ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ

Araştırma öncelikle ilgili literatürün taranması ve sonra geliştirilen ölçekler aracılığıyla verilerin toplanması için anket uygulanmasına dayanmaktadır. Daha sonra toplanan veriler analiz edilmiştir. İlk olarak literatür taraması yapılmış, konu hakkında yapılan çalışmalar incelenmiş ve teorik yapı oluşturulmuştur. Literatür araştırmasının sonrasında ise, konu ile ilgili daha önce yapılan çalışmalar incelenmiştir. Bu incelenen çalışmalar değerlendirmek (örneğin, Torgler, 2003a; Torgler, 2003b; Torgler, 2003c; Torgler, 2012; Çevik, 2012; WVS9; Tosuner ve Demir, 2008) suretiyle alan araştırması gerçekleştirilmiştir.

9

4.2.1. Örneklem

Bilimsel araştırmalar hem zaman maliyeti hem de parasal maliyet açısından oldukça masraflı olduğu ve bu çalışmaların belirli bir zaman dilimi içerinde yapılması gerektiğinden, araştırmacılar araştırdıkları konuda bulunan bütün denekleri (araştırmanın evreni) araştırmaya dâhil etme şansına sahip değildirler. Bu nedenle, araştırmacılar araştırdıkları alanı temsil ettiklerine inandıkları küçük bir grubu (örnek kütleyi) değişik yöntemler kullanarak oluşturup çalışmalarını bu kütle üzerinde yürütürler. Bu kütleye ilişkin bulgularını ise evrene genellerler. Kural olarak örnek kütlenin büyüklüğü evrene yaklaştıkça, örnek kütlenin temsil gücü artmaktadır. Örnek kütle belirlenirken ise, olasılığa dayalı (önyargısız) ve olasılığa dayalı olmayan (önyargılı) örnekleme yöntemlerinden birisi kullanılmaktadır (Çiçek vd., 2008: 60). Bu çalışmada, olasılığa dayalı örnekleme yöntemi olan basit tesadüfî örnekleme yöntemi kullanılmıştır.

Örneğe dayanarak evren hakkında genellemeler yapabilmek için, örnek kitlenin ana kitleyi (evreni) temsil yeteneğinin olması gerekmektedir. Araştırmamızda kullanılan örnek kitlenin evreni temsil yeteneğinin olup/olmaması sınanmıştır. Bu çalışmada ankete katılmak isteyen tüm mükellefler kabul edildiği için taraf tutulmamıştır, diğer bir deyişle belirli bir grup herhangi bir nedenle tercih edilmemiştir. Zira, örneklem seçiminde taraf tutulmayarak rastgeleleştirme yapmak araştırmanın güvenilirliği açısından gerekli görülmektedir (Çiçek vd., 2008: 64-65).

Araştırma evrenini Konya ilinde bulunan küçük işletmeler oluşturmaktadır. Dağıtılan 250 anketten 175 tanesi geri dönmüştür. Anket formunda bulunan soruların yarısından fazlasını cevaplamayan işletmeler analiz dışı bırakılmış bundan dolayı araştırmada kullanılan örneklem sayısı 161olarak gerçekleşmiştir.

4.2.2. Veri Toplama ve Analiz Yöntemi

Anket formlarının analizinde Sosyal Bilimler İçin İstatistik Paketi (Statistical Package for Social Science- SPSS 20.0 for Windows ) kullanılmıştır. Sosyal bilimlerde (İşletme, iktisat, sosyoloji, psikoloji, pazarlama, vb.) yaygın olarak

kullanıldığından çalışmamızda SPSS programı ve Microsoft Office Excel 2007 kullanılmıştır.

Anket formları 30 Ocak - 8 Mayıs 2015 tarihleri arasında Konya ilinde bulunan küçük işletmelere yapılmıştır. Anket formunu birkaç bölüm halinde değerlendirme güçlüğü çekeriz. Araştırma konumuz gereği vergi uyum maliyetleri ve uyumunu araştırdığımızda mükellefin karşılaşabileceği tüm süreçleri konu edindiğimiz için bölümler halinde değil de alt başlıklar halinde vermemiz daha uygun olacağı görüşündeyiz.

EK-1’de bir örneği sunulan anket formu şunları içermektedir:

1. İşlemeye ilişkin genel bilgiler kısmında işletmeyi tanımlamaya yönelik sorular,

2. Anketi cevaplayana ilişkin kısmında, katılımcının demografik özelliklerini,

3. İşletme içinde muhasebe işlemleri için 12 soru sorulmuştur. Bu işlemleri kimlerin yaptığı kısmında işletme içinde kimin yaptığı ve bu işlemleri yapmak için yapılan ödemeler,

4. Zaman tahsisi kısmında, muhasebe ve vergi işlemlerinde kullanılan belge defter vb. evrak tutmak için harcanan zamanı,

5. Vergi işlemleri yapmak için işletme içinde muhasebe için ayrılan fiziki mekânın işletmeye maliyetini ölçmeye yönelik sorular,

6. İdari ve yargı başvurular kısmında mükellefin idari yargı başvurularını, bu başvuruları yapmak için yeterli bilgiye sahip olduğunu ölçmeye ve bu başvuruların sonuçlanmasına kadar geçen zaman ve parasal maliyetini belirlemeye yönelik sorular,

7. Vergi denetimlerinde, yoklama, inceleme vb. kaç defa yapıldığı ve denetimlerin sonucunda kesilen cezalar ve cezalara karşı açılan davalar

ölçülmektir. Ve ayrıca denetimlerin mükellefe parasal maliyeti belirleyebilmeye yönelik sorular,

8. Vergi işlemlerini gerçekleştirmek ilgili makamlara yapılan ziyaretlerin sayısı ve ziyaret için geçen zamanı ölçmeye yönelik sorular,

9. Mükellefin vergi bilgisini nereden elde ettiğini belirlemek üzere 12 soru 7’li likert ölçeği ile sorulmuştur. Bu ölçeğe göre denekler sorulara 1 (Hiç Kullanmadım )’dan 7 (Oldukça Çok Kullandım)’a uzanan bir aralıkta cevap vermektedir.

10. Türkiye’de vergi kaçırmaya ve denetlenme olasılığına ilişkin algıları ölçmek üzere 3 soru sorulmuştur.

11. Vergi uyumunun psikolojik maliyetlerini ölçmek üzere 19 soru sorulmuştur. Bu sorular için 5’li likert ölçeği kullanılmıştır. Bu ölçeğe göre denekler sorulara 1 (Hiçbir şekilde sorun değil)’den 5 (Çok önemli bir sorun)’a uzanan bir aralıkta cevap vermektedir.

12. Temel vergi türlerinin uyum maliyetlerine ilişkin algıları ölçmek üzere 7 vergi türü için 5’li likert ölçeği yardımıyla ilgili vergiye uyulması ne kadar güç bulduğu sorulmuştur. Bu ölçeğe göre denekler sorulara 1 (Uyumu çok kolay)’dan 5 (Uyumu çok zor)’a uzanan bir aralıkta bir cevap vermektedir.

13. Mükellefin vergi idaresine ve vergi sitemine ilişkin görüş ve tutumları 13 soru şeklinde sorulmuş ve 5’li likert ölçeği kullanılmıştır. Bu ölçeğe göre denekler sorulara 1 (Kesinlikle katılmıyorum)’dan 5 (kesinlikle katılıyorum)’a uzanan bir aralıkta cevap vermektedir.

14. Vergi ahlakını ölçmek üzere 7 sorudan oluşan 5’li likert ölçeği ölçmeye çalışılmıştır. Bu ölçeğe göre denekler sorulara 1 (Kesinlikle kabul edilemez)’dan 5 (Kesinlikle kabul edilebilir)’e uzanan bir aralıkta cevap vermektedir.

Anket formalarından elde edilen verilerin analizinde SPSS 20.0 for Windows paket programı kullanılmıştır. Veriler bilgisayar ortamına araştırmacı tarafından girilmiştir.