Araştırmada eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi olarak otantik öğrenme uygulamalarının önemi ve süreçte ortaya çıkabilecek sorunların çözümünü temel alan bir anlayışla nitel araştırma desenlerinden biri olan eylem araştırması benimsenmiştir. Eylem araştırması bir grup insanın bir problemi tanımlaması, problemi çözmek için bir şeyler yapması, çabalarının ne kadar başarılı olduğunu görmesi, eğer sonuçtan tatmin olmazlarsa yeniden denemesi kısaca, yaparak ve yaşayarak öğrenmesidir (O'Brien, 2001). Aynı şekilde Mills (2005) eylem araştırmasını, öğretmen araştırmacılar, okul yöneticileri, okul rehber öğretmenleri ya da öğretim/öğrenim ortamındaki diğer ortaklar tarafından yürütülen sistematik uygulamalı bir araştırma olarak tanımlamıştır. Nitel araştırmalar içerisinde yer alan eylem araştırması yaklaşımı uygulama sürecine ilişkin sorunların ortaya çıkarılması ya da mevcut sorunları anlama, çözmeye yönelik sistematik veri toplama ve analiz etmeyi içeren uygulayıcının doğrudan kendisinin yaptığı ya da bir araştırmacıyla birlikte gerçekleştirdiği bir araştırma yaklaşımıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Eylem araştırması, gerçek okul ya da sınıf ortamında öğretimin ya da eylemin niteliğini anlamak ve geliştirmek amacıyla öğretmenlerin kendi uygulamalarını gözlemleyip, bir problemi ve beraberinde olası uygulamaları (eylem) içerir (Johnson, 2005; Kemmis ve McTaggart 2005).
Genel olarak baktığımızda eylem araştırmalarının; katılımcı eylem araştırması, eleştirel eylem araştırması, sınıf içi eylem araştırmaları, eylem öğrenmesi, eylem bilimi, esnek sistemler yaklaşımı, endüstriyel eylem araştırması olmak üzere çeşitleri mevcuttur. Eylem araştırmaları, değişimin planlanması, değişimin süreci ve etkilerinin gözlemlenmesi, süreç ve etkilerinin yansıtılması, tekrar planlama, yeniden eylem ve gözlemler, yeniden yansıtma olarak devam eden bir süreç olarak yürütülür. Eylem araştırmasının özellikleri şunlardır:
1) Sosyal bir süreçtir,
2) Katılım ve işbirliği ile yürütülür, 3) Pratik ve işbirlikçidir,
4) Özgürleştiricidir, 5) Eleştireldir, 6) Yansıtmacıdır,
7) Her teori bir pratiği değiştirmeyi amaçlar (Kemmis ve McTaggart, 2005).
Çalışmada da eleştirel düşünme becerileri eksikliği problemi yaşayan bir öğrenci grubu vardır. Bu problemin çözümü için öğretmen ile araştırmacının birlikte planlama yapma, eyleme dökme ve gözlemleme ve yansıtma yoluyla bu becerilerin gelişiminde otantik öğrenme uygulamalarının etkisi değerlendirilmiş ve yaşanan problemler çözülmeye çalışılmıştır. Bu doğrultuda, matematik dersinde otantik öğrenme yoluyla eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi için araştırma boyunca sürekli olarak planlama, uygulama (eyleme dök ve gözlemle) ve yansıtma adımlarını içeren eylem araştırması spirali temel alınmıştır. Uygulama sürecinde beceri gelişimi için sürekli olarak öğrenme yaşantıları planlanarak değerlendirilmiş, sonuca göre yeni bir döngüye geçilmiştir. Yeni döngüye geçilmeden önce yaşanan problemler analiz edilerek planlama yapılmıştır. Böylece, otantik öğrenme sürecinde eleştirel düşünme becerilerinin gelişimi ve süreçte ne tür problemlerle karşılaşılabileceği, çözümlerin neler olabileceği yansıtılarak araştırılmıştır.
3.1.1. Eylem Araştırma Süreci
Eylem araştırma süreci ve çeşitleri ile ilgili farklı görüşler sunan Kemmis ve Mc Taggart (2005, s.563) eylem araştırması sürecini;
Değişimin planlanması,
Eylem (uygulama) süreci ve değişim etkisinin gözlemlenmesi,
Süreç ve etkilerinin değerlendirilmesi,
Tekrar planlama yapılması,
Yeniden eylem (uygulama) ve gözlemler,
Yeniden değerlendirme ve yansıtma olarak sürekli devam eden bir döngü olarak tanımlamıştır.
Alan
Araştırma kapsamında izlenecek süreç alanda yapılan eylem araştırma süreçlerinden (Johnson, 2005; McNiff ve Whitehead 2006) yararlanılarak ve eylem araştırması spirali (Kemmis ve McTaggart 2005, s. 564) temel alınarak Şekil 2’deki gibi desenlenmiştir.
Araştırma sürecinin ilk aşamasını literatür taraması oluşturmuştur. Elde edilen bilgilerden yararlanılarak araştırma konusu ve araştırma problemi belirlenmiştir.
Literatür taramasına devam edilerek problem durumu ve araştırma sürecinde MEVCUT DURUMUN
TESPİTİ
yapılacaklarla ilgili bilgi toplanmıştır. Bu bilgilerden yararlanılarak ölçme aracı belirlenmiştir. Aynı süreç içerisinde katılımcılar belirlendikten sonra eleştirel düşünme becerilerine ilişkin mevcut durum tespiti yapılmıştır. Araştırma problemi tekrar gözden geçirilip eylem araştırması soruları netleştirilmiştir. Literatür taramasına devam edilerek otantik öğretime dayalı senaryoları içeren etkinlikler hazırlanmıştır. Mevcut öğretim programı ve hazırlanan etkinlikler bir araya getirilerek “Otantik öğretime dayalı eleştirel düşünme becerileri geliştirme programı” hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışmalar alan uzmanlarına sunularak geçerlik çalışması yapılmıştır. Bu program çerçevesinde eylem planları geliştirilerek uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Eylem araştırması sürecinde toplanan veriler için mikro analizler yapılarak hem uygulama sürecinin etkililiği sağlanarak bir sonraki aşamaya karar verebilmek için bilgi toplanmıştır. Araştırma tamamlandıktan sonra ise toplanan verilerin tamamı makro şekilde analiz edilerek sonuçlar raporlaştırılmıştır. Araştırma süreci eylem boyutu bileşenleri daha detaylı olarak Şekil 3’de verilmiştir.
Otantik öğrenme Standartları -Üst düzey düşünme
- Bilgi derinliği
- Sınıf dışı dünyayla bağlantı Eleştirel Düşünme Becerileri
- Anlamlı diyaloglar - Anlama
- Öğrenci başarısı için sosyal - Çözümleri karşılaştırma ve
destek değerlendirme
- Doğru Sonuca Ulaşma ve İspatlama
- - Yeni bir çözüm yolu önerme
- Yansıtma
Otantik öğrenme Standartları
-Gözden Geçirme - Üst düzey düşünme
- Bilgi derinliği
- Sınıf dışı dünyayla bağlantı Eleştirel Düşünme Becerileri - Anlamlı diyaloglar - Anlama
- Öğrenci başarısı için sosyal - Çözümleri karşılaştırma ve
destek değerlendirme
- Doğru Sonuca Ulaşma ve ispat
- Yeni bir çözüm yolu önerme
- Yansıtma
Şekil 3. Araştırma süreci eylem boyutu
Şekil 2 ve 3’te görüldüğü gibi araştırma süreci eylem araştırması spiraline dayalı olarak desenlenmiştir. Eylem boyutunda Newmann ve Weglage (1993) tarafından belirlenen otantik öğrenme standartlarına dayalı uygulamalar ve bu uygulamaların eleştirel düşünme becerileri gelişimine etkisi incelenmiştir. Aynı zamanda spiralin her aşaması bir döngü olarak kabul edilmiş ve altı döngü içerisinde eylem planı hazırlanmış, uygulanmış, sonra değerlendirme ve yansıtma adımları ile araştırma yürütülmüştür.
Gerekli görüldüğü durumlarda döngü öncesi eylem planı yeniden gözden geçirilmiştir.
Öğretmenle yapılan görüşmelerle hazırlanan ilk planlama aşamasında eylem planları hazırlanmıştır. Hazırlanan eylem planları öğretmen tarafından uygulanmış ve uygulama süreci araştırmacı tarafından video kamera aracılığıyla izlenmiştir. Bu videolar her ders sonrası izlenerek uygulamaya ilişkin gözlemleri öğretmenle paylaşmak amacıyla notlar tutulmuş ve bazı kayıtlar öğretmenle birlikte izlenmiştir. Ayrıca her döngü sonrasında değerlendirme senaryoları ve eleştirel düşünme becerileri rubriği ile öğrenci eleştirel düşünme becerileri gelişimi izlenmiştir. Gözlem, öğrenci görüşme ve günlük kayıtları ve rubrik değerlendirme bulguları öğretmenle yapılan planlama toplantılarında tartışılmış ve gerekli önlemler plana yansıtılmıştır.