Geçerlilik, en genel ifadeyle ölçme aracının ölçmek istenen kavramı ne derecede doğru ve tam ölçtüğü olarak tanımlanmaktadır. Ölçeğin geçerliliği güvenirliğinden önce gelmekte ve ölçeğin güvenilir olması geçerlilik olmadan bir anlam ifade etmemektedir (Böke vd., 2009: 86). Araştırmada yer alan ölçeklerin yapısal geçerlilikleri incelenmiştir.
Ölçeklerin yapısal geçerliliklerini ölçmek için faktör analizi yapılmıştır. Faktör analizi bir dizi değişken arasındaki ilişkiyi daha az sayıdaki veriye indirgeyerek açıklayan bir analizdir. Bu anlamda toplanmış olan verilerin uygun olup olmadığının tespit edilmesinde KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) ve Barlett testleri uygulanmaktadır. KMO oranının 0.5 üzerinde ve Barlett testinin anlamlı olması faktör analizi yapmaya elverişli bir ortam yaratmaktadır. Bundan sonra ölçeğin faktörlerini belirlemek için faktör analizi yapılmaktadır. Özdeğer (Eigenvalue) istatistiği ise ölçeğin kaç faktörden oluştuğunu göstermekte ve bu değerin 1’den büyük olması faktörlerin anlamlılığını göstermektedir (Akalın, 2015:154, Altunışık vd., 2012: 208)
3.7.1. Örgütsel Adalet Ölçeğinin Geçerlilik Analizi
Yapılan faktör analizi sonucunda örgütsel adalet ölçeğinin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri 0,914 çıkmıştır. Bu değerin 0.5’in üzerinde olması verilerin faktör analizi için elverişli olduğunu gösterir. Barlett sig değeri (p=0,000, χ²= 2828,003, p<0,01) de anlamlı çıkmıştır. Yapılan faktör analizi ile üç faktör ortaya çıkmıştır.
Tablo 14: Örgütsel Adalet Ölçeği Faktörlerinin Özdeğer ve Varyansları
Faktör numarası Özdeğer Varyans Birikimli Varyans
1 6,422 32,110 32,110
2 3,982 19,911 52,021
3 3,084 15,422 67,443
KMO test değeri: ,914 Barlett sig. değeri: ,000 χ²: 2828,003 Tablo 14’te görüldüğü üzere ortaya çıkan yapı toplam varyansın %67,443’ünü açıklamaktadır. Varimax rotasyon yöntemi kullanılarak yapılan faktör analizi sonucunda elde edilen üç faktörlü yapı Tablo 15’te gösterilmektedir.
Tablo 15: Örgütsel Adalet Ölçeği Faktör Yükleri
İFADELER BOYUTLAR Etkileşim Adaleti Prosedür Adaleti Dağıtım Adaleti
Süreçleri bütünüyle açıklar mı? ,863
Size saygılı davranır mı? ,830
Süreçlere yönelik ayrıntıları zamanında aktarır mı? ,826
Size değer verir mi? ,826
Süreçlere yönelik açıklamaları mantıklı mıdır? ,821 Sizinle olan diyaloglarında samimi midir? ,812
Size nazik davranır mı? ,806
Bilgi aktarırken herkesin anlayabileceği dilden konuşur
mu? ,797
Size haksız yorum ve eleştiriler yöneltir mi? ,629
Bu süreçler önyargıdan uzak uygulanıyor mu? ,759 Bu süreçler etik ve ahlaki standartlara uygun mudur? ,718 Bu süreçler doğru ve tutarlı bilgilere mi dayandırılmıştır? ,705 Bu süreçler tutarlı bir şekilde uygulanıyor mu? ,680 Süreçler sonucu ulaşılan kazanımların düzeltilmesini
talep edebilir miyiz? ,675
Bu süreçler esnasında elde edilen kazanımlar üzerinde
etkiniz var mı? ,657
Fikirlerinizi ve duygularınızı bu süreçler esnasında ifade
edebiliyor musunuz? ,596
Elde ettiğiniz kazanımlar kuruma yaptığınız katkıyı
yansıtır mı? ,862
Elde ettiğiniz kazanımlar göstermiş olduğunuz
performansa uygun mudur? ,850
Elde ettiğiniz kazanımlar tamamladığınız işe uygun
mudur? ,847
Elde ettiğiniz kazanımlar işteki çabanızı yansıtır mı? ,580 122
3.7.2. Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin Geçerlilik Analizi
Yapılan faktör analizi sonucunda örgütsel bağlılık ölçeğinin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri 0,902çıkmıştır. Bu değerin 0.5’in üzerinde olması verilerin faktör analizi için elverişli olduğunu gösterir.
Faktör analizinde bakılması gereken bir başka test Barlett testidir. Barlett testi sig. değerinin anlamlı çıkması değişkenlerin tutarlı olduğunu göstermektedir. Bu anlamda, Barlett sig değeri (p=0,000, χ²=1283,601, p<0.01) bu çalışmada anlamlı çıkmıştır. Ayrıca, faktör analizinde faktör yüklerinin en az 0.30 üzerinde olması beklenmektedir. Bu çalışmada faktör yüklerinin bu değerin üzerinde olduğu görülmektedir.
Tablo 16: Örgütsel Bağlılık Ölçeği Faktörlerinin Özdeğer ve Varyansları
Faktör numarası Özdeğer Varyans Birikimli Varyans
1 4,029 28,777 28,777
2 2,561 18,292 47,069
3 2,352 16,801 63,870
KMO test değeri: ,902 Barlett sig. değeri: ,000 χ²: 1283,601
Tablo 16’da görüldüğü üzere ortaya çıkan yapı toplam varyansın %63,870’ini açıklamaktadır. Varimax rotasyon yöntemi kullanılarak yapılan faktör analizi sonucunda normatif bağlılık boyutunun “Mevcut işverenimle kalmak için hiçbir manevi yükümlülük hissetmiyorum” sorusu ölçeğin aslına uygun olarak farklı bir boyuta yükleme yaptığı, devam bağlılığının “Şu anda kurumumda çalışmaya devam etmenin nedeni istekten ziyade zorunluluktan kaynaklanmaktadır” sorusu iki ayrı boyuta atandığı için analizden çıkarılmıştır ve faktör analizi tekrarlanmıştır. Bu anlamda tekrarlanan analiz sonucunda ortaya çıkan faktör yapısı değişmememiştir ve toplam varyansı açıklama oranı sözü edilen sorular çıkarıldığında %63,209’dan %63,870’e yükseldiği gözlenmiştir. Yapılan bazı çalışmalarda aynı durum gözlenmektedir (Gündoğan, 2009).
Bu çalışmada geriye kalan 15 ifade ile yapılan faktör analizi sonucunda ölçeğin aslına uygun olarak üç faktör ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan faktörler ve faktör yükleri Tablo 17’de gösterilmektedir.
Tablo 17: Örgütsel Bağlılık Ölçeği Faktör Yükleri İFADELER BOYUTLAR Duygusal Bağlılık Normatif Bağlılık Devam Bağlılığı Bu kuruluşa kendimi “duygusal olarak bağlı”
hissetmiyorum. ,822
Kuruluşuma karşı güçlü bir aitlik hissim yok. ,818 Kendimi kuruluşumda “ailenin bir parçası” gibi
hissetmiyorum. ,816
Meslek hayatımın kalan kısmını bu kuruluşta geçirmek
beni çok mutlu eder. ,705
Bu kuruluşun meselelerini gerçekten de kendi
meselelerim gibi hissediyorum. ,671
Bu kuruluşun benim için çok kişisel (özel) bir anlamı var. ,670 Buradaki insanlara karşı yükümlülük hissettiğim için
kuruluşumdan şu anda ayrılmazdım.
,842
Kuruluşuma çok şey borçluyum.
Bu kuruluş benim sadakatimi hak ediyor.
,625 ,634 Kuruluşumdan şimdi ayrılsam kendimi suçlu hissederim. ,595 Benim için avantajlı da olsa kuruluşumdan şu anda
ayrılmanın doğru olmadığını hissediyorum. ,506
Bu kuruluştan ayrılmanın az sayıdaki olumsuz
sonuçlarından biri alternatif iş olanaklarının az olmasıdır. ,797 Bu kuruluşu bırakmayı düşünemeyeceğim kadar az
seçeneğim olduğunu düşünüyorum. ,791
Şu anda kuruluşumdan ayrılmak istediğime karar versem,
hayatımın çoğu altüst olur. ,661
Eğer bu kuruma bu kadar emek vermemiş olsaydım,
başka yerde çalışmayı düşünebilirdim. ,546