Johnson ve Johnson (1992, 1996), okullarda yaşanan öğrenci çatışmalarının yönetiminde ve çözümünde iki yaklaşım olduğundan söz ederler. Đlki, öğrencilerin davranışları ve çatışmaları üzerindeki dış denetim ve müdahaledir (öğretmen, müdür, veli gibi). Đkincisi ise, öğrencilerin kendi davranışları ve çatışmaları üzerinde iç (öğrencinin kendinin) denetimi ve müdahalesidir. Öğrencinin kendi davranışları üzerindeki denetim duygusunu geliştirebilmek için, öğrenciye kendi davranışını yapılandırma, sorunlu olan davranışını değiştirme ve yönetebilme, kendi aralarındaki çatışmaları yapıcı ve bütünleştirici olarak çözme ve yönetme becerisi kazandırmak önemlidir. Böylece öğrenme ve öğretme süreci sorunlu davranış ve çatışmalarla daha az engellendiğinden öğretmenin ve öğrencinin öğrenme faaliyetlerine ayırdıkları zaman artacaktır (Aktaran: Türnüklü, 2003).
Olumlu ve yapıcı sonuçları olan çatışma çözme becerilerinin günlük yaşam içerisinde öğrenilmesi her zaman mümkün olamamaktadır. Bu durumda uzmanların bu becerileri öğrencilere sistemli bir şekilde öğretmeleri gerekebilir. Etkili çatışma çözme becerilerinin öğrenilmesi ile birlikte, etkili yaşamayı sağlama ve yaşamın kalitesini arttırma gibi yararlar elde edilir. Daha büyük sorunların oluşmasının önüne
geçmek ve halihazırdaki sorunların da artmasını engellemek için önleme çalışmalarının özellikle okullarda gerçekleşmesi gerekmektedir (Korkut, 2004).
Okullarda yaşanan çatışmaların çözümünde yetişkinlerin müdahale ettiği ödül ve ceza kullanımına dayalı geleneksel yöntemler güvenli, disiplinli ve sağlıklı bir ortamın sağlanması için yeterli değildir. Bu nedenle, okullarda etkili eğitimi sağlayabilmek için öğrencilerin gelişimine katkıda bulunabilecek becerilerin kazandırıldığı okul programların uygulanması gerekmektedir (Öner, 2004). Bu araştırma öğrencilerin kendi davranışları ve çatışmaları üzerinde denetim duygusunu geliştirebilmelerini sağlaması açısından önemli ve değerli olduğu düşünülmektedir. Bunun yanı sıra okulların öğrencilerin gelişimine katkıda bulunabilecek becerilerin kazandırıldığı yerler olduğu düşünüldüğünde araştırmanın okul temelli bir önleme çalışması olması açısından önemli ve değerli olduğu söylenebilir.
Okullarda yaşanan çatışmaların nedenlerinden biri de; öğrencilerin içinde bulundukları yaş dönemlerine özgü yaşadıkları değişimlerdir. Dusek (1987), ergenlik döneminde kişinin hem kendi içinde hem de çevresiyle çatışmalarının arttığını belirtmiştir (Aktaran: Taştan, 2006). Benmerkezci düşüncenin hakim olduğu bu dönemde, ergen için, sadece kendi düşünceleri ve bakış açısı doğrudur; bu nedenle gerek akranlarıyla gerekse yetişkinlerle sıklıkla çatışma yaşayabilmektedir (White, 1989: Aktaran: Taştan, 2006). Çatışmaların yoğun olarak yaşandığı ergenlik döneminde, ergenlerin, çatışma çözme becerilerine sahip olmaları, bu dönemde yaşayacakları çatışmaları yapıcı bir şekilde çözebilmelerine yardımcı olacaktır (Taştan, 2006). Bu çalışmanın yukarıda belirtilen sınırlıkların yaşandığı bir dönem olan ergenlik dönemi içinde yer alan öğrencilerle gerçekleştirilmesi bakımından önemli ve değerli olduğu düşünülmektedir.
Son yıllarda çocuklar ve gençler arasında saldırganlık içeren davranışlardaki artış; okullarda yaşanan saldırganlığın nedenlerini ve saldırganca davranışların ortadan kalkmasını sağlayacak yolları araştırmayı gerekli kılmaktadır. Araştırma sonuçları, okul yaşamında herhangi bir çatışma durumunda öğrencilerin öfkelerini kontrol edemediklerini, birbirine sözel ya da fiziksel saldırıda bulunduklarını göstermektedir (Gentry, 2000: Aktaran: Taştan, 2006). Öğrencilerin, çatışma yaşadıklarında, öfkelenmeleri, öfkelerini ifade etmek için sözel ya da fiziksel olarak
saldırma yolunu seçmeyi geçerli bir yöntem olarak görmeleri; onların akranlarıyla, aileleriyle ve öğretmenleriyle ilişkilerini bozmakta ve eğitim yaşamlarının olumsuz şekilde etkilenmesine neden olmaktadır. Bu nedenle onlara akranlarıyla, aileleriyle ve öğretmenleriyle yaşadıkları çatışmaları yapıcı bir biçimde çözmelerini sağlayacak eğitimler verilmesi oldukça önemlidir. Öğrencilere yapıcı çatışma çözme becerileri kazandırılarak; çatışma yaşayan tarafların çıkarlarının gözetildiği yapıcı çözüm yolları ile çatışmaları çözmelerine yardımcı olunursa, daha verimli öğrenme ve öğretme yaşantılarının gerçekleştiği sağlıklı sınıf ve sağlıklı okul ortamları da oluşturulabilir. Öner’e (2004) göre; etkin bir okul ortamı öğrenciler, öğretmenler, yöneticiler ve okulda çalışan herkesin çatışma çözme becerilerini kazanmalarıyla sağlanabilmektedir.
Öncelikle okullarda görev yapan psikolojik danışmanlar tarafından uygulanmak üzere, farklı yaş gruplarına; okul öncesi, ilköğretim, lise ve yükseköğretim gibi uygun ve etkili olan programların hazırlanması yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı önem taşımaktadır. Bu çalışmada ortaöğretim dokuzuncu sınıf öğrencilerine yönelik, yaratıcı drama temelli çatışma çözme programı geliştirilmiştir. Çünkü okulların görevlerinden biri olan öğretme işi ancak güvenli bir ortamda gerçekleşir. Ayrıca öğrencilerin gelişim dönemlerinin ihtiyaçlarını karşıladıkları ve gelişim görevlerini kazandıkları ortamlarda başarıyla sağlanabilir. Etkili eğitim-öğretimin gerçekleşmesi için ayrıca saldırganlık ve öfke içeren davranışlarla başetmenin bilinmesi de gerekmektedir. Bu da, okul programları içerisine çatışma çözme programlarının yerleştirilmesi ile olanaklı olabilir.
Bu çalışma ile ergenlerin yapıcı çatışma çözme becerilerinin geliştirilmesi, bunun yanında öfke ve saldırganlık düzeylerinin azaltılması için; konu ile ilgili yurtiçinde ve yurt dışında yapılmış çalışmaların ışığında Türkiye’de bir program ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Yapılan çalışmanın ergenlerin çatışma çözme becerilerini arttırması ve öfke ile saldırganlık düzeylerini azaltması konusunda ortaya koyduğu bulgular yoluyla, alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Geliştirilen programın okullarda uygulanarak, öğrencilerin akranlarıyla ve yetişkinlerle sağlıklı ilişkiler kurmalarına, çatışmalarını çözerken olumlu çatışma çözme becerilerini kullanmalarına, böylece, etkili bir öğrenme ve öğretme ortamının oluşmasına katkı
sağlayacağına inanılmaktadır. Bunun yanı sıra, araştırmacılar tarafından, farklı yaş gruplarına yönelik hazırlanacak çatışma çözme programları için de yol gösterici olacağı düşünülmektedir.
Ayrıca okullarda sunulacak psikolojik danışma ve rehberlik hizmetiyle ilgili yeni görüşlerin ortaya çıkarılması bakımından çalışma önemli ve değerli görülmektedir. Başta 9. sınıf öğrencilerinin devam ettiği okullar olmak üzere ortaöğretimde yönetici, öğretmen ve psikolojik danışmanlara, anne–babalara ve uzmanlara katkılar sağlayabileceği düşünülmektedir. Öğrencilerin çatışma çözme becerileri ve öfke ile saldırganlık düzeyleri konusunda ortaya çıkan bulguların okullardaki rehberlik çalışmalarına ve üniversitelerdeki deneysel çalışmalara kaynaklık edeceği beklenmektedir.
BÖLÜM II