Çalışmanın bu bölümünde Britanya Parlamentosu’nun Avam Kamarası’nda Muhafazakâr Parti ve İşçi Partisi milletvekillerinin AET/AT/AB üzerine yaptıkları konuşmalar analiz edilmiştir. Bu inceleme, Britanya’nın AET üyeliğinin başlangıcı olan 1973’ten, üyelikten çıkmayı kabul eden referandum sonucunun Britanya Parlamentosu’nda onaylandığı 2017 yılına kadar geçen dönemi kapsamaktadır. Bu çerçevede araştırma, yukarıda belirtilen tarih aralığında yapılan Parlamento görüşmelerindeki Britanya istisnacılığı söyleminin tespitine ve bu söylemin hangi temel kavramlar çerçevesinde kurgulandığının sınıflandırılmasına dayanmaktadır. Analizlere temel teşkil eden konuşmalara Britanya Parlamentosu’nun resmi (arşiv) internet sayfası Hansard’tan ulaşılmıştır. Hansard, hem Avam hem de Lordlar Kamarası’nda geçen konuşmaların gün gün aktarıldığı bir arşiv kaynağıdır. Parlamento görüşmeleri, tekrarlar ve hatalar düzeltildikten sonra kelimesi kelimesine aktarılır ve böylece anlam kaybına uğramadan konuşmalar okuyucuya sunulur. Hansard aracılığıyla, aynı zamanda oturumlarda alınan kararlara ve hangi parlamento üyesinin ne yönde oy kullandığına dair bilgilere ulaşmak da mümkündür. Tarihsel olarak basılı ve belirli bir üyelik ücretine tabi doküman olan Hansard’a erişim, günümüzde internet aracılığıyla ücretsiz olarak sunulmaktadır. Bu hizmet aracılığıyla 19. yüzyıla kadar uzanan bir arşive erişmek mümkündür. Çalışmanın kapsamı gereği bu arşivin Avam Kamarası’na ait olan verilerinden yararlanılmıştır. Avam Kamarası, Britanya Parlamentosu’nun yasalarının yapıldığı ya da reddedildiği bu yasalar üzerine değişiklik tartışmalarının görüşüldüğü en aktif ve kamuoyunun gözü önünde olan bölümüdür. Ayrıca Britanya siyasi kurumları değerlendirildiğinde, Avam Kamarası ülke siyasetinin en temel kurumlarından biri olarak kabul edilir. Bu sebeple verilerin kaynağı olarak bu kamara seçilmiştir.98 Hansard üzerinde, Avam Kamarası’nın herhangi bir gün arşivine erişildiğinde o güne ait oturum
98 Britanya tarihinin en önemli politikacılarından biri olarak kabul edilen Margaret Thatcher,
Avam Kamarası’nı anlamayanların Britanya siyasetini hiçbir zaman anlayamayacağını iddia etmiştir (Thatcher, 1993: 858).
başlıkları ve yazılı cevaplar bölümlerine ulaşılmaktadır. Bu çalışmada yazılı cevaplar kapsam dışı bırakılıp sadece o güne ait sözlü iletişime dayanan oturumların başlıkları üzerinden veri taraması yapılmıştır.99 İlgili güne ait oturum başlıkları, Hansard’da
tasnifli halde bulunmaktadır. Bu tasnifli başlıklar arasından Avrupa entegrasyonuna ve onun kurumlarına (AET/AB vb.), politikalarına (OTP, APB vb.), kurumsal yapı içinde düzenlenen hükümetlerarası zirve ve konseylere (Stuttgart Avrupa Konseyi, Milano Avrupa zirvesi vb.), bunlar sonucunda ortaya çıkmış antlaşmalara (Maastricht Antlaşması, Lizbon Antlaşması vb.) atıf yapan her türlü başlık incelenmiştir. Fakat bu başlıklar dışında herhangi bir başlıkta konuşmanın akışı gereği ortaya çıkan istisnacılık söylem örnekleri göz ardı edilmiştir. Örneğin, 27 Haziran 1985 tarihli Hansard arşivinde “enflasyon” oturumu başlığı altında Avrupa entegrasyonuna dair herhangi bir istisnacılık söylemi kullanılsa bile bu konuşma, kapsam dışı bırakılmıştır. Kapsamın bu şekilde belirlenmesinin temel sebebi, araştırma için belirlenen tarih aralığının oldukça zengin bir veri ve malzeme sunmasıdır.
Çalışmadaki söylem analizi ile ilgili belirtilmesi gereken bir önemli nokta da Britanya Parlamentosu içinde Avrupa entegrasyonuna karşı geliştirilen oldukça farklı tutumların bulunmasıdır. Bir başka ifade ile istisnacılık söylemi parlamentonun tek ve ortak dili değildir. Tamamen AET/AT/AB’yi destekleyen ve bu kurumların ürettiği her politikada Britanya’nın da yer almasını savunanlar olduğu gibi (Europhile), büyük ölçüde entegrasyonla ve onun getirileriyle mutabık kalan ancak zaman zaman ortaya çıkan fikir ayrılıklarının da entegrasyon kurumları içinde yapılacak reformlarla aşılabileceğini düşünen milletvekilleri (Eurorealist) de mevcuttur. Britanya’nın 43 yıllık AET/AT/AB üyeliği dönemi boyunca entegrasyonu savunan önemli sayıda milletvekili parlamentoda görüşlerini dile getirmişlerdir. Bu söylemin detaylı incelemesi ise başka bir çalışmanın konusudur. Bu çalışmanın odak noktası, Britanya Parlamentosu’ndaki istisnacılık söyleminin incelemesi olması sebebi ile milletvekillerinin istisnacılık söylemininde ötesinde kalan farklı yaklaşımlar/konuşmalar/söylemler çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Analizin Muhafazakâr Parti ve İşçi Partisi milletvekilleri ile sınırlanmasının sebebi ise, çalışmanın kapsamındaki dönem boyunca iktidarın sadece bu iki parti arasında paylaşılması ve karar alıcı aktörlerin yine bu iki parti üyeleriyle sınırlı olmasıdır.
99Yazılı cevapların önceden kurgulanmış metinler olması ve irticalen hazırlanmış söylem
Elde edilen verilerin analizinden hedeflenen ilk amaç, 1973-2017 arasında iktidara gelebilmiş iki ana akım siyasi parti üyelerinin, ikinci bölümde detaylı bir şekilde incelenen istisnacılık siyasetinin söylemsel boyutunu nasıl kurguladıklarının ortaya konulmasıdır. Birinci bölümde ayrıntılı olarak incelenen ve istisnacılığın tarihsel kaynakları kapsamında değinilen kavram seti, söylem analizinde yol gösterici olacaktır. Çalışmanın bir diğer amacı ise istisnacılık söyleminin inşasında öne çıkan vurguların her iki parti arasında ne gibi benzerlikler ve farklılıklar gösterdiğinin ve her bir partinin kendi söylemi içinde hangi süreklilik ve kırılmaları barındırdığının tespit edilmesidir. Bu amaç doğrultusunda hangi söylem örneklerinin Muhafazakâr Parti ve İşçi Partisi tarafından ortak bir şekilde benimsendiği incelenecektir. Bunun yanında eğer bir söylem örneği sadece bir parti tarafından sahiplenilmişse “söylem tekeli” olarak adlandırılacak bu durumun da hangi söylem örneğinde ve hangi dönemlerde gerçekleştiği tespit edilmeye çalışılacaktır.