Akdeniz’le Röportaj (Orhan Bilir)

4.2.2.1.1. Metnin Türü: Hikâye 4.2.2.1.2. Tema

3. Tema: Doğa ve Çevre Alt Tema: Doğa Güzellikleri 4.2.2.1.3. Konu

Akdeniz ve kahramanımız arasında geçen konuşmalarla Akdeniz’in tanıtılması konu edilmiştir.

4.2.2.1.4. Olay Örgüsü

Akdeniz’le Röportaj, durum öyküsüdür. Anlatıcı ile Akdeniz’in aralarında geçen kısa bir konuşma anı anlatılmıştır. Herhangi bir çatışma unsuru ya da aksiyon yoktur.

Merak duygusunun yükselişe geçtiği anlar nadirdir.

Metin bir kurguya göre ve soru cevap şeklinde ilerlemektedir. Hikâyenin serim bölümüne yer verilmemiştir. Okuyucuyu metne hazırlayacak herhangi bir tanıtım yapılmamış, doğrudan soru cevaplara başlanmıştır. Düğüm bölümü boyunca bu soru cevaplarla Akdeniz’in tanıtıldığını görmekteyiz. Tüm sorular yanıtlanarak düğümler çözülmesine karşın, düğüm bölümünde bir soru cevapsız bırakılır: “Sana neden Akdeniz demişler? Oysa sen mavi ile anılıyorsun.” Tüm hikâye boyunca merak duygusunun en yüksek kısmı buradır. Soru, cevapsız bırakılarak çocuklar araştırmaya teşvik edilmiştir.

Bu yöntemi başarılı bulduğumuzu belirtmek isteriz.

Son düğümün çözülmeyerek hikâyenin tamamlanmaması, durum hikâyelerinin hayatın

“bir kesit”ini anlatmasıyla ilgilidir. Röportajın öncesi ve sonrası hakkında bilgi yoktur.

4.2.2.1.5. Kişi Kadrosu

Kişi kadrosunda, denizle aralarında geçen konuşmaları bize aktaran anlatıcıyı ve Akdeniz’i görmekteyiz. Akdeniz kişileştirilip konuşturulmuştur ve insana ait sıfatlar kullanılarak okuyucuya tanıtılmıştır: cömert, alçak gönüllü, üç kardeşi olan. Hikâye, Akdeniz’in etrafında ilerlemektedir. Dolayısıyla Akdeniz başkahramandır. Anlatıcı, Akdeniz’in tanıtılmasında rol alan yardımcı kahramandır. Bu sebeple başkahraman kadar önemlidir.

4.2.2.1.6. Mekân

Anlatılanlar Akdeniz’de geçmektedir. Yer ismi olarak Ege Denizi, Marmara Denizi, Karadeniz; Atlas Okyanusu, Hint Okyanusu, Büyük Okyanus; Kıbrıs, Mora, Girit, Rodos adalarının isimlerinden bahsedilmiştir. Bu sıralama, öğrencilerin coğrafi bilgi sahibi olmalarına da yarayacaktır.

4.2.2.1.7. Zaman

Hikâyenin zamanı açıkça belirtilmemiştir. Kısa bir konuşmanın yapıldığı kısa bir zaman dilimi anlatılmaktadır. Kronolojik sıra gözetilmiştir.

4.2.2.1.8. Bakış Açısı ve Anlatıcı

Metinde kahraman bakış açılı, 1. tekil kişi anlatıcı kullanılmıştır. Kahraman bakış açısının kullanıldığı metinleri okuyan çocuklar, zaman zaman kahramanla kendini özdeşleştirme yoluna gitmektedir. Kahraman bakış açılı metinler, hedef kitlemiz olan ortaokul öğrencilerinin ilgisini de daha çok çekmektedir.

Anlatıcı, genellikle bilgilendirici metin olarak hazırlanan bir konuyu farklı bir bakış açısı ve anlatım tekniği ile ele almıştır. Akdeniz’le ilgili olarak bilgi vermek istemektedir. Ancak bu bilgileri kurgulama yoluna giderek vermiştir. Böylece hem kendine özgü bir anlatım ortaya koymuştur hem de sıkıcılığın önüne geçmiş hatta akılda kalıcı bilgiler kazanılmasını sağlamıştır. Yazarın metni ele alış şeklini, alışılagelenden farklı ve başarılı olması sebebiyle olumlu bulmaktayız.

4.2.2.1.9. Ana Düşünce ve Yardımcı Düşünceler

Ana düşünce, doğanın kendine özgü bir dengesi ve işleyişi olduğudur.

Yardımcı düşünceler: Nazik ve içten olmak, girişken olmak, hediyeleşmek, farklı düşüncelere saygılı olmak, cömert olmak.

“Hem yerinde duran sular kokuşur.” cümlesinde, öğrencilere “çalışmak, boş durmamak” yan düşüncesi de verilmektedir. Metindeki yardımcı düşüncelere

bakıldığında verilen mesajların zenginliği, çocuklara dolaylı öğrenmeler katmaktadır.

4.2.2.1.10. Dil ve Üslup

Metnin dili anlaşılır, yalın, duru ve akıcıdır. Cümleler ise kısa tutulmuştur. Sık sık soru cümlelerinin kullanılması, düşünme eylemini devam ettirmektedir. Böylece çocuklar metni pasif bir şekilde okumak yerine bilişsel süreçleri de işletmektedirler. Bu sayede metin durağanlıktan ve sıkıcılıktan kurtulur.

Metinde yer alan bilinmeyen kelimeler şunlardır: yelkenli, gelgit, tsunami, seda, rejim, cömert, aziz.

Metinde yer alan kalıp ifadeler şunlardır: adı karışmak, sessiz sedasız, eli boş gitmek, benim suyum tuzlu olmasın da kimin suyu tuzlu olsun, ter atmak, yıldızı barışmamak, göğsü kabarmak, bağrına basmak, su gibi aziz olmak. Görüldüğü gibi metinde dil gelişimine katkıda bulunacak kelimelere ve kalıp ifadelere yer verilmiştir.

Metinde ikileme, sıfat ve isim tamlamalarına da yer verilerek anlatımın

zenginleştirildiğini görmekteyiz: sessiz sedasız, kıvrım kıvrım, şillop şillop (ikileme); iki adım, sisli duman, sıcak bir bölge, tatlı su, fazla tuz, iki yanağım, küçük göl (sıfat tamlaması); benim suyum, tuz rejimi, Rodos’un başı, bunun cevabı (isim tamlaması)…

Metinde yazım ve noktalama yanlışları görmekteyiz. Bunlar:

Tablo 20:

“Akdeniz’le Röportaj” Metnindeki Yazım ve Noktalama Yanlışları

Metindeki Kullanım Doğru Olan Kullanım

Gel-git Gelgit

O, gel deyince ben gelirim; o, git deyince ben giderim.

O, “Gel.” deyince ben gelirim; o, “Git.”

deyince ben giderim.

Alçakgönüllü Alçak gönüllü

“Su gibi aziz ol” dedi. “Su gibi aziz ol.” dedi.

4.2.2.1.11. Başlık-Metin Uygunluğu

Başlık, konuyla alakalıdır. Metni kapsayıcı niteliktedir. Kısa ve öz olması iyi bir başlığın özelliklerindendir.

4.2.2.1.12. Metnin Türe Uygunluğu

Metin soru cevaplarla röportaj gibi ilerlemektedir. Ancak anlatılanların bir kurguya sahip olması ve insan dışı bir varlığın konuşturulmasıyla metnin türünün hikâye olduğu görülür. Metin, gerçekçidir ve hikâye türünün unsurlarına sahiptir. Metinde; kişi, yer, zaman, olay gibi unsurlar kısa tutularak türün özelliklerine uyulmuştur.

4.2.2.2. Biçimsel Özellikler 4.2.2.2.1. Metin-Resim İlişkisi

Metni tasvir eden iki resim kullanılmıştır. İlk resimde güneşli bir hava, deniz, denizin üzerinde bir kayık, kayığın içinde de elinde mikrofon olan bir kız çocuğu görüyoruz. Çocuk, denizle röportaj yapmaktadır. Her ikisi de gülümsemektedir. Denize insan yüzünün sureti verilmiştir. İkinci resimde uyuyan, sakin bir deniz görmekteyiz.

Resimlerle metin uyumludur. Renklerin ve resimlerin sadeliği de olumludur.

4.2.2.2.2. Sayfa Düzeni

Sayfaların bir yarısını resim, diğer yarısını metin kaplamaktadır. Metin ve resimlerin üst üste gelmemesi ve de sayfa kenarlarında yeterli boşlukların olması okunmayı olumlu etkiler. Metin, “Calibri” yazı tipi ve 12 puntoyla yazılmıştır.

4.2.2.3. Metnin Okunabilirliği

Başlık dâhil olmak üzere 343 kelime ve 826 heceden oluşan kısa bir metindir. İç içe birleşik cümleler, tek cümle sayılmak koşuluyla 71 cümledir. Başlık hariç olmak üzere metnin hece olarak ortalama kelime uzunluğu 2,4 iken kelime olarak ortalama cümle uzunluğu 4,8’dir. Okunabilirlik değerinin 89,8 olduğu hikâye, “çok kolay” okunabilir bir metindir.

Metin iki sayfada yer almıştır. Metnin işlenişi için 5 ders saati ayrılmıştır.

4.2.3. Çayda Çıra (Derleyen: Sara Gürbüz Özeren)