Konya-Antalya, Akdeniz Karayolu

Konya’yı Antalya’ya bağlayan iki güzergâh vardır. Bunlardan biri üzerinde, günümüzde de mevcut olan hanların bulunduğu Konya-Beyşehir-Seydişehir- Manavgat güzergâhı, diğeri de Konya-Hatunsaray-Seydişehir-Akseki-Manavgat- Antalya üzerinden giden yol güzergâhıdır265.

19. yüzyılın son çeyreğinden, 20. yüzyılın ilk çeyreğinin başlarına kadar, o dönem ticaret erbabının en çok kullandığı ve ürünlerini, Alanya, Manavgat, Side limanlarından yurt dışına, zaman zaman da Antalya limanı’ndan ülke dışına sevkettiği en önemli yol güzergâhıdır. II. Abdülhamit zamanında bu yol yeniden

263 Odabaşı, Konya’nın Görünümü, s. 88. 264 Odabaşı, Konya’nın Görünümü, s. 88. 265

Ali Baş, “Anadolu Selçuklu Dönemi Konya Kervansarayları”, Sanatsal Mozaik, Yıl: 3, Temmuz/Ağustos 1998, S. 33, s. 62.

düzenlenmiş ve Orta Anadolu’nun kaliteli ürünleri İtalyan tüccarlara bu yol güzergâhı ve limanlardan ulaştırılmıştır266.

O dönemde olduğu kadar bugün de Konya-Alanya Akdeniz Yolu’nun Konya kuzeyinden uzantısı ise, birinci kol olarak uzanan, Konya-Ankara-Sivas Orta Anadolu yoludur ki bu yol üzerinde de Zıvarık Hanı mevcuttur267 Orta Anadolu yolunun ikinci kolu ise, Konya-Ankara, Çankırı, Kastamonu-Sinop üzerinden, Kırım’a geçerdi268.

Konya-Antalya Akdeniz yol güzergâhına ek olarak daha sonra Hükümet, 600.000 lira ödenek ayırarak, Konya-Hadim-Taşkent-Mahmutlar üzerinden Alanya’ya üçüncü bir yol güzergâhı daha yaptırmıştır269.

Tarım memleketi olan Konya’nın, ziraat ürünlerinin her açıdan değerlendirilmesi göz önüne alınırsa, bu ürünlerin ülke kent pazarlarına ulaştırılması ne kadar önemliyse, liman kentlerine de en kısa yoldan ulaştırılması o denli önemlidir. I. Dünya Savaşı’nda, tren yolu güzergâhında bazı sıkıntılar ortaya çıktı. Bundan dolayı Konyalılar, Konya Valiliği’nden kent sınırları içindeki tren yolu güzergâhlarından, Akşehir, Konya Merkez ve Karaman’ın karayolu ile Akdeniz’e bağlanmasını istediler. Bu maksatla Vali Muammer Bey, 22 Şubat 1330 (7 Mart 1915)’de, Nafıa Nezâreti’ne çektiği telgrafta; yörede yetişen mahsulün değerlendirilmesi açısından, Bağdat Demiryolu güzergâhından Akdeniz sahiline ulaştırılacak yollar yapılmalıdır. Yapılan tahkikatta Akşehir, Konya ve Karaman istasyonlarından birinin sahille bağlantısı söz konusudur. Bahse konu yollardan Konya’yı Akdeniz’e ulaştıracak olanının iktisadî ehemmiyetinin yanı sıra askeri ve stratejik açıdan hangisinin inşasının daha öncelikli olduğunun bildirilmesini istedi270. Nafıa Nezâreti durumu Dahiliye Nezâreti’ne iletti.

Dahiliye Nezâreti 1 Mart 1331 (14 Mart 1915)’de Harbiye Nezâreti’ne gönderdiği yazıda, iktisadî ve ticari açıdan Akşehir, Konya Merkez ve Karaman’dan birini Akdeniz’e bağlayacak karayolu inşaatına başlanacaktır. Askeri açıdan hangisi

266

Baş, Konya Kervansarayları, s. 62. 267

Yalçınkaya, Coğrafya’da Tarihte ve Bugünkü Konya, s. 114. 268

Tabakoğlu, Türk İktisat Tarihi, s. 150. 269

Yeni Meram, 24 Şubat 1953, S. 908, s.1. 270

bakanlığınızın tercihidir diye sordu271. Harbiye Nezâreti, 5 Mart 1331 (18 Mart 1915)’de tercihini, Akşehir-Eğridir-Burdur-Isparta-Antalya güzergâhından yana kullandı. “Emniyet açısından bu yolun uygun olduğunu ve kendilerine ait amele taburlarından adı geçen yol üzerinde çalışmakta olduklarını” 9 Mart 1331 (22 Mart 1915)’de Dahiliye Nezâreti’ne bildirdi272.

Dahiliye Nezâreti 12 Mart 1331 (25 Mart 1915)’de Nafıa Nezâreti’ne durumu bildirdi. Hatta yapılacak karayolunun Baladır-Antalya inşaatının devletçe yapılacağını, bunun için de tahsisatının ve lüzumu kadar da fen memurunun, Konya Vilâyeti’ne gönderilebileceğinin bildirilmesini istedi273.

Konya Valiliği 14 Mart 1331 (27 Mart 1915) tarihli başka bir yazısıyla, Akşehir-Antalya yolunun tercihiyle birlikte, Vilâyetin Akşehir-Eğirdir arasının keşfini yaptırdığını, Akşehir-Eğinli arasındaki mevcut stabilize bozuk yolun tamirine başlandığını, Eğinli-Eğirdir arasındaki yolun da akabinde yapımına başlanacağını, ancak Eğirdir-Baladır arasında yapılacak yol için Nafıa Nezâreti’nin acele etmesini istedi274.

Dahiliye Nezâreti, bir yazıyla, Nafıa Nezâreti’nden durumun hangi safhada olduğunu sordu. Nafıa Nezâreti 22 Mart 1331 (4 Nisan 1915) tarihli cevabi yazısında, “Konya Vilâyeti’nin, Akşehir-Eğinli arasında çalışmaya başladığını, kendilerinin de kısa süre içinde Eğirdir-Baladır arasında çalışmaya başlayacaklarını” 275 Dahiliye Nezâreti’ne iletti.

Bu arada Konya Valisi Cemal Bey, Nafıa Nezâreti’nin Baladır-Eğirdir arasındaki çalışmalarının çok yavaş gittiğini, şu haliyle hem Nafıa Nezâreti adına çalışan işçilerin hem de Harbiye Nezâreti’nin amele taburlarının verimli çalışmadıklarını, Antalya sınırları dahilinde de hiçbir çalışmanın yapılmadığını fakat Konya Vilâyeti’nin çalışmalarda büyük yol katettiğini, askeri açıdan tercih konusu edilen bu yolun bitirilemeyeceğini Dahiliye Nezâreti’ne bildirdi. Ayrıca Vilâyet tercihinin ticari açıdan Konya-Beyşehir-Akseki yolu olduğunu belirten Cemal Bey, yapılacak az bir çalışmayla bu yolu mükemmel hale getirebileceklerini, ama tercih

271

BOA., DH. UMVM, 72/10, lef. 2 272

BOA., DH. UMVM, 72/10, lef.3 273

BOA., DH. UMVM, 72/10, lef.4-5-6 274

BOA., DH. UMVM, 72/10, lef.7 275

edilenin Akşehir-Eğirdir-Antalya yolu olduğundan, Nafıa Nezâreti’nin yol yapım konusunda daha ciddi ve seri davranmasını Dahiliye Nezâreti’nden istedi. Bu yol üzerinde ciddi çalışılıp kısa sürede bitirilemeyecekse, Vilâyet olarak Konya- Beyşehir-Akseki yolunda yapılacak gerekli çalışma müsaadesinin kendilerine tanınmasını da 1 Nisan 1331 (14 Nisan 1915)’de belirtti276.

Bunun üzerine Dahiliye Nezâreti, Eğirdir-Baladır ve Eğirdir-Burdur-Antalya yolunda çalışan işçilerin ne kadar yol yaptıklarını Antalya Vilâyeti’nden sordu277. Antalya Valiliği 23 Mayıs 1331 (5 Haziran 1915)’deki cevabi yazısında, “çok ciddi biçimde çalışıldığını, kesinlikle yolun kısa süre içinde tamamlanacağını” bildirdi278. Antalya Valiliği bir de Dahiliye Nezâreti’ne yazı gönderdi. Yazısında; Burdur- Antalya yolunun askeri ehemmiyetinden başka, iktisadî ve ticari olarak da önemini vurguladı. Çünkü, Orta Anadolu’nun bütün ürünleri İzmir’den yurt dışına gönderilmeye çalışıldığından zaman kaybına uğrayıp ürün telefine neden olduğunu, halbuki bu yol tamamlanırsa Antalya’nın büyük bir ticaret ve iktisat şehri olacağını belirtti279.

I. Dünya Savaşı nedeniyle, Akşehir üzerinden Eğirdir, Burdur, Isparta, Antalya karayolu askeri açıdan tercih edilip yapıldıysa da, Konyalı tüccar tarafından tercih edilen bir yol olmadı.