Açık ve Uzaktan Eğitimin Dünya’daki Uygulamaları

İngiltere’nin, yükseköğretim alanında "Açık Üniversite"yi kuran ilk ülke olmasından günümüze kadar geçen süreçte dünya üzerinde birçok ülke açık ve uzaktan eğitimde yerini almıştır. Açık ve uzaktan eğitim hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde farklı modellerle uygulanmakta, teknolojinin imkânları elverdiğince ve sınırları dâhilinde basılı materyalden uydu teknolojisine kadar her türden kaynak ve ortam bu alanda kullanılmaktadır. Tüm dünya ülkeleri gelişme ve ilerleme yolunda açık ve uzaktan eğitimden yararlanmaya çalışmaktadırlar. Gelişmiş ülkeler ise bilgiyi üreten ve yayan ülkeler olmak adına açık ve uzaktan eğitimde ön sıralarda yer almaktadırlar.

Uzaktan öğretim uygulayan ülkeler arasında ABD, İngiltere ve Almanya gibi gelişmiş ülkeler önemli aşamalar kaydetmişlerdir. Amerika’da DETC (Distance Education and Training Council-Uzaktan Eğitim ve Öğretim Konseyi)'nin akredite ettiği kuruluşlara kayıt olan kişilerin sayısı artık milyonlarla ifade edilmektedir. 1890 yılından itibaren 130 milyon Amerikalının uzaktan eğitim programlarına katıldığı tahmin edilmektedir. IDC verilerine göre, ABD’de, 2000 yılında E-Öğrenim pazarı 2,3 milyar $’lık bir büyüklüğe ulaşmıştır ve bu pazar yıllık %50 büyüme oranına sahiptir. Bu gelişmelerin nedeni ise, özellikle e-öğrenim’in başlangıçta çoğunlukla bilgisayar eğitimine yönelikken, günümüzde sosyal bilimlerden, tıp alanına, otomobil teknik servisinden özel şirketlerin kişisel gelişim eğitimlerine, kamu personelinin

eğitimlerinden yabancı dil eğitimine kadar çok geniş bir yelpazede kullanılıyor olmasıdır (Çallı vd., 2002). Amerika, e-öğrenimin uzaktan eğitimde zengin bir çeşitlilikte kullanılabileceğinin güzel bir örneğini sergilemektedir.

Amerika’da 1984 yılında sekiz üniversitenin işbirliği ile kurulan Ulusal Teknoloji Üniversitesi (NTU, National Technological University), 1985 yılında haberleşme uydusu üzerinden düzenli olarak eğitim yayınlarına başlayan ilk üniversite olmuştur. İlk açıldığında sadece bir yüksek lisans programı bulunan üniversite, kısa süre içinde açtığı yüksek lisans programlarını artırarak 1998’de 15 branşta yüksek lisans eğitimi verir hale gelmiştir. Üniversite aynı zamanda uydudaki kanal sayısını da artırmıştır. Üniversitenin yüksek lisans programlarını, bazıları sadece belirli alanlarda dersler veren, bazıları da birçok disipline ait programlara katkı sağlayan 44 ayrı üniversite hazırlamaktadır. NTU, bu üniversiteler ile ve diğer kurumlarla anlaşmalar yaparak ihtiyaçlarına göre ilave müfredat programları geliştirmektedir. Üniversite bu eğitimlerini uydu üzerinden yayın, televizyon, internet, CD, videokaset ve basılı dokümanlar ile gerçekleştirmektedir. NTU’da yüksek lisans eğitimi verilen branşlar şunlardır; Kimya Mühendisliği, Bilgisayar Mühendisliği, Bilgisayar Bilimi, Elektrik Mühendisliği, Mühendislik Yönetimi, Çevresel Sistem Yönetimi, Zararlı Atıklar Yönetimi, Uluslararası MBA, Teknoloji Yönetimi, Üretim Sistemleri Mühendisliği, Malzeme Bilimi ve Mühendisliği, Makine Mühendisliği, Yazılım Mühendisliği, Sistem Mühendisliği ve Transport Sistem Mühendisliği (Daş ve Varol, 2001). Amerika uydu üzerinden, farklı disiplinlerde yüksek lisans düzeyinde ve birçok farklı üniversitenin işbirliği ile hazırlanan programlar çerçevesinde uzaktan eğitim hizmeti sunmakla, uzaktan eğitimin sadece gelişmekte olan ülkeler için eğitim alanında yaşanan eksiklikleri kapatmanın ötesinde bir rolü ve işlevi olduğunu göstermektedir.

1968 yılında İngiltere’de kurulan Açık Üniversite (Open University), İngiltere’nin en büyük üniversitesidir. Açık Üniversite lisans, lisansüstü ve mesleki alanlarda, 90’ın üzerinde programla eğitimini yürütmektedir. İngiltere dışında Avusturya, Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Almanya, İtalya, İspanya, İsviçre, Fransa, Yunanistan, İrlanda Cumhuriyeti gibi ülkelerde merkezleri bulunmaktadır (Daş ve Varol, 2001). Her yıl ulusal ve uluslararası olmak üzere 200.000’den fazla

yetişkin ve yaklaşık 20.000 lisansüstü öğrenci almaktadır. Açık Üniversite hem araştırma, hem de öğretim alanında İngiltere’nin en iyileri arasında yer almaktadır. Üniversitenin eğitiminin tümü uzaktan yapılmaktadır. Açık Üniversite’nin bu başarısı diğer ülkeler için örnek oluşturmaktadır

(http://bote.hacettepe.edu.tr/wiki/index.php/3._Kusak: _Sistem_Yaklasimi).

Almanya’da Hagen Uzaktan Eğitim Üniversitesi (FernUniversitat) 1974’de mevcut üniversitelerinin kapasitelerinin artırılması, eğitim reformuna değişik açıdan hizmet verilmesi, bilimsel alanda sürekli eğitim için bir ortam sağlanması amaçları çerçevesinde kurulmuştur. 70’li yılların başlarında Federal Almanya’da eğitim sektörünün, süratle artan öğrenci sayısını karşılayamayacağı düşünülerek, uzaktan eğitim bir çözüm yolu olarak görülmüştür. Bu amaç uyarınca üniversiteler, konfederasyon, eyaletler ve hatta radyo yayını yapan kurumların da bu çerçevede yer alması gerektiğine karar verilerek Federal Almanya’da tek olan uzaktan eğitim üniversitesi kurulmuştur. Hagen Üniversitesinin öğrenci sayısı, üniversitenin öğrenci alımına başladığı tarihten 20 yıl sonra 56 bin öğrenciye ulaşmıştır. 80 profesör, 400 diğer öğretim elemanı ve 700 civarında idari personel görev yaptığı üniversitede, yarı zamanlı öğretim elemanları da dışarıdan eğitime destek vermektedirler. Öğrencilerinin hemen hemen yarısı Ekonomi Bölümü’nde öğrenim görmektedir. Diğer bölümler ise Eğitim, Sosyal Bilimler, Bilgisayar, Elektroteknik, Matematik ve Hukuk bölümleridir. Hagen Uzaktan Eğitim Üniversitesi’nde tam süreli ve kısmi süreli eğitim yapılabilmektedir (Daş ve Varol, 2001). Amerika, İngiltere ve Almanya örneklerinde görüleceği üzere gelişmiş ülkeler, bilgi toplumlarında açık ve uzaktan eğitimin önemi ve çok farklı disiplinlerde kullanılabileceği konularında dünyaya örnek teşkil etmişlerdir.

Uzaktan eğitimin geniş kitlelere eğitim hizmeti vermesi özelliğinden hareketle, 1996 yılında uzaktan eğitim alanında mega üniversite kavramı kullanılmaya başlanmıştır (Daniel, 1996:29). Mega üniversite, lisans düzeyinde öğretim veren ve 100 binin üzerinde aktif öğrencisi olan uzaktan eğitim kurumlarını kapsamaktadır. Mega üniversite olabilmek uzaktan öğretim, yükseköğretim ve öğrenci sayısı açısından büyüklük olmak üzere üç önemli ölçüte dayanmaktadır. Bir çok üniversitenin hem uzaktan hem de örgün öğretim olanağı sunmasına karşın, sadece

birincil aktivitesi uzaktan eğitim olan kurumlar mega üniversite olarak adlandırılmaktadır (Daniel, 1996: 29).

Tablo 2.2: Mega Üniversiteler (1996)

Ülke Kurumun Adı Kuruluş Yılı Kısaltma

Çin China TV University System 1979 CTVU Fransa Centre National D'enseignement à Distance 1939 CNED Hindistan Indira Gandhi National Open University 1985 IGNOU Endonezya Universitas Terbuka 1984 UT İran Payame Noor University 1987 PNU Kore Korea National University 1982 KNOU Güney Afrika University of South Africa 1873 UNISA İspanya Universidad Nacional de Educación a Distancia 1972 UNED Tayland Sukhothai Thammathirat Open University 1978 STOU Türkiye Anadolu University 1982 AU İngiltere Open University United Kingdom 1969 UKOU Kaynak: Daniel, 1996: 30.

1996 yılı itibari ile 11 üniversite mega olarak adlandırılırken, 2012’de Tian Belawati bu sayının 18’e yükseldiğini belirtmiştir. Belawati, öğrenci sayısı bakımından 100.000’in üzerinde kayıtlı öğrenciye sahip 18 mega üniversitenin dünya çapında 14,3 milyondan fazla öğrenciye açık ve uzaktan eğitim hizmeti sunduğunu belirtmiştir (Belawati, 2012).

Tablo 2.3’de görüldüğü üzere Türkiye’nin de aralarında bulunduğu Çin’den Güney Afrika’ya kadar çok farklı coğrafyadan ülkeler, uzaktan eğitim sistemi ile milyonlarca öğrenciye ulaşmaktadırlar. Özellikle nüfusu kalabalık olan ülkelerin açık ve uzaktan eğitime önem verdikleri görülmektedir. Hindistan 18 mega üniversite sıralamasına altı ayrı açık ve uzaktan eğitim veren üniversitesi ile girmektedir. Sadece Indira Gandhi National Open University bile 4.000.000 (Tablo 2.4) kayıtlı öğrenci sayısı ile 40 mega üniversite boyutuna ulaşmıştır.

Tablo 2.3: Mega Üniversiteler (2012)

Sıralama Kurum Ülke Kuruluş Tarihi Kayıtlı Öğrenci

1 Indira Gandhi National Open University Yeni Delhi, Hindistan 1985 3.500.000

2 Open University of China Pekin, Çin 1979 2.796.100

3 Allama Iqbal Open University İslamabad, Pakistan 1974 1.806.214

4 Payame Noor University Tahran, İran 1987 1.101.182

5 Anadolu University Eskişehir, Türkiye 1958 1.041.180

6 Universitas Terbuka Jakarta, Endonezya 1984 607.712

7 Bangladesh Open University Gazipur, Bangladeş 1992 600.000

8 Dr. B.R Ambedkar Open University Andhra Pradesh, Hindistan 1982 450.000

9 Dr. Babasaheb Ambedkar Open University Hindistan 1982 450.000

10 Yashwantrao Chavan Maharashtra Open University Nasik, Hindistan 1989 400.000

11 University of South Africa Pretoria, Güney Afrika 1873 300.000

12 Open University Milton Keynes, Birleşik Krallık 1969 253.075

13 Korea National Open University Seoul, Güney Kore 1982 210.978

14 Symbiosis Centre for Distance Learning Pune, Hindistan 2001 210.000 15 Universidad Nacional de Educación a Distancia Madrid, İspanya 1972 180.000 16 Sukhothai Thammathirat Open University Bangkok, Tayland 1978 172.984 17 Madhya Pradesh Bhoj Open University Bhopal, Hindistan 1991 150.000

18 Centre National D'enseignement à Distance Fransa 1939 120.000

TOPLAM 14.349.425

Tablo 2.4: Üniversitelerin Web Sitelerine Göre Öğrenci Sayıları (2012)

Sıralama Kurum Ülke Kuruluş Tarihi Kayıtlı Öğrenci

1 Indira Gandhi National Open University Yeni Delhi, Hindistan 1985 4.000.000

2 Open University of China Pekin, Çin 1979 3.059.000

3 Allama Iqbal Open University İslamabad, Pakistan 1974 1.806.214

4 Anadolu University Eskişehir, Türkiye 1958 1.730.656

5 Payame Noor University Tahran, İran 1987 1.101.182

6 Dr. Babasaheb Ambedkar Open University Hindistan 1982 1.000.000

7 Bangladesh Open University Gazipur, Bangladeş 1992 650.000

8 Universitas Terbuka Jakarta, Endonezya 1984 607.712

9 Dr. B.R Ambedkar Open University Andhra Pradesh, Hindistan 1982 450.000 10 Yashwantrao Chavan Maharashtra Open University Nasik, Hindistan 1989 400.000

11 University of South Africa Pretoria, Güney Afrika 1873 350.000

12 Symbiosis Centre for Distance Learning Pune, Hindistan 2001 253.577

13 Open University Milton Keynes, Birleşik Krallık 1969 253.075

14 Korea National Open University Seoul, Güney Kore 1982 210.978

15 Universidad Nacional de Educación a Distancia Madrid, İspanya 1972 205.000 16 Sukhothai Thammathirat Open University Bangkok, Tayland 1978 172.984 17 Madhya Pradesh Bhoj Open University Bhopal, Hindistan 1991 150.000

18 Centre National D'enseignement à Distance Fransa 1939 120.000

TOPLAM 16.520.378

Kaynak: Öğrenci sayıları üniversitelerin web sitelerinden elde edilmiştir. Sadece Universitas Terbuka, Yashwantrao Chavan Maharashtra OU ve Allama Iqbal OU’nin web sitelerinden ulaşılamayıp internette arama yapılmış, farklı sonuçlar bulunduğu için Belawati’nin sayıları kullanılmıştır.

Büyükerşen açık ve uzaktan eğitim veren mega üniversitelerin kendi aralarında daha yakın ilişki kurmaları, eğitim, öğretim ve bilimsel araştırmalarda işbirliği ve ortaklık yapmaları, sahip oldukları bilgi ve iletişim kaynaklarından, network sistemlerinden, multimedya teknolojilerinden ve sistem uygulamalarından ortaklaşa yararlanmalarının gereğine işaret etmiştir (Büyükerşen, 2002). Bu amaçla dünya çapında açık ve uzaktan eğitim alanında oluşturulmuş dernek ve kuruluşlar söz konusudur. Bu dernek ve kuruluşlar şunlardır:

-Eğitimde Bilgisayarın Geliştirilmesi Derneği (Association for the Advancement of Computing in Education)

-Uzaktan Eğitim ve Bağımsız Öğrenme Derneği (Association for Distance Education and Independent Learning)

-Eğitim İletişimi ve Teknolojisi Derneği (Association for Educational Communication and Technology)

-Öğrenme Teknolojisi Derneği (Association for Learning Technology)

-Yükseköğretim Telekomünikasyon Uzmanları Derneği (Association for Telecommunications Professionals in Higher Education (ACUTA)

-Annenberg / CPB Projesi (Annenberg / CPB Project)

-Uzaktan Eğitim ve Öğrenim Topluluğu (Commonwealth of Learning, Distance Education and Training Council)

-K-12 Çevrimiçi Öğrenme Uluslararası Derneği (International Association for K-12 Online Learning)

-Açık ve Uzaktan Eğitim Uluslararası Konseyi (International Council for Open and Distance Education)

-Uluslararası Eğitimde Teknoloji Derneği (The International Society for Technology in Education-ISTE)

-Avustralya Açık ve Uzaktan Öğrenme Derneği (Open and Distance Learning Association of Australia)

-Avrupa Uzaktan ve e-Öğrenme Ağı (European Distance and e-Learning Network), Uluslararası Birliği

-TLT Grup Öğretim, Öğrenme ve Teknoloji (The TLT Group Teaching, Learning, and Technology)

-Sloan Konsorsiyumu (The Sloan Consortium)

-Amerika Birleşik Devletleri Uzaktan Eğitim Derneği (United States Distance Learning Association -USDLA)

-Profesyonel Üniversite & Sürekli Eğitim Derneği (The University Professional & Continuing Education Association)

-Eğitim Telekomünikasyonu Batı Kooperatifi (Western Cooperative for Educational Telecommunications - WCET)

-Çevrimiçi Eğitim İçin Dünya Birliği (World Association for Online Education – WAOE) (http://virtualplaza.org/wp/resources/distance-education-

organizations-associations/).

Kuşkusuz böylesine büyük bir kitleye eğitim veren ve daha fazlası için potansiyeli olan açık ve uzaktan eğitim kurumları gelecekte çok daha yaygın ve vazgeçilmez kurumlar olacaktır. Dünya çapında milyonlarca insanı ilgilendiren bir eğitim sistemi olarak, atılacak her adım ve getirilecek her yenilik, dünyanın her yerindeki açık ve uzaktan eğitim kurumlarını yakından ilgilendirmektedir.