Avrupa Birliği Üye Ülkelerinde Makul Sürede Karar Verme

Avrupa Birliği Bakanlar Komitesi’nce kabul edilen 28 Eylül 1977 tarih ve (77) 31 karar numaralı “İdarenin İşlemleri Karşısında Bireyin Korunması Hakkında Karar”da anılan ilkelerin bireysel idari işlemler açısından, üye devletlerce esinlenilmesi tavsiyesinde bulunulmuştur (Kuntbay,1978:3).

Ülke uygulama örneklerinde, bir kişinin taleplerinin makul bir süre içinde ele alınmasını isteme hakkı, genel bir yasal düzenlemelerin mevcut olduğu ülkelerde çeşitli mevzuat türleri ile formüle edilmiştir. Bazı AB üye devletlerinde, bireyin makul bir süre içerisinde taleplerinin ele alınmasını isteme hakkı, anayasal olarak garanti edilirken, bazılarında tüzükte, çoğu zaman bir idari usul yasasında sağlanmaktadır. Bazı üye devletlerde ise,

bireyin makul bir süre içerisinde taleplerinin ele alınmasını isteme hakkı tüzükte açıkça belirtilmemiştir, ancak içtihat hukukundan kaynaklanmaktadır.

Finlandiya anayasası, herkesin taleplerinin gereksiz bir gecikme olmaksızın ele alınacağını şart koşar. Letonya anayasasının 92. maddesi “herkesin haklarını ve kanuni menfaatlerini adil bir mahkemede savunma hakkına sahiptir” hükmünü içermektedir. Letonya Anayasa Mahkemesi, kararlarından birinde, “adil mahkemenin”, davanın makul bir sürede yargılanmasını içerdiğini içtihat olarak kabul etmiştir.

Slovenya'da, kişinin taleplerinin makul bir süre içinde ele alınmasını isteme hakkı, anayasal olarak yalnızca mahkeme işlemleri için garanti edilmektedir. Diğer tüm işlemler için, kişinin taleplerinin makul bir süre içinde ele alınmasını isteme hakkı, farklı mevzuatlarla farklı şekilde ortaya çıkmaktadır. Devlet Memurları Yasası, bir memurun, kendisine verilen tüm görevlerin hızlı ve etkin bir şekilde yerine getirilmesinden sorumlu olduğunu belirtmektedir. Devlet İdare Yasası ayrıca idarenin, müşterinin yasal haklarının, en hızlı ve en kolay şekilde gerçekleştirilmesini sağlamakla yükümlü olmasını şart koşar. Ayrıca, İdari Usul Kanunu, idari meselelerin ele alınmasına ilişkin zaman limitlerine ilişkin hükümler içermektedir (Statskontroret, 2005: 32).

Litvanya'da idari meseleler için genel bir zaman sınırı yoktur, ancak yetkililerin karar verme, değerlendirme süresi, bilgi verme, mektuplara cevap verme ve bir uygulamayı yetkili makamlara iletmek için genel süre sınırları vb. (meselenin niteliğine

83

bakılmaksızın) çoğunlukla tüzüklerde, çoğunlukla bir idari prosedür yasasında sağlanır. Bununla birlikte, bu zaman sınırları yalnızca düzenleme kararlarında başka şartlar belirtilmemişse uygulanabilir. Olağan bir idari meselenin ele alınmasına ilişkin ortalama süre sınırı, prosedürün başlatıldığı günden itibaren bir ay kadar sürmektedir.

Bir bireyin makul bir süre içerisinde taleplerinin ele alınmasını isteme hakkı, hangi sürelerin "makul" kabul edileceği konusunu gündeme getirir. İsveç gibi bazı ülkelerde tüzükte belirtilmese de, genelde bir idari işlem yasasında ifade edilen idari konularda genel bir zaman sınırı mevcuttur. Belirli olaylar veya konularda, farklı gerekçelerle belirlenen ucu açık zaman sınırlarının olması da oldukça yaygındır. Bazı üye devletlerdeki mevzuat, genel bir zaman sınırı yerine veya onunla birlikte, istek üzerine yetkililerin ilgili tarafa bir karar verme tahmini vaktini (Finlandiya, İspanya) sunmasını şart koşar (Statskontroret, 2005: 32).

AB üyesi bazı devletlerde idari konuların ele alınması için genel zaman sınırlaması olmamasına rağmen, özel kanunlarında özel usul işlemleri için zaman sınırlaması getirdiği görülmektedir. Sınırlanmış zamanın uzatılması Slovenya İdari Usul Yasası’nda mümkündür. Dolayısıyla bir taraftan karar öncesinde soruşturma usullerini farklılaştırarak zaman sınırlamasını kaldırmakta, diğer taraftan, sözlü kovuşturma, teftiş, uzmanlık çalışması vb. isteyen konularda zaman sınırı açısından farklı ve ayrıcalıklı süreler öngörmektedir. Olağan usullerde, süre sınırı bir aydır. Bununla birlikte, karar öncesi ayrıca araştırma ve bilgi gerekli olduğu durumlarda da, karar süresi iki aydır (Statskontroret, 2005: 32).

İspanya İdari Usul Yasası, Slovakya İdari Usul Yasası’na benzer hükümler içermektedir. Bazı üye devletlerde, mevzuat idari işlemler için olağan zaman sınırlarının uzatılması için zaman sınırları da içerir. Örneğin Letonya'da, İdari Usul Yasası, idari konunun ele alınma süresinin - istisnai durumlarda - altı aya kadar uzatılabileceğini öngörmektedir. Aynı kanunda karar verme süresi olarak, aksine hüküm bulunmayan hallerde, azami 3 aylık bir süre öngörülmüştür. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen kamu görevlilerinin bu konuda doğrudan kişisel sorumluluklarının bulunduğu da bu maddede belirtilmiştir. Zaman sınırı, idari bir davadaki tarafın eksik bir dilekçe sunması halinde de uzatılabilir. İspanya'da olduğu gibi zaman sınırı yetkili makam tam bir dilekçe aldığında başlar. İspanya İdari

84

Usul Kanunu, Avrupa Birliği kuruluşlarından işlem öncesi veya sonrası bilgi alınmasının zorunlu olduğu durumlarda sürenin uzatılmasına da imkân verir (Statskontroret, 2005: 33). İtalya İdari Usuller ve Belgelere Ulaşma Hakkı Kanunu’nun 2. maddesinde ise mevzuatta bununla ilgili bir hüküm yoksa usul sürecinin idare tarafından belirleneceği, idare tarafından belirlenmemişse bu sürenin 30 gün olacağı belirtilmektedir (Demireğen, 2007: 379).

Tablo 1 Makul Süre Ölçütleri Genel kural ya da

anayasal düzenleme olup olmadığı

İdari işlemler için genel süre sınırları (Örnekler)

Avusturya Evet ^{Kararlar veya itirazlar en geç alındığı tarihten itibaren 6} ay içinde.

Belçika Hayır Genel süre limitleri farklı idari mevzuatlarda bulunabilir.

G. Kıbrıs Evet Dilekçe cevaplama (30 gün)

Çekya Evet ^{Yargılamanın başlangıcından itibaren 30 gün içinde karar} verilir.

Danimarka Evet Hayır

Estonya Evet Hayır. Özel statüler, bazı özel günler için açık zaman sınırları sağlar

Finlandiya Evet Hayır. Özel statüler, bazı özel durumlar ucu için açık zaman sınırları sağlar

Yunanistan Evet Karar verme (başka yerde belirtilmemişse) 50 gün, bilgi talepleri: 60 gün.

Macaristan Evet Karar verme (dilekçe verme tarihinden itibaren 30 gün)

İrlanda Evet Hayır

İtalya Hayır Ayrı kanunlarda öngörülmedikçe 30 gün.

Letonya Hayır Karar verme - 30 gün.

Litvanya Hayır ^{Yetkili merciye iletme (5 gün içinde). Karar verme (30} _{gün). Şikâyetin görüşülmesi (30 gün).}

Hollanda Evet Mümkünse en fazla 8 hafta, yönetim ilgili vatandaşla irtibat kurmak ve yeni limitler kurmaktır.

Slovakya Evet Karar verme: Özel bir yasa aksini öngörmedikçe 30 gün. Çok karışık konularda 60 gün. Basit konularda derhal

Slovenya Evet ^{Karar verme (eksiksiz bir dilekçenin alındığı tarihten} itibaren 30 gün).

İspanya Evet İdari işlemler (başka yerde belirtilmemişse, 3 ay).

İsveç Evet Hayır. İstisnai durumlarda, örneğin mali alanda ve AB düzenlemelerinden dolayı belirli zaman sınırları vardır.

İngiltere Hayır Hayır

85