Bu araştırma; Bracken (1984) tarafından geliştirilen ve 1998 yılında yeniden yapılandırılan Bracken Temel Kavram Ölçeği-Gözden Geçirilmiş Formunun Türkçe uyarlamasının, üç, dört ve beş yaş grupları için geçerlik ve güvenirlik çalışmalarının yapılması amacı ile planlanmıştır.
Okul öncesi dönemde çocukların kavram gelişim düzeylerinin tespit edilmesi, eksik kavram bilgilerinin belirlenmesi, uygulanan eğitim programlarının başarısının ölçülmesi, kavram gelişimini etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve konu ile ilgili yapılacak araştırmalara geçerli ve güvenilir bir ölçüt sağlanması gerekmektedir. Bu nedenlerle, Bracken Temel Kavram Ölçeği Gözden Geçirilmiş Formu’nun geçerlik ve güvenirlik çalışmasının yapılması amaçlanmıştır.
Temel Problem
Bracken Temel Kavram Ölçeği Gözden Geçirilmiş Formu (Bracken Basic Concept Scale- Revised) üç, dört ve beş yaş grupları için geçerli ve güvenilir midir?
Alt Problemler
1. Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden üç, dört ve beş yaş grubu çocukların kavram gelişimlerinin ölçülmesinde Bracken Temel Kavram Ölçeği Gözden Geçirilmiş Formu alt testleri geçerli ve güvenilir midir?
2. Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden üç, dört ve beş yaş grubu çocukların kavram gelişimleri yaşa göre farklılık göstermekte midir?
3. Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden üç, dört ve beş yaş grubu çocukların kavram gelişimleri cinsiyete göre farklılık göstermekte midir?
4. Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden üç, dört ve beş yaş grubu çocukların kavram gelişimleri okula devam etme süresine göre farklılık göstermekte midir?
I.6. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ
Bilişsel yeteneklerin gelişimi önemli ölçüde kavram öğrenmeye bağlıdır. Kavramlar düşünmenin temelini oluşturmaktadır. Kavramların oluşması ve gelişimi birey için özel anlam kazanması ilie ilgilidir. Düşünce gelişimi ile birlikte, kavramların anlamlarının niteliği ve sayılarında artış gözlenmektedir. İşlem öncesi dönem özellikleri, dil ve sembolik faaliyetlerin gelişimi ve hızlı kavramsal gelişim olarak özetlenebilir. Bu dönemde çocuğun kavram gelişim düzeyinin belirlenmesi, çocuklara yönelik hazırlanacak öğrenme yaşantılarına, eğitim programlarına ve sınıf içinde uygulanacak diğer etkinliklere ışık tutacaktır.
Hareket, kavram şemalarının temelini oluşturan yaşamın ilk belirtileri olarak kabul edilmektedir. Piaget’ye göre (1967), düşünme becerileri içselleşmiş hareketlerin sonucu olarak gelişmektedir. Çocuk çevre hakkındaki bilgilerini, çevredeki nesneleri, materyalleri kendisi hareket ettirerek, deneyerek kazanmaktadır. Özellikle küçük yaştaki çocuklarda zihinsel işlemler doğrudan doğruya duyusal- motor koordinasyonlar ile gelişmektedir (Sevinç b, 2003). Kavramlar dil gelişiminin de temel taşlarıdır ve kavramlar sözcüklerle ifade edilir. Sözcükler ise, simgesel düzeyde nesne ve anlamları ifade etmektedir. Sözcükler yardımıyla çocuk, algılama alanı içinde kalan bir çok konuyu anlar, aktarır ve iletişim kurar. Bu yaşantılar yolu ile çocuğun kavramları zenginleşmekte dolayısıyla sözcük kapasitesi gelişmektedir. Buda çocuğun kendini daha iyi ifade etmesi ve çevresindeki olay ve insanları daha iyi anlamasını sağlayacaktır. Kendini iyi ifade etme becerisi çocuğun öz güvenini destekleyecek sosyal ve duygusal açıdan sağlıklı bir birey olarak toplum içinde yer almasına yardımcı olacaktır.
Okul öncesi dönemdeki çocuğun kavram gelişim düzeyi belirlenerek hazırlanacak eğitim programları, okul yaşamı boyunca çocuğun okul başarısını arttıran bir unsur olacaktır. Nesnelerin, olguların ne anlama geldiğini anlama, akademik becerilere (matematik, okuma-yazma gibi) temel oluşturmaktadır. Bu nedenle, okul öncesi yıllarda gelişen kavramlar ve öğrenme biçimleri çok önemlidir.
Çocuğa ortak özellikleri tanıyabilmeyi, genellemeler yapmayı ve farklılıkları algılayıp, ayırt edebilmeyi öğretecek olanakları sağlamak her okul öncesi kurumun vazgeçilmez eğitsel görevi olmalıdır.
Örgün eğitime başlamadan önce temel kavramları kazanması çocuğa; iletişim kurma, sembolleri kullanma ve öğrenme etkinliklerine etkili bir biçimde katılma olanağı verecektir. Okula başlamadan önce temel kavramların öğrenilmiş olması, çocuğun konuşulanları anlama, sembolleri kullanma ve kendisini ifade etme yeteneği ölçüsünde, eğitim etkinliklerinden yararlanmasını sağlayacaktır. Bu durum sonraki öğrenmeler için sağlam temeller oluşturacaktır.
Çocuğun kavram gelişim düzeyinin belirlenmesi aynı zamanda onun akademik beceriler açısından ilköğretime hazır bulunuşluğunun tespit edilmesini de sağlayacaktır. Çocuğun ilköğretim döneminin gereklerini yerine getirebilmesi ona sağlanan imkanlar ve okulöncesi dönemde aldığı eğitimle doğrudan ilgilidir. Çocuğun okula hazır bulunuşluğu ile ilgili yapılan çalışmalarda fiziksel, zihinsel, duygusal sosyal ve çevresel faktörlerin önemi incelenmiş ve bu faktörlerin hepsinin aynı önem derecesinde birbirinden bağımsız olmadığı, birindeki eksiklik yada yetersizliğin diğerlerini de etkilediği kabul edilmiştir (MEB, 2006, s.99)
Okul öncesi dönemde çevresel, biyolojik, sosyo-ekonomik ve kültürel açıdan dezavantajlı olan çocukların kavram gelişim düzeylerinin tespiti, erken tanı ve müdahale açısından oldukça önemlidir. Çocukların ilerdeki yaşantılarında başarılı ya da başarısız olmalarını etkileyecek olan bu durumun erken tespiti, bu çocuklara uygulanacak programın belirlenmesi, uygulanan programın başarısının ölçülmesi ve çocuğun gelişim düzeyinin değerlendirilmesi açısından önem taşımaktadır. Bu durumun erken tanılanması; çocukların okula hazır bulunuşluk seviyelerinin belirlenmesini ve akademik becerilerdeki başarılarının artmasını sağlayacaktır. Ayrıca okul döneminde yaşanabilecek problem durumların okul öncesi dönemde çözülmesine yardımcı olacaktır.
Eğitimciler ve öğretmenler açısından yapılan çalışmalar ve uygulanan programların çocukların kavram gelişimleri üzerindeki etkisinin ölçülmesi, çocuğun
tanınması ve kavram gelişim düzeyinin belirlenerek uygulanacak programların geliştirilmesi ve çocuğun gelişim düzeyinin izlenmesi açısından önemlidir. Çocukların önbilgilerini açığa çıkarmak ve bunları genişleterek kullanmaları konusunda onları cesaretlendirmek gerekmektedir. Okul öncesi eğitimde çocukların gelişim düzeyleri takip edilmeli ve yeni amaç ve kazanımlar bu takipler sonucunda tespit edilmelidir. Ayrıca eğitim süreci içinde öğretmen ve eğitimcilerin alan bilgilerinin yenilenmesi ve bu süreç içinde çocukların önemli gelişimsel özelliklerinin yeniden hatırlanması açısından gelişimsel değerlendirmeler önem taşımaktadır. Okul öncesi dönemde kavram gelişimi ile ilgili yapılan çalışmalar daha çok şekil ve sayı kavramlarının öğrenilip kazanılması üzerinde yoğunlaşmaktadır. Çocuklardaki kavram gelişimini daha detaylı incelemek, hangi kavramların hangi yaş düzeyinde ortaya çıktığını belirlemek için bu alanda daha çok çalışmaya ve araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır (Akman, 1995, s.65). Öğretmen ve eğitimciler bu yolla hangi kavramın hangi yaş düzeyinde gelişiminin beklenmesi gereğinden yola çıkarak çocukları doğru değerlendirecek ve eğitim programları çocuğun bilgi ve kapasitesi düzeyinde hazırlanarak başarıyı olumsuz etkileyen nedenlerden birisi ortadan kaldırılmış olacaktır. Ayrıca kavram gelişiminin değerlendirilmesi, öğretmenin, eğitim-öğretim sürecinde hangi kavramı, niçin ve nasıl kazandıracağını planlamasına yardımcı olacaktır. Eğitim yılı başında, ortasında ve sonunda yapılacak olan değerlendirmeler, öğretmenin hazırladığı programın; ihtiyaca uygun olup olmadığı, amaç ve kazanımların kazanılıp kazanılmadığı ve gruba uygunluğu açısından denetlenmesini sağlayacaktır. Çocuk açısından ise katedilen gelişimin seviyesi ve yeni ihtiyaçların belirlenerek tanımlanması açısından önem taşımaktadır.
Bu araştırmada alana kazandırılan ölçek ile, okul öncesi dönemde üç, dört ve beş yaş grubu çocukların kavram gelişimlerindeki olumlu ve olumsuz durumların erken tespit edilmesi beklenmektedir. Özellikle çocukların kavram gelişimleri konusunda öğretmenlere rehberlik etmesi ve eksiklerin belirlenmesinin yeni öğrenme koşullarının düzenlenmesi ve eğitim programlarının hazırlanması konusunda yol gösterici olacağı düşünülmektedir. Ayrıca konuyla ilgili az sayıdaki araştırma bulgularına yenilerinin eklenmesine fırsat yaratacağı ve yeni araştırmalara olanak sağlayacağı beklenmektedir.
7. SAYILTILAR
Bu araştırmada aşağıdaki sayıltıdan hareket edilecektir: 1. Örneklem, evreni temsil etmektedir.
8. KAPSAM VE SINIRLILIKLAR
1. Araştırma Ankara il merkezi sınırları içinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bağımsız ve özel anaokulları ile kamu kurum ve kuruluşlarının anaokullarına devam eden çocuklarla sınırlıdır.
2. Araştırma 3.0-5.11 yaş grubu çocuklarla sınırlıdır. 3. Normal gelişim gösteren çocuklarla sınırlıdır.
II .