Yabancı devlet mahkemesinden verilmiş ve soyadının evlenme sonucunda veya evliliğin devam sırasında değiştiği yönündeki veya soyadı değişikliğini doğuran bir boşanma kararının tanınması Türk mahkemesinden talep edilmiş olabilir.
Avusturya: 2013’ten beri evlilik kadının soyadında otomatik bir değişikliğe yol açmıyor. Soyadı ancak yasal başvuru ile değişebiliyor.
Fransa: 2013’ten beri eşler diğer eşin soyadını ortak soyadı olarak alabilir veya kendi soyadına ekleyebilir. 2002’den beri çocuklar hem anne hem de babanın soyadını alıyor.
184 Yabancılık unsuru içeren eşlerin soyadı meselelerinde mahkeme tatbikatı ne yönde?