Açımlayıcı Faktör Analizi

Faktör analizinin, temel amacı aralarında ilişkiye sahip olduğu düşünülen değişkenlerin ortaya koyularak analiz edilmesini kolaylaştırmak için daha az sayıdaki temel boyuta indirgemektir (Korkmaz, 2000; Tatlıdil, 1996). Keşfedici faktör analizi olarak da adlandırılan açımlayıcı faktör analizi, araştırmacılar için veri setindeki faktör miktarıyla ilgili bir hipotez oluşturabilmek için yeterli bir bilgiye sahip olunmadığında, değişkenler arasındaki kovaryansı açıklayan faktörlerin doğası ve sayısını belirlemede

kullanılır (Stevens, 1996). Böylelikle açıklayıcı faktör analizi, hipotez kurmaya yönelik bilgi edinilmesini sağlamaya çalışır. Açıklayıcı faktör analizine, sağladığı yarara vurgu yapacak şekilde yöntem türeten yaklaşım adı da verilmektedir (Özdamar, 2002). Türetilen bilginin doğrulanmasından ziyade, açıklayıcı faktör analizi hipotezler önerir fakat bilgiyi doğrulamaz (Stapleton, 1997). Doğrulayıcı faktör analizi ve yapısal eşitlik modelinden yararlanılan araştırmalarda açımlayıcı faktör analizlerinin kullanılmasının nedeni, gözlenen değişkenlerden oluşan faktörlerin birbirlerinden bağımsız bir biçimde faktör olarak ayrılabilme ya da ayrılamama durumunun anlaşılabilmesidir. Açımlayıcı faktör analizleri ile doğrulayıcı faktör analizleri arasındaki fark, açımlayıcı faktör analizleri ile teori geliştirmenin hedeflenmesi; doğrulayıcı faktör analizi ile de teorinin sınanmasının hedeflenmesidir (Tabachnick ve Fidell, 2001:585).

Tablo 4.3: PDT Açımlayıcı Faktör Analizi Sonuçları

MADDELER Ort. S.S. F.Y.

Algılanan Davranışsal Kontrol (Alfa:0,78)

ADK1 Dijital ürün korsanlığı yapabilmek benim için çok kolaydır. 4,59 2,46 ,809 ADK2 Dijital ürün korsanlığı yapabilecek yeterli bilgi ve beceriye sahibim. 3,54 2,41 ,678 ADK3 İstediğim zaman, korsan dijital ürünlere ulaşabilirim. 5,15 2,27 ,780 ADK4 Dijital ürün korsanlığı yaparken, tüm sürecin kontrolüm altında olduğunu

hissederim.

4,11 2,42 ,671 Niyet (Alfa:0,78)

NYT1 Yakın bir zamanda, dijital ürün korsanlığı yapmayı planlıyorum. 2,38 2,11 ,663 NYT2 Herhangi bir tereddüdüm olmadan dijital ürün korsanlığı yaparım. 3,30 2,53 ,699 NYT3 Ailemi ve arkadaşlarımı, ihtiyaç duyduklarında dijital ürün korsanlığı

konusunda cesaretlendiririm.

3,40 2,51 ,580 NYT4 İhtiyaç veya fırsat doğarsa, dijital ürün korsanlığı yaparım. 3,92 2,58 ,571

Subjektif Norm (Alfa:0,75)

SN1 Dijital ürün korsanlığı yapsam; çevremdekilerin çoğunun davranışımı onaylayacağını düşünürüm.

3,59 2,46 ,785 SN2 Dijital ürün korsanlığı yapsam; çevremdekilerin çoğunun beni destekleyeceğini

düşünürüm.

3,76 2,45 ,781 SN3 Çevremdekilerin çoğu, dijital ürün korsanlığının doğru olduğunu düşünürler. 3,33 2,39 ,799

Tutum (Alfa:0,87)

TTM1 Dijital korsanlık yapmak mantıklı bir fikirdir. 3,51 2,47 ,824

TTM2 Dijital korsanlık yapmak yararlı bir fikirdir. 3,41 2,45 ,833

TTM3 Dijital korsanlık yapmak iyi bir fikirdir. 3,42 2,45 ,787

TTM4 Genel olarak bakıldığında; dijital korsanlığa karşı tutumum olumludur. 3,43 2,27 ,753 Alışkanlık (Alfa:0,85)

ALS1 Dijital ürün korsanlığı yapmak benim için adeta bir alışanlıktır. 2,55 1,77 ,802 ALS2 Dijital ürün korsanlığı yapma noktasında adeta bir müptelayım. 2,10 2,10 ,820

ALS3 Dijital ürün korsanlığı yapmak zorundayım. 2,59 2,09 ,797

ALS4 Dijital ürün korsanlığı yapmak benim için adeta otomatik bir durum haline gelmiştir.

2,27 1,89 ,823 Davranış (Alfa:0,78)

DVR1 Satın almak istediğim Film/oyun/yazılım v.b. dijital ürünler söz konusu olduğunda orijinalliğini gösteren sertifikasına bakmayı düşünmem.

4,66 2,35 ,806 DVR2 Satın almak istediğim Film/oyun/yazılım gibi dijital ürünlerin korsanlarıyla

fiyat farkı çok olduğunda korsanlarını satın alırım.

5,55 2,00 ,749 DVR3 Satın almak istediğim Film/oyun/yazılım gibi dijital ürünlerin korsanlarıyla

kalite farkı az olduğunda korsanlarını satın alırım.

4,80 2,24 ,737 DVR4 Dijital ürün korsanlığının zararlarını tam olarak öğrensem dahi; korsan ürün

kullanırım.

Tablo 4.4: Genel Etik Açımlayıcı Faktör

Literatürde faktör örüntüsünün oluşturulmasında 0,40 değerinin sosyal bilimlerde yapılan araştırmalarda faktör yüklerinin alt kesme noktası olarak alınabileceği belirtilmektedir (Neale ve Liebert, 1980). Yapılan analize göre, 0,40 kesme noktasından düşük çıkan NYT5 (0,306) maddesinin anket formundan çıkarılması gerektiği öngörülebilmektedir. AHYUK3 maddesinin de yük değerinin 0,67 değere sahip olmasına rağmen binişik (birden fazla faktörde yer aldığı) olduğu görülerek ölçekten çıkartılmasına karar verilmiştir. Gerçekleştirilen faktör analizi sonunda görülen varyans oranları ne kadar yüksek olursa, ölçeğin faktör yapısı da o kadar güçlü olmaktadır. Scherer vd. (1988)’e göre sosyal alanlarda % 40 ile % 60 arasında değişen varyans oranları yeterli kabul edilmektedir (Akt. Tavşancıl ve Keser, 2006: 48). NYT5 ve AHYUK3 maddelerinin öngörüldüğü şekilde çıkartılması ile yapılan faktör analizi sonucunda, anketin model ölçeklerinin güvenilirlik ve geçerliliği de saptanmıştır.

Geçerli bir ölçek aynı zamanda güvenilir bir ölçektir (Fraenkel v.d, 1996). Güvenirlik bir ölçme aracıyla aynı koşullarda tekrarlanan ölçümlerde elde edilen ölçüm değerlerinin kararlılığının bir göstergesidir. Ölçümlerin güvenirliğini test edebilmek için farklı metotlar kullanılmaktadır. Bir ölçeğin güvenilirliğini yansıtan bir değer ölçüt "iç

Maddeler Ort. S.S. F.Y.

Deontolojik Ahlaki Yükümlülük (Alfa:0,68)

AHYUK1 Dijital ürün korsanlığı yapsaydım; kendimi suçlu hissetmezdim. 4,15 ,245 ,859 AHYUK2 Dijital ürün korsanlığı yapmanın prensiplerime uygun olduğunu düşünürüm. 3,45 2,35 ,770

Deontolojik Ahlak (Alfa:0,60)

ADLT1 Dijital korsanlığının haklı bir davranış biçimi olduğunu düşünürüm. 3,54 2,05 ,850 ADLT2 Dijital korsanlığın adaletli bir davranış biçimi olduğunu düşünürüm. 3,08 1,95 ,809

Teleolojik Yarar (Alfa:0,79)

TYRR1 Dijital ürün korsanlığı yapmış olsaydım, parasal anlamda tasarruf etmiş olurdum.

5,49 1,95 ,838 TYRR2 Dijital ürün korsanlığı yapmış olsaydım, zaman anlamında tasarruf etmiş

olurdum.

4,85 2,27 ,859 TYRR3 Dijital ürün korsanlığı yapmış olsaydım, daha fazla dijital ürüne sahip olmuş

olurdum.

5,43 2,08 ,859 TYRR4 Dijital ürün korsanlığı yapmış olsaydım, çalışma performansımı artırmış

olurdum.

4,16 2,43 ,563 Teleolojik Risk (Alfa:0,72)

TRİSK1 Dijital ürün korsanlığı yapmış olsaydım, muhtemelen yakalanmazdım. 3,47 2,41 ,842 TRİSK2 Dijital korsanlık yoluyla sahip olduğum ürünleri kullansaydım; telif hakları

ihlalinden suçlanmazdım.

3,16 2,30 ,838 TRİSK3 Telif hakları ihlalinden suçlansam bile; çok ağır bir ceza almazdım. 3,02 2,25 ,793

tutarlılık" tır. İç tutarlılığı değerlendirmek üzere en fazla Cronbach'ın Alfa güvenilirlik katsayısı tercih edilir (Karasar, 1995). Analiz sonucunda elde edilen değere göre ölçeğin güvenilirliği şöyledir (George ve Mallery, 2003):

Tablo 4.5: Cronbach's Alpha Değerleri

Cronbach's alpha Yorum

0.00≤α˂0.40 Ölçek Güvenilir Değil

0.40≤α˂0.60 Ölçeğin Güvenilirliği Düşük

0.60≤α˂0.80 Ölçek Oldukça Güvenilir

0.80≤α˂1.00 Ölçek Yüksek Derecede Güvenilir Bir Ölçek

Kaynak: George ve Mallery, 2003

Araştırmanın, açımlayıcı faktör analizi sonrası elde edilen boyutlara ilişkin Cronbach’s alpha değeri toplam 23 maddeden oluşan PDT modeli ölçeği için 0.925 iken, toplam 11 maddeden oluşan genel etik teorisi ölçeği için 0,849’dur. Çıkan güvenilirlik değerleri, araştırmada kullanılan ölçeklerin yüksek derecede güvenilir olduğunu göstermektedir. Her bir boyutun güvenilirlik değeri ise aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Tablo 4.6: Faktörlerin Güvenilirlik Değerleri

Faktörler Cronbach's Alpha* Madde

Algılanan Davranışsal Kontrol ,78 4

Niyet ,78 4

Subjektif Norm ,75 3

Tutum ,87 4

Alışkanlık ,85 4

Davranış ,78 4

Deontolojik Ahlaki Yük ,68 2

Deontolojik Adalet ,60 2

Teolojik Yarar ,79 4

Teolojik Risk ,72 3

Faktör analizinde kullanılan verinin faktör analizine uygunluğunu test edebilmek için Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi ve Bartlett’s Sphericity testi uygulanmıştır. KMO testi, faktör analizinin geçerliliğini gösteren bir testtir. Bu test örnekleme yeterliliğini ölçmeye çalışan bir test olup örnek büyüklüğü ile ilgilenir. KMO bir oran olup, faktör analizinin uygulanabilmesi için bu oranın %60’ın üstünde olması gerekmektedir (Sharma,

1996: 116; Tavşancıl, 2002: 50). Bu çalışmada Kaiser-Meyer Olkin örneklem doğruluk ölçütü PDT boyutu için 0,928 olarak saptanmıştır. Kaiser-Meyer Olkin’in ölçütüne göre çalışmanın örneklemi yeterli derece bir örneklem büyüklüğüdür ve %60’ın üstünde bir değer olması nedeniyle toplanan veri setinin faktör analizine uygun olduğu söylenebilir. Barlett’s sphericity testi, açımlayıcı faktör analizi için kullanılan korelasyon matrisinin birim matris olup olmadığını test eden istatistiksel bir testidir. Testin anlamlılık düzeyi 0,05’ten küçük değerler alması durumunda, korelasyon matrisinin birim matris olmadığı ve böylece değişkenler arasında ilişkilerin bulunduğunu göstermektedir. Çalışmada test değeri anlamlı bulunmuştur (p<0.001). Bu da korelasyon matrisinin birim matris olmadığını, değişkenler arasında ilişkilerin varlığını göstermektedir. Uygulanan bu test sonucunda da, veri setinin faktör analizine uygun olduğu söylenebilir.

Tablo 4.7: KMO Örnekleme Uygunluk Testi ve Barlett Sphericity Testi

Karşılaştırma Ölçütleri Faktör Analizi Kabul Seviyesi

KMO Testi 0,928 > 0,60

Barlett Sphericity Testi 0,000 (Sig.) <0,05 (Sig.)