Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri

Arabulucuların hak ve yükümlülükleri HUAK m. 6 ila 12 arasında düzenlenmiĢtir.

1.4.3.1. Arabulucu Unvanını Kullanma Yetkisi

Arabulucu, arabuluculuk unvanını ve bu unvanın sağladığı yetkilileri kullanma hakkını haizdir (HUAK m. 6). Ancak sicile kayıtlı arabulucular arabulucu unvanını kullanabilir. Arabulucu, arabuluculuk faaliyeti sırasında bu unvanını belirtmek zorundadır.

1.4.3.2. Ücret ve Masraf Ġsteme Hakkı

Arabulucu yapmıĢ olduğu faaliyet karĢılığı ücret ve masrafları isteme hakkına sahiptir (HUAK m. 7). Arabulucu, ücret ve masraflar için avans da talep edebilir92.

Aksi kararlaĢtırılmadıkça arabulucunun ücreti, faaliyetin sona erdiği tarihte yürürlükte bulunan Arabulucu Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenir ve ücret ile masraf taraflarca eĢit olarak karĢılanır.

92 _{Bu fıkra uyarınca alınan ücret arabuluculuk süreci sonunda alınacak arabuluculuk ücretinden} mahsup edilir. Arabuluculuk sürecinin baĢlamaması hâlinde bu ücret iade edilmez. Masraftan kullanılmayan kısım arabuluculuk süreci sonunda iade edilir (HUAKY m. 9 f.2).

30

Arabuluculuk ücretini karĢılamak için adli yardıma ihtiyaç duyan taraf, arabuluculuk bürosunun bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesinin kararıyla adli yardımdan yararlanabilir. Bu konuda HMK m.334 ila 340 kıyasen uygulanır (HUAK m. 13 f. 3).

Arabulucu, arabuluculuk sürecine iliĢkin olarak belirli kiĢiler için aracılık yapma veya belirli kiĢileri tavsiye etmenin karĢılığı olarak ücret alamaz. Bu yasağa aykırı iĢlemler batıldır (HUAK m. 7 f. 3).

Arabuluculuk sürecinin sonunda anlaĢma sağlanamaması halinde, arabuluculuğun konusu para olan veya para ile değerlendirilebilen hukuki uyuĢmazlık olsa bile arabulucu, arabuluculuk ücretini Tarifenin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin birinci kısmına (saatlik ücrete) göre isteyebilir (AAÜT m. 7/3).

1.4.3.3. Taraflarla GörüĢme Yetkisi

Arabulucu, tarafların her biri ile ayrı ayrı veya birlikte görüĢebilir ve iletiĢim kurabilir (HUAK m. 8). Arabulucu bu amaçla her türlü iletiĢim aracını kullanabilir (HUAKY m. 10 f. 1).

Arabulucu, arabuluculuk faaliyetine iliĢkin iĢlem ve eylemlerin doğru uygulandığına dair baĢlangıcından sona ermesine kadar sürece iliĢkin önemli hususları belgelendirir. Belge, arabulucu, taraflar ile varsa tarafların kanuni temsilcileri veya avukatlarınca imzalanır. Belge, taraflar, kanuni temsilcileri veya avukatlarınca imzalanmaz ise sebebi belirtilmek sureti ile sadece arabulucu tarafından imzalanır (HUAKY m.10 f.2).

1.4.3.4. Arabuluculuk Görevini Özenle, Tarafsız ve Bağımsız ġekilde Yerine Getirme Yükümlülüğü

Arabulucu görevini özenle, tarafsız bir biçimde ve Ģahsen yerine getirir (HUAK m. 9 f. 1, HUAKY m. 12 f. 1). Arabulucu görevini kısmen dahi olsa bir baĢkasına devredemez (HUAKY m. 11 f. 1). Arabulucunun, tarafsızlığından

31

Ģüphe edilmesine neden olabilecek önemli bir hususun varlığı halinde bunu taraflara bildirmesi gerekir93.

Arabulucu, görevini makul sürede, güven içinde, tarafların etkin katılımıyla, hakkaniyete uygun, taraflara yeterli söz hakkı vererek ve katılımcılar arasında karĢılıklı saygı gösterilmesini sağlayacak biçimde yerine getirmelidir (TAEK m. 5 f. 1).

Değinilmesi gereken bir diğer husus arabulucunun özen yükümlülüğüdür. Hükmün gerekçesinde, özen yükümlülüğü hakkında; “Taraflar arasındaki

iletişimin korunması, uyuşmazlığı çözecek ortamın yaratılması arabulucuya bağlıdır. Bu sebeple, arabulucu, bu özen yükümlülüğünü zedeleyecek, süreci zorlaştıracak tutum ve davranışlardan kaçınmak durumundadır.” denilmektedir.

Dür; arabulucunun özen borcunun ihlalinin asli ve yan edim borcunun ihlalinin bir Ģartı niteliğinde olduğunu, bu nedenle özen borcu ihlalinin kötü ifaya yol açtığını ve gereği gibi ifa etmeme nedeniyle doğan zararın tazmininin istenebileceğini (BK m. 112) belirtmektedir94

Vekilin özen borcuna benzer Ģekilde, arabulucunun özen borcu da sonucun garanti edilmesini değil, sürecin özenle yürütülmesini ifade eder.

1.4.3.5. Reklam Yasağına Uyma Yükümlülüğü

Arabulucuların iĢ elde etmek için reklam sayılabilecek her türlü teĢebbüs ve harekette bulunmaları ve özellikle tabelalarında ve basılı kâğıtlarında arabulucu, avukat ve akademik unvanlarından baĢka sıfat kullanmaları yasaktır (HUAK m. 10). Buna reklam yasağı denmektedir95.

Arabulucunun internet sitesinin alan adı sadece arabulucunun adı, soyadı ve unvanını içerebilir. Arabulucunun arama motorlarına, veri tabanlarına, listelere

93 _{Arslan / Yılmaz / TaĢpınar Ayvaz, s. 777; Karslı, s. 811.}

94 _{Dür, Orhan, Arabuluculuk Faaliyeti ve Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri, 2. Baskı,} Ankara, 2018, s. 444.

32

iĢ sağlamak amacıyla veya haksız rekabete yol açacak Ģekilde reklam vermesi veya kayıt edilmeye rıza göstermesi, internet kullanıcılarını kendi sitesine yönlendirecek banner vb kısayollar kullanması yasaktır96_{. Arabulucu ülke içinde}

iĢbirliği yaptıkları baĢka Ģehirlerdeki arabuluculuk bürolarını, irtibat ofisi vb tanımlarla iĢbirliğini genelleĢtirecek ve süreklilik kazandıracak Ģekilde açıklayamaz (HUAKY m. 13 f. 1)

Arabulucunun birden fazla tabela asması, ıĢıklı tabela kullanması, tabelasında iki renkten fazla kullanması, boyutlarının 100x150 cm’den büyük olması yasaktır (HUAKY m. 13 f. 6-7).

1.4.3.6. Tarafları Aydınlatma Yükümlülüğü

Arabulucu, arabuluculuk faaliyetinin baĢında, tarafları arabuluculuğun esasları, süreci ve sonuçları hakkında gerektiği gibi aydınlatmakla yükümlüdür (HUAK m.11). HUAKY m.13 f.1 hükmünde aydınlatmanın “Ģahsen” yapılması yükümlülüğü getirilmiĢtir.

Arabulucu açılıĢ konuĢmasında, arabuluculuk faaliyetinin ne olduğu, arabuluculuğun ilkeleri, aĢamaları, uyuĢmazlığın arabuluculuğa elveriĢliliği, tarafların bu süreçteki hakları ve arabuluculuk faaliyeti sonucunda tarafların anlaĢmaya varması durumunda düzenlenecek olan anlaĢma belgesi ile icra edilebilirliğin nitelik ve hukuki sonuçları hakkında tarafları bilgilendirir (HUAKY m.13 f. 2).

Arabulucunun aydınlatma yükümlülüğü kapsamında, uyuĢmazlık konusunda tarafların haklarının ne olduğu, hukuki pozisyonları, uyuĢmazlığın çözümüne dair bilgi vermesi yoktur. Arabulucunun çözüm önerisi getirebilmesinin aydınlatma yükümlülüğü ile tarafsız ilkesi arasında bir çeliĢki yarattığı düĢünülebilir97

. Arabulucunun öncelikli görevi tarafların kendi çözümlerini bulmalarını sağlamak için taraflar arasında iletiĢimi kolaylaĢtırmak,

96 _{Dür, s. 461.} 97 _{Dür, s. 438.}

33

tarafların çözüm üretemediklerinin ortaya çıkması halinde çözüm önerisinde bulunabilmektir (HUAK m. 15 f. 7). Arabulucu taraflara birbirlerine karĢı sahip oldukları haklar konusunda hukuki danıĢmanlık veremez. Ancak arabulucu özen yükümlülüğü kapsamında taraflar arasında güç dengesizliği bulunan hallerde, haklarının ne olduğunu bilmeyen, görüĢmeye avukatı ile katılmayan tarafa uzman yardımı alabileceği, bir avukata danıĢabileceği konusunda bilgi verebilir98

.

Arabulucunun aydınlatma yükümlülüğü ile hâkimin davayı aydınlatma ödevinin (HMK m. 31) karĢılaĢtırılmasında;99

dava konusu uyuĢmazlık hakkında eksiklik ve çeliĢkilerin giderilmesini taraflardan isterken, arabulucu aydınlatma yükümlülüğü kapsamında arabuluculuk süreci hakkında taraflara bilgi vermektedir. Ancak arabulucu da tarafların birbirlerini daha iyi anlayabilmesi, talep ve ihtiyaçların ortaya konabilmesi için taraflardan bilgi ve açıklama isteyebilir.

1.4.3.7. Aidat Ödeme Yükümlülüğü

Arabuluculardan sicile kayıtlarında giriĢ aidatı ve her yıl için yıllık aidat alınır. GiriĢ aidatı ve yıllık aidatlar genel bütçeye gelir kaydedilir (HUAK m. 12). Aidatlar Maliye Bakanlığına ödenir. Aidatlar, her yıl için Kurul tarafından belirlenir. Yıllık aidat her yılın Haziran ayı sonuna kadar ödenir (HUAKY m.14).

Arabulucuların aidat ödeme yükümlülüğü doktrinde Adalet Bakanlığı’nın arabulucu meslek odası olmaması, arabulucuların devletten bir hizmet almamaları nedeniyle eleĢtirilmektedir100

. Kanaatimizce, arabulucuların Adalet Bakanlığı’ndan bağımsız bir meslek odası çatısı altında örgütlenmeleri ve aidat ödemesini meslek odasına yapmaları daha uygun olacaktır. Zira, arabuluculuk tarafsız ve bağımsız bir meslek dalıdır. Devletin görevi, adalete eriĢimi sağlama yükümlülüğü kapsamında arabuluculuğu teĢvik etmektir.

98 _{Dür, s. 441.} 99 _{Dür, s. 442.} 100 _{Dür, s. 464.}

34