Araştırmanın Modeli

Çokkültürlülük, kültürlerarasılık ve entegrasyon tartışmaları bağlamında Alman Eğitiminde Türk Öğrenciler: Bremen Örneği, konulu bu çalışmada yöntemde çeşitleme

modeli(desen) kullanılmıştır. Problemin derinlemesine ortaya konabilmesi amacıyla

problem, nicel ve nitel yöntem birlikte kullanılarak araştırılmıştır. Bu model zenginleştirilmiş desen olarak da ifade edilmektedir. Ona göre bu desende nicel ve nitel veriler eş zamanlı toplanır, ardından toplanan verilerin birbirini destekleyip desteklemediğine bakılır. Aynı çalışmada anket, ölçek gibi nicel araştırmaların yanısıra mülakat, gözlem, kayıt incelemesi gibi nitel yöntemlerden uygun olanların kullanılması çeşitleme (zenginleştirilmiş) modelidir ve uygulanması güçtür (Creswell ve Denz’den aktaran Büyüköztürk vd, 2008:213). Sosyal dünyanın ne tam olgusal olarak (pozitivizm) çözümlenemeyeceği; ne de sadece yorumlamacı (hermeneutik) bir gerçeklikle ortaya konamayacağı ve ideal çözümlemenin bu iki paradigmayı birlikte ele almak olduğu gerçeğinden yola çıkılarak çeşitleme modeli tercih edilmiştir. Dolayısıyla araştırmanın verileri, öğrencilere anket ve ölçek uygulanarak, öğretmenlere yarı- yapılandırılmış olarak hazırlanan mülakat soruları sorularak, yine konuyla ilgili belli yetkililerin de görüşleri alınarak toplandığı için, araştırmanın modeli yöntemde çeşitleme(zenginleştirilmiş) olarak ifade edilebilir. Araştırmanın genel ağırlığı ise betimsel ve ilişkisel araştırmadır.

2.1.1. Nicel Araştırmada Model(Desen)

Nicel yaklaşım açık ve anlaşılır hipotezler ortaya koymayı gerektirdiği gibi pozitivist bir bakış açısına işaret etmektedir. Bu durum sosyal gözlemlerin birer fiziki fenomen olarak ele alınmalarını beraberinde getirmektedir. Bu noktada amaç objektifliği, geçerliliği ve güvenirliği sağlamaktır. Nitel araştırmacılar ise bunun aksine pozitivizmin, katı bilimsel ve objektif olma tavrının sosyal bilimler için geçerli olamayacağı görüşü içinde

89

inşacılığı, rölativizmi, hümanizmi ve hermeneutiği tartışmaktadır. Nitel analiz araştırılan olgunun bağlamına odaklanırken, nicel analiz ise olgusal olarak genel sonuçlar çıkarmaya çalışır, kısacası genellemelere ulaşır. Nitel analizde mülakat ve gözlem ağırlıklı iken nicelde istatistiğe başvurmak kaçınılmazdır (Gillispie, 2008). Sosyal bilimlerin doğası düşünüldüğünde ilk dönem sosyolojide olduğu gibi daha çok doğa bilimlerinin yöntemi olarak sayısal ifadelerle sosyal olguyu veya durumu açıklamak, indirgemeci bir yaklaşım olarak değerlendirilmektedir.

Çalışmada çok sayıda kişinin görüşünü alıp genellemelere gidebilmek amacıyla nicel analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu yaklaşımda yapılanmış soru formundan oluşturulmuş anket ve ölçek Bremen kenti genelinde eğitim gören 12–18 yaş arası 489 Türk öğrenciye uygulanmış, anket formu istatistiksel analizler kullanarak davranış, tutum ve algı ölçülmüştür. Bu yöntemle elde ettiğimiz bilgiler pozitivist epistemoloji temelinde yürütülen bir strateji kullanılarak yapılmıştır. Bu analizde model olarak tekil ve ilişkisel

tarama modeli kullanılmıştır. Karasar (1999)’a göre tekil tarama araştırma konusu;

olay, birey, grup, birim veya duruma ait değişkenlerin tek tek betimlendiği ve konuyla ilgili tutum, algı, beklenti, bilgi düzeyi ve ihtiyaçların belirlendiği modeldir. Tekil model ile ‘an’lık durum saptamaları yanında zamansal gelişim ve değişimler de belirlenebilmektedir. İlişkisel model de benzer şekilde iki ya da daha çok sayıda değişken arasında ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla kullanılan bir araştırma modelidir. Bu model ile birey, olgu, nesne vb. durumlar arası ayrımların belirlenmesi sağlanır. Büyüköztürk, vd (2008: 16)’ e göre tarama modelinde görüş ölçmede başlıca analiz anket ile sağlanabilmektedir. Tarama modelinin önemli avantajı çok sayıda bireyden oluşan örneklemden elde edilen bilgiyi sunmaktır. Dolayısıyla çalışmada da benzer şekilde Almanya evreni Bremen örnekleminde 489 öğrenciye ulaşılarak bu öğrencilerle birebir görüşülerek anket uygulanmıştır.

2.1.2. Nitel Araştırmada Model (Desen)

Nitel araştırma kapsamında açık uçlu sorular(open-ended), derin mülakatlar, etnografik çalışmalar ve katılımlı gözlem yer almaktadır. Nitel araştırmanın genel anlamda kaynakları; karşılıklı görüşme içinde yer alan ifadeler, monologlar, yazılı metin olarak; gazete, mektup, otobiyografi, el yazmaları, textler, kitaplar, resmi rapor ve tarihsel dökümanlardır. Eylemsel araştırmalar ise toplantı katılımları, gözlem notları, tören,

90

ritüel ve aile yaşamına dair gözlemlerdir. Yine bireyin kendini ifade etmesindeki vücut dili, fiziksel duruş, giyim tarzı ve diğer kendini ifade etme formları da nitel araştırma içinde yer alır. Dolayısıyla nitel araştırma hem gözlemleri hem de metin analizlerini içerir. Nitel araştırma anlamı vurgular. Aynı zamanda nitel araştırma bağlamsal bir araştırmadır. Bu nedenle epistemolojiyle de ilgi kurulabilir (Ambert ve diğ., 1995). Nitel araştırma aynı zamanda sosyal bilimlerde Weber’in ‘Anlamacı Metodoloji’ dediğimiz şeye karşılık gelmektedir. Anlamacı metodolojide, araştırmacının kendisinden bağımsız şekilde araştırmasını ortaya koymaya çalışma çabasının söz konusu olamayacağı araştırmanın başlangıcında belirlidir. ‘Sosyal realite doğa bilimlerinin metodu ile açıklanamaz, sosyal realiteyi ancak anlamaya çalışabiliriz’ anlayışıyla ortaya çıkan ve son dönemde yöntembilimde önemli bir yer tutan nitel araştırma içinde, konuyla ilgili yöntem de anlamacı ve yorumlayıcı bir yaklaşım ile ortaya konmaktadır. Nitel araştırmaya uygun olarak verilerimiz her nerede toplanmış olursa olsun, bu veriler içinde bulundukları tarihsel, sosyal ve kültürel bağlamda ele alınmaya çalışılmaktadır.

Nitel araştırma doğası gereği araştırmada genişlikten çok derinlik arayışı içindedir. Konuyla ilgili olarak seçilen örneklem toplam nüfusun konuya olan ilgisinin bir örneğini temsil eder. Nitel araştırmanın amacı insanların, nasıl ve neden davrandıklarını, ne düşündüklerini ve eylemlerinin ne anlama geldiğini ortaya koymaktır. İşi doğrulamaktan ziyade keşfedebilmek önemlidir. Bu eylemlerin ve düşüncelerin keşfi ile sosyal organizasyonun ve sosyal yapının yeni formlarını ve değişimini anlamaya çalışır. (Ambert ve diğ., 1995). Buna istinaden çalışmada da uygulanan mülakat ifadelerinin ne anlam taşıdığını ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bu safhada objektif olabilmenin mümkün olamaması nedeniyle ifadelerdeki anlam ve tutarlılık yer yer belli teoriler üzerinden çıkarılmaya çalışılmıştır.

Nitel araştırma, yorumcu paradigmanın diğer bir ifadeyle anlamacı epistemolojinin bir araştırma yaklaşımı olarak, literatürde belirlenen birçok desene sahiptir. Bunlar; Kültür Analizi (etnografik), Durum analizi, Eylem Araştırması (Yıldırım ve Şimşek, 2008) vb. olarak adlandırılan desenlerle belli özelliklere sahip oldukları vurgulanarak her birinin sınırları çizilmiştir. Nitel araştırmayı sadece bu desenlerden biri kullanılarak yapılabilir

91

Çünkü yorumcu paradigmaya ait bir araştırma yöntemi zaten yoruma dayalı olduğundan doğası gereği belli özellikler atfedilerek sınırlandırılamaz. Yani nitel yaklaşım kullanılarak yapılan bir sosyolojik araştırmada kullanılacak desen türü iki veya daha fazlasını da içeren özellikler gösterebilir.

Nitel araştırma yaklaşımı içinde durum çalışması-örnek olay çalışması (case study) deseni Yıldırım ve Şimşek (2008:280)’e göre doğal bir çevrede gerçekleşen ve çalışmaya konu olan olayların bütüncül bir yorumunu içermektedir. Örnek olay çalışması güncel olguyu, kendi gerçek yaşam çerçevesi içinde çalışan birden fazla veri kaynağının olduğu görgül araştırma yöntemidir. Bu tür çalışmada incelecek duruma ilişkin etkenler (ortam, bireyler, olaylar, süreçler vb. ) bütüncül bir yaklaşım ile araştırılarak ilgili durumdan nasıl etkilendikleri üzerine odaklanılır. Genellikle birden fazla veri toplama yöntemi kullanılır, veri çeşitliliğine ulaşılmaya çalışılır. Öte yandan Kültür analizi(Etnografya) olarak ifade edilen nitel araştırma deseninde temel amaç bir grubun davranışının kültürel, simgesel yönlerini, önemini ve bağlamını anlamaktır. Diğer kültürü, örgütleri ve kurumları kapsayan karmaşık davranış ortamlarındaki kültür veya sosyal sürece ilişkin kavrayışa ulaşmayı sağlayan desendir. Grup doğal ortamda incelenir, çok çeşitli veri toplama tekniği kullanılabilir (bu tekniklerin yapılanması araştırma ilerledikçe gerçekleşecektir) kültürel yorumlama ön plandadır, alan taramasıyla birlikte kullanılabilir, analizde betimleme ve yorumlama ön plandadır, bu model hem süreç hem de üründür (Punch, 2005:154). Dolayısıyla bu çalışmanın, Türk öğrencilerin eğitim sürecinde karşılaştıkları kültürel tavır, bu süreçte edindikleri kültürel uyum durumlarının incelenmesi sebebiyle ‘Kültür Analizi’(Etnografik veri toplama) modeli, belli bir zaman ve mekan içinde belli bir öğrenci grubunun, belli bir olgusal bağlamda eğitimle ilgili yaşantılarını birçok etken dikkate alınarak, bütüncül ve derinlemesine incelendiği için de daha ağırlıklı olarak ‘Örnek olay çalışması’ modeli içinde yer aldığı söylenebilir.