ARAŞTIRMANIN BULGULAR

Hapishanelerin Genel Yapısı: Türkiye’de hapishaneler; uygulanan infaz sistemi,

güvenlik düzeyi, mimari yapı, kapasite, yaş ve cinsiyet durumuna göre sınıflandırılmaktadır. Türkiye’de hapishanelerin yönetim ve hesap işleri Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir. Hapishanelerin denetim ve nezaretleri ise Cumhuriyet Savcılığı tarafından yürütülmektedir.

Mahkûm Yerleştirme Prosedürleri: Hapishanelerde mahkûm nakilleri Adalet

Bakanlığı tarafından koordine edilmektedir. Hapishane yönetimi ise gelen mahkûmların koğuşlara yerleşimini yapmaktadır. Koğuşlar büyüklüklerine göre 8-40 kişi kapasitelidir. Mahkûmların koğuşlara yerleştirilmesinde işledikleri suçun niteliği dikkate alınmakta, aynı tip suçu işleyen mahkûmlar aynı koğuşlara yerleştirilmektedir. Ancak kapasite sorunu ve fiziki şartların yetersiz kalması

nedeniyle farklı suçu işleyen mahkûmlar aynı koğuşta kalabilmektedir. Hatta kapasite sorunu nedeniyle tutuklularla hükümlüler de aynı koğuşta kalabilmektedir.

İnsan Kaynakları Prosedürleri: Hapishanelerin yönetiminde kurum müdürü ve

kurum 2. müdürleri bulunmaktadır. Ayrıca hapishanelerin büyüklüklerine göre farklı sayılarda infaz ve koruma baş memuru, infaz ve koruma memuru ve ceza infaz kurumu infaz kâtibi ile idare memuru, öğretmen, sosyal çalışmacı, psikolog, sayman, ambar memuru, hizmetli, şoför, kaloriferci, aşçı, teknisyen, doktor ve sağlık memuru istihdam edilmektedir. Hapishanelerdeki çalışanların seçiminde KPSS puanı temel alınmaktadır. İşe alınan infaz ve koruma memurları eğitim merkezlerinde 6-8 aylık bir eğitime tabi tutularak sonrasında göreve başlamaktadır. Hapishanelerin müdür ve 2. müdürleri beş yılda bir rotasyona tabi tutulmaktadır. İnfaz ve koruma baş memuru ve memurları vardiya sistemine göre çalışmaktadır.

Denetim Mekanizmaları: Son dönemde hapishanelerde çeşitli fiziksel

iyileştirmeler yapılmış ve mahkumlara çeşitli haklar tanınmıştır. Güvenlik açısından tüm koridorlar kamera sistemi ile izlenmektedir. Girişlerde x-ray cihazı ile üst araması yapılmaktadır. Görüşmelerde önceden uygulanan yasaklama ve kısıtlamaların ortadan kaldırılması ile rastlanan kural ihlallerinde azalma olduğu belirtilmiştir.

5. SONUÇ

Araştırma konusunun suçla ilgili olması nedeniyle, doğru bilgiler elde etmek kolay olmamıştır. Bununla birlikte; gözlemler, görüşmeler ve basına yansıyan haber analizlerinden şu sonuçlara ulaşılmıştır:

- Hapishaneye gelen “sapmış” bireyin sosyalizasyon süreci koğuşa girişi ile başlamaktadır. Basına yansıyan haberler dikkate alındığında, koğuş ağası sisteminin ve koğuşun kendine has normlarının bu süreci şekillendirdiği söylenebilir. Hapishanelerde hedeflenen rehabilitasyon, görüşmelerde de belirtilen kapasite fazlalıkları nedeniyle yeterince gerçekleştirilememektedir. Dolayısıyla hapishane suçu pekiştirmekte, yeni suçlar üretmektedir.

- Görüşmelerde suça karışma yönündeki davranışların görülmesinin sürekli izlemeler nedeniyle pek mümkün olmadığı belirtilmiştir. Ayrıca mahkûmlar ve çalışanlar arasındaki etkileşimin sanılanın aksine çok kısıtlı ve denetim mekanizmalarının (kamera sistemi, üst arama gibi) oldukça sıkı olduğu belirtilmiştir. Çalışanların mahkeme, hastane ve revire geliş ve gidiş gibi mahkûmlara refakat ettiği durumlarda ayrıca jandarma refakati olduğu belirtilmiştir. Ancak açık ceza evlerindeki refakatlerde jandarma nezareti bulunmadığı söylenmiştir.

- Görüşmelerde mahkûmlar ve ceza infaz memurları arasında fiziksel şiddet uygulama yönünde şikâyetlerin daha fazla görüldüğü söylenmiştir.

- Kantinlerde yeni düzenlemeler yapıldığı ve ürün çeşitlerinin artırıldığı vurgulanmıştır. Mahkûmlara temel ihtiyaçlarına ilişkin imkânların sunulmasının, mahkûm-çalışan arasındaki kural dışı işbirliklerini ortadan kaldırdığı söylenmiştir.

Yine görüşmelerde ankesörlü telefonlarla mahkûmların telefon görüşmelerine izin verildiği, ayrıca istedikleri takdirde aile ve arkadaşları ile görüşmelerinin sağlandığı vurgulanmıştır. Böylece mahkûmların bu yöndeki taleplerinin azaldığı belirtilmiştir. Ancak mahkûmların cep telefonu bulundurup bulundurmadığı sorusuna cevap alınamamıştır.

- Hapishane müdürlerinin yönetsel açıdan Adalet Bakanlığı’na bağlı olması nedeniyle, örgütsel iç işleyişte müdürlerin çok fazla yetkili ve özerk olduğu anlaşılmaktadır. Basına yansıyan haberler dikkate alındığında, hapishane müdürlerinin içinde bulunduğu daha geniş kapsamlı örgütsel sapma davranışları (rüşvet karşılığı silah, uyuşturucu ve cep telefonu temini, firar gibi) ve hapishane doktorunun içinde bulunduğu davranışlar (rüşvet karşılığı mahkûmun hastaneye sevk edilmesi) daha derinlemesine incelenmelidir. Görüşmelerde belirtilen hapishane denetimleri mahkûmlar açısından hapishane koşullarına yöneliktir. Çalışanlara yönelik denetimlerde ise yetki hapishane müdürleri ve Adalet Bakanlığı’na aittir.

KAYNAKÇA

Ashforth, B. E. ve Anand, V. (2003). “The Normalization of Corruption in Organizations”, Research in Organizational Behavior. 25: 1-52.

Bandura, A. (2001). “A Cognitive Theory: An Agentic Perspective”, Annual Review of Psychology. 52: 1-26.

Foucault, M. (2003). İktidarın Gözü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Kaya, N., Çilli, A. S. ve Güler, Ö. (2003). “Cezaevinde Çalışan Infaz Ve Koruma Memurlarında Psikiyatrik Bozuklukların Bir Yıllık Yaygınlığı”, Genel Tıp Dergisi. 13(2): 59-63.

Kızıldağ, D. ve Özkara, B. (30 Mayıs-01 Haziran 2013). Örgütlerde Bireysel Sapma Davranışından Kolektif Yolsuzluğa: Sosyalizasyon Süreçlerinin Etkisi, 21.Yönetim Organizasyon Kongresi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.

Kızmaz, Z. (2007). “Cezaevinin ve Hapsetmenin Suçu Engellemedeki Etkisi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 17: 44-69.

Krohn, Marvin D., Lanza-Kaduce, Lonn ve Akers, Ronald L. (1984). “Community Context and Theories of Deviant Behavior: An Examination of Social Learning and Social Bonding Theories”, The Sociological Quarterly. 25 (3): 353-372.

Nalbant, A. ve Akman Karabeyoğlu, Y. (2011). “Çocuklarla Çalışan Infaz Ve Koruma Memurlarına Yönelik Hazırlanan Kişilerarası İlişkiler Psikoeğitim Programının Etkiliği”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.11 (21): 223-250. Sherman, L. W. (1980). “Three Models of Organizational Corruption in Agencies of Social Control”, Social Problems. 27 (4): 478-491.

Tekel, S. (2012). “Cezaevlerinde Tükenmişlik Sendromu: Malatya Örneği”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi. 4 (2): 301-311.

Yarsuvat, D. (1993). “Bir Sosyolojik Ve Kültürel Alt Grup Olarak Cezaevi Toplumu”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 2: 453-464.

Yavuz, F. ve Akdaş Mitrani, A. T. (2008). “Erkeklere Yönelik Cinsel Şiddetin Özellikleri: Eşcinsel ve Heteroseksüel Mağdurların Karşılaştırılması”, Adli Tıp Dergisi. 22 (1): 1-12.