Şirketler Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde kapatılabilir. Bu işleme tasfiye işle-mi denir. İşletmelerin, kuruluşlarında öngörülen amaçlarına ulaşmaları ya da bu amaçlara ulaşmanın mevcut koşullar nedeniyle olanaksız duruma gelmesi halin-de faaliyetlerine son verilebilir. Tasfiye; faaliyetlerine son verilen işletmenin tüm varlıklarının satılıp paraya çevrilmesi, alacakların tahsili ve borçların ödenmesin-den sonra geriye kalan kısmın (kaldı ise), ortaklar arasında dağıtılma işleminin bütününe denir.
Bir şirketin tasfiye edilebilmesi için ya dağılmış olması (infisah) ya da dağı-tılmış olması (fesih) gerekir. Dağılma (infisah); yasada ve/veya ana sözleşmede öngörülen nedenlerden birinin gerçekleşmesi ile bir karar alınmasına ve ihbarda bulunulmasına gerek kalmadan bir şirketin kendiliğinden faaliyet ortamının sona ermesidir. Dağıtma; yasa ve/veya ana sözleşmede yer alan hükümlerden birine dayanarak,
• Mahkemenin,
• Bir kamu otoritesinin,
• Ortakların aldığı bir kararla şirketin varlığının sona erdirilmesidir.
Dağılmanın hukuki sonucu olarak tasfiye veya tasfiyesiz (birleşme) dağıl-ma işlemi yapılır.
Limited Şirkette aşağıdaki nedenlerden birinin gerçekleşmesi ile tasfiye işlemi gerçekleşir:
• Ana sözleşmedeki şirket süresinin bitmesi
• Şirket sermayesinin üçte ikisinin kaybedilmesi ve ortakları bu şirkete koy-mamaları
• Şirketin iflasına karar verilmesi
• Şirketin diğer bir şirketle birleşmesi
• Şirketin mahkeme kararı ile feshinin istenmesi
• Şirket amacının gerçekleştirmiş veya amacın gerçekleşmesinin imkansız hale gelmesi
• Ortak sayısının 50’nin üzerine çıkması
• Ortaklar kurulunca şirketin tasfiyesine karar verilmesi
Bir anonim şirketin aşağıdaki nedenlerden birinin gerçekleşmesi ile tasfiye iş-lemi gerçekleşir:
• Şirket sözleşmesinde belirlenen amaca ulaşılmış olması ya da amaca ulaş-ma olanağının kalŞirket sözleşmesinde belirlenen amaca ulaşılmış olması ya da amaca ulaş-maŞirket sözleşmesinde belirlenen amaca ulaşılmış olması ya da amaca ulaş-ması
• Şirket sözleşmesinde belirlenmiş olan sürenin sona ermesi
• Esas sermayenin 2/3’ünün yitirilmesine karşılık; Esas sermayenin 2/3’ünün yitirilmesi durumunda alacaklıların dağıtılma için mahkemeye başvurmaları
• Başka bir şirketle birleşilmesi
• Şirketin iflasına karar verilmiş olması
• Şirket sözleşmesinde yazılı dağılma nedeninin oluşması,
• Şirketin kanuni organlarından birinin eksikliği,
• Genel kurulun dağılma kararı.
Bir şirketin dağılmasına kimler karar verir?
Şirketin tasfiyesine karar verilmesinde aşağıda örneği verilen bir tasfiye ka-rarının alınması gerekir. Limited şirketlerde ortaklar kurulu, anonim şirketlerde tasfiye kararını verirler. Tasfiye kararı örneği aşağıdaki gibi olabilir.
Tasfiye memuru “Tasfiye Halinde” ibaresi ile başlayan şirket unvanı altında düzenlenmiş Noterden imza beyannamesi hazırlar. Tasfiye girişinin tescili son-rasında Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde alacaklılara çağrıya ait bir ilan yapılır.
Bu yapılmadığı takdirde tasfiye süresinin uzaması durumu ortaya çıkmaktadır.
Türk Ticaret Kanunu’na göre bir yıllık bekleme süresi üçüncü ilanın yayımlanma tarihinden itibaren başlar. Ticaret Sicil Memurluğunda bulunan ilan formları kaşe ve tasfiye memurunun imzası ile ilana verilmelidir.
İşletmenin veya firmanın herhangi bir nedenle feshedilmesi veya tasfiye edil-mesi halinde, fesih veya tasfiye işlemlerinin tescile işletiledil-mesi zorunludur. Fesih veya tasfiye işlemlerinin onay ve tescil işlemleri ve bu işlemler için gereken belge-ler aşağıda belirtilmiştir.
Tasfiye sürecine başlamadan önce şirketlerin tasfiyeye bir hazırlık yapmala-rında yarar vardır. Bu süreçte tasfiye süresinin Türk Ticaret Kanunu’na göre 1 (bir) yıl olduğu unutulmamalıdır. Tasfiyeye başlarken bir tasfiyeye giriş bilanço-su hazırlanmasında yarar vardır. Tasfiye süresince işlemleri yapmak üzere tasfiye memuru seçilmesi gerekir.
Bir şirket şeklindeki girişimin tasfiyesini (iflas durumu dışında) tasfiye memu-ru ya da memurları yürütür (TTK md.221). Tasfiye memumemu-ru, şirket sözleşmesiyle
1
Girişimcilik ve İş Kurma
146
belirlenebileceği gibi dağılmadan sonra ortakların oybirliğiyle kendi aralarından ya da dışarıdan seçilebilir. Gerektiğinde mahkeme tarafından da tayin edilebilir (TTK md.212).
Şirketi temsil yetkisine sahip olan tasfiye memuru, tasfiyeyi şirketin yararına olacak şekilde en kısa zamanda bitirmekle yükümlüdür (TTK md.225). Tasfiye sırasında şirketin unvanı aynen korunur, ancak baş tarafına “tasfiye halinde” iba-resi eklenir. Tasfiye memurunun üstlendiği görev sırasında yapacağı işlemler ve uyacağı kurallar şunlardır (TTK 225-242 Md.ler):
• Tasfiye ile ilgili muhasebe kayıtları için gerekli defterleri tutar.
• Tasfiyeye başlamadan önce, şirketin o andaki finansal durumunu gösteren bir envanter yapar ve “tasfiyeye başlama bilançosu”nu düzenler.
• Şirketin henüz sonuca bağlanmamış işlerini tamamlar. Ancak tasfiyenin gerçekleşmesiyle ilgili olmayan yeni işler yapamaz.
• Alacakları tahsil eder, bütün taşınır ve taşınmaz varlıkları paraya çevirir ve girişimin bütün borç ve taahhütlerini öder.
• Tasfiye sonunda girişimin durumunu gösteren “Tasfiye Sonu Bilançosu”nu düzenler. Tasfiye sonrası kalan varlıklar ortaklara paylaştırılarak tasfiye iş-lemi tamamlanır.
• Son olarak Şirketin ticaret unvanının ticaret sicilinden silinmesi için gerek-li işlemleri yapar; tasfiye işleminin bittiğini ve şirketin kapandığını, vergi dairesine ve ilgili diğer kurumlara yasal süre içinde bildirir.
Tasfiye memuru tasfiyeye başladığını aşağıdaki evraklar ile vergi dairesine bildirir.
• Dilekçe (Dilekçede tasfiye memurlarının kim olduğu ve tasfiye adresi)
• Sicil tasdikli ortaklar kurul kararı (1 adet)
• İmza sirküleri (Tasfiye Memuruna ait)
• Üç defa yayınlanmak üzere alacaklılara davet ilanı
• Tasfiyeye giriş sicil gazetesi
• Tasfiye giriş bilançosu
Fesih veya tasfiye kararı alınması halinde tasfiyeye girdiği tarihten itibaren;
tasfiyeye giriş tarihini takip eden dördüncü ayın 15’ine kadar bağlı bulunulan vergi dairesine, tasfiye öncesi döneme ait kurumlar vergisi beyannamesinin ve-rilmesi gerekir. Ayrıca tasfiye tarihinden itibaren en geç 1 ay içersinde SGK gibi resmi ve özel kurumlara şirketin tasfiyeye girdiğinin bildirilmesinde yarar vardır.
Tasfiyenin tamamlanarak tasfiye sonu kararının alınmasından sonra:
• Ticaret Sicil Memurluğu’na hitaben dilekçe
• 1 adet Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı’na hitaben dilekçe
• Tasfiye sonuna ilişkin noterden onaylı ortaklar veya genel kurul kararı
• Mal beyannamesi (2 nüsha)
• 2 asıl 1 bilanço
Tasfiye dönemi olan bir yıl dolduğunda, karar defterine aşağıdaki şekilde karar alarak tasfiye döneminin sona erdiğini tescil ettirilmesi ve sicil gazetesinde yayınla-tılması gerekmektedir. Bu kararda Tasfiyenin ve alacaklılara davet ilanının T.Ticaret Sicil Gazetesinin hangi tarih ve sayısında yayınlandığı ve şirket defter ve belgeleri-nin kime teslim edildiği ve hangi adreste saklanacağı belirtilecektir. Tasfiye sonun-da vergi sonun-dairesi ve ticaret sicil kaydını sildirilir. Tasfiyenin veya iflasın kapandığını;
vergi dairesine ve diğer resmi kurumlara 15 gün içinde bildirilmelidir.
Kendi istekleriyle tasfiyeye giren şirketlerin tasfiyeden vazgeçmeleri mümkün-dür. Şirketin tasfiye durumundan çıkarılması ve varlığını devam ettirmesi şirketin karar organlarının (Ortaklar kurulu ve genel kurul) bu yönde karar alması ile olur.
Limited şirketlerin, gerekli şartların yerine getirilmiş olması kaydıyla, kanunda ön görülen karar alma nisapları ile tasfiye halinin kaldırılması yönünde karar alması mümkündür.