Ġl Genel Meclisi

Ġl özel idaresinin karar organıdır. Halk tarafından beĢ yıl için seçilir. Seçimi, tek dereceli, nispi temsil yöntemiyle, serbest, eĢit, gizli oy, açık sayım ve döküm esasında yapılır. Seçilme salahiyetine sahip her vatandaĢ il genel meclisine seçilebilir. Ġl genel meclisinin üye sayısı ildeki ilçelerin sayısı ve ilçe nüfusuna bağlı olarak

değiĢir. Her seçim çevresinde seçilecek üye sayısı, ilçenin nüfus sayısına göre belirlenir. Asıl üye ve aynı sayıda da yedek üye seçilir.

Ġl genel meclisinin görev ve yetkileri 5302 sayılı Ġl Özel Ġdaresi Kanununa göre Ģöyledir:

a) Stratejik plân ile yatırım ve çalıĢma programlarını, il özel idaresi faaliyetlerini ve personelinin performans ölçütlerini görüĢmek ve karara bağlamak.

b) Bütçe ve kesin hesabı kabul etmek, bütçede kurumsal kodlama yapılan birimler ile fonksiyonel sınıflandırmanın birinci düzeyleri arasında aktarma yapmak.

c) Ġl çevre düzeni plânı ile belediye sınırları dıĢındaki alanların imar plânlarını görüĢmek ve karara bağlamak. Ġl çevre düzeninin Vali’nin koordinasyonuyla BüyükĢehir belediyesi ile birlikte yapılması 5302 sayılı Kanunun getirdiği yeniliklerdendir.57

d) Borçlanmaya karar vermek.

e) Bütçe içi iĢletmeler ile Türk Ticaret Kanununa tâbi ortaklıklar kurulmasına veya bu ortaklıklardan ayrılmaya, sermaye artıĢına ve gayrimenkul yatırım ortaklığı kurulmasına karar vermek.

f) TaĢınmaz mal alımına, satımına, trampa edilmesine, tahsisine, tahsis Ģeklinin değiĢtirilmesine veya tahsisli bir taĢınmazın akar haline getirilmesine izin; üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi yirmi beĢ yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı aynî hak tesisine karar vermek.

g) ġartlı bağıĢları kabul etmek.

h) Ġl özel idaresi adına imtiyaz verilmesine ve il özel idaresi yatırımlarının yap-iĢlet veya yap-iĢlet-devret modeli ile yapılmasına, il özel idaresine ait Ģirket, iĢletme ve iĢtiraklerin özelleĢtirilmesine karar vermek.

j) Encümen üyeleri ile ihtisas komisyonları üyelerini seçmek. i) Ġl özel idaresi tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek.

k) Norm kadro çerçevesinde il özel idaresinin ve bağlı kuruluĢlarının kadrolarının ihdas, iptal ve değiĢtirilmesine karar vermek.

l) Yurt içindeki ve yurt dıĢındaki mahallî idareler ve mahallî idare birlikleriyle karĢılıklı iĢbirliği yapılmasına karar vermek.

m) Diğer mahallî idarelerle birlik kurulmasına, kurulmuĢ birliklere katılmaya veya ayrılmaya karar vermek.

n) Ġl özel idaresine kanunlarla verilen görev ve hizmetler dıĢında kalan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek.

Ġl genel meclisi, seçim sonuçlarının ilan edilmesini takip eden beĢinci günde kendiliğinden, en yaĢlı üye baĢkanlığında toplanır. Meclis bu toplantıda kendi üyeleri arasından, gizli oylamayla meclis baĢkanını, birinci ve ikinci baĢkan vekillerini, ikisi yedek dört kâtip üyeyi ilk iki yıl için görev yapmak üzere seçer. Meclis baĢkanı, meclis çalıĢmalarının düzenini temin etmekle yükümlüdür.

Meclis baĢkanlık divanı seçimleri üç gün içinde tamamlanır. Meclis BaĢkanlığı ve baĢkanlık divanında herhangi bir sebeple boĢalma olması durumunda kalan süre için yeni baĢkanlık divanı seçilir. Ġl genel meclisinin çalıĢma usul ve esasları ĠçiĢleri Bakanlığı'nın çıkardığı yönetmelikle düzenlenir.58

5302 sayılı Kanunla valinin il genel meclisinin baĢkanı olma görevine son verilmiĢtir. Aynı zamanda yeni düzenlemeyle meclisin toplantı zamanı değiĢtirilmiĢ, dönem baĢı toplantısı ve olağanüstü toplanma usulleri sonlandırılmıĢtır.59

5302 sayılı il özel idareleri kanununa göre il genel meclisi her ayın ilk haftası içinde meclisin kendisi tarafından belirlenecek bir günde mutat toplantı yerinde toplanır. 3360 sayılı Ġl özel idaresine Kanuna göre il genel meclisi, Mayıs ve Kasım aylarında toplanırdı. Bütçe görüĢmeleri hariç toplantılar en çok beĢ gün sürerken, bütçe görüĢmelerinin yapıldığı toplantılar en çok yirmi gün sürer. Meclis toplantıları halka açıktır. Meclis baĢkanı veya üyelerden herhangi birinin gerekçeli önerisi üzerine toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla kapalı oturum yapılmasına karar verilebilir.

Meclisin mutat toplantı yerinin dıĢında toplanılmasının zorunlu olduğu durumlarda üyeler ve valinin önceden bilgilendirilmesi Ģartıyla meclis baĢkanının belirlediği yerde toplanabilir. Toplantının yeri ve zamanı mutat usullerle halka duyurulur.

Gündem meclis baĢkanı tarafından belirlenir ve en az üç gün önceden üyelere ve halka duyurulur. Valinin önerdiği konular gündeme alınır. Meclis üyelerinin

58 _{Halil NADAROĞLU, Nezih VARCAN, a.g.e., s. 225.} 59 _{Nuri TORTOP, vd., a.g.e., ss. 205-206.}

gündem önerileri, toplantıya katılan meclis üyelerinin salt çoğunluğuyla kabul edilirse gündeme alınır.

Ġl genel meclisi, üye tamsayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunluğuyla karar alır. Ancak karar yeter sayısı, üye tam sayısının dörtte birinden az olamaz. Oylamada eĢitlik çıkması durumunda meclis baĢkanının bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Gizli oylamalarda eĢitlik çıkması durumunda oylama tekrarlanır, eĢitliğin bozulmaması durumunda meclis baĢkanı tarafından kur'a çekilir.

Ġl genel meclisi tarafından alınan kararların tam metni en geç beĢ gün içerisinde valiye gönderilir. Vali hukuka aykırı gördüğü kararları, yedi gün içerisinde gerekçesini de belirterek yeniden görüĢülmek üzere il genel meclisine iade edebilir. Valiye gönderilmeyen meclis kararları yürürlüğe girmez.

Yeniden görüĢülmesi istenilmeyen kararlar ile yeniden görüĢülmesi istenip de il genel meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğuyla ısrar edilen kararlar kesinleĢir. Yeni düzenlemenin bu hükmüyle il özel idaresi kararları üzerinde merkezi idare temsilcilerinin denetim yetkisi son bulmamıĢ olsa bile önemli değiĢikliğe uğratılmaya çalıĢılmıĢtır.60

Vali, il genel meclisinin kararları için bir onay makamı değil de bir görüĢ makamı olarak öngörülmüĢtür ve eski Kanunla DanıĢtay’a itiraz yerine idari yargıda dava açması benimsenmiĢtir.61

Fakat 5302 sayılı Kanunun 15. maddesinde bulunan bu hükmün “... ile yeniden görüĢülmesi istenip de il genel meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğuyla ısrar edilen kararlar ...” ifadesi ile üçüncü fıkrası olan “ Vali, meclisin ısrarı ile kesinleĢen kararlar aleyhine idari yargıya baĢvurabilir.” ifadesi Anayasa Mahkemesinin 18.01.2007 tarih ve E.:2005/32, K.:2007/3 sayılı kararıyla iptal edilmiĢtir.62

Eskiden yürürlükte olan mevzuata göre ise vali, il genel meclisinin kararını yirmi gün içinde onaylama ya da DanıĢtay'a itiraz etme yetkisine sahipti.63 Yani kararlar vali tarafından onaylanmadıkça yürürlüğe giremiyordu. Valinin bunun dıĢında bir yetkisi de, il genel meclisi kararlarını değiĢtirerek tasdik etme yetkisine sahip olmasıydı. Vali onaylamadığı bir kararı yirmi

60 _{Gürsel KAPLAN, “Yeni Ġl Özel Ġdaresi Kanununa Göre Ġl Genel Meclisi ve Encümeni Kararları} Üzerinde Vesayet Denetimi”, s.138, auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-2005-54- 03/AUHF-2005-54-03-Kaplan.pdf [02.02.2009].

61 _{Nuri TORTOP, vd., a.g.e., s.207.}

62_{http://www.mevzuatlar.com/sy/resmiGazete/rga/07/12/29120715.htm [02.02.2009].} 63 _{Turan YILDIRIM, a.g.e., s.156.}

gün içinde DanıĢtay'a götürmezse, bu kararın onaylanmıĢ ve dolayısıyla da yürürlük kazanmıĢ olacağı kabul edilmekteydi.64

KesinleĢen il genel meclisi karar özetleri toplantıyı izleyen en geç yedi gün içinde çeĢitli yollarla halka duyurulur.

Kanuna göre il özel idaresi bir yıl görev yapmak üzere üyeleri arasından seçilecek en az üç en çok beĢ kiĢiden oluĢan ihtisas komisyonları oluĢturabilir. Ġhtisas komisyonları, her siyasi parti grubunun ve bağımsız üyelerin il genel meclisindeki üye sayısının meclis üye sayısına oranlanması suretiyle oluĢturulur. Eğitim, kültür ve sosyal hizmetler komisyonu, imar ve bayındırlık komisyonu, çevre ve sağlık komisyonu ile plan ve bütçe komisyonu kurulması zorunludur.

Ġl özel idaresi, önceki yıl gelir ve giderler ile hesap ve iĢlemlerinin denetimini yapmak üzere bir komisyon kurabilir. Bu da 5302 sayılı Kanunun getirmiĢ olduğu bir yeniliktir.65

5302 sayılı Ġl Özel Ġdaresi Kanununun 18. maddesine göre meclis, soru, genel görüĢme ve faaliyet raporunu değerlendirme Ģeklinde bilgi edinebilir ve denetleyebilir.

Meclis üyeleri meclis baĢkanlığına önerge vererek il özel idaresinin faaliyetleriyle ilgili sözlü veya yazılı rapor isteyebilir. Soru, vali veya onun görevlendirdiği kiĢi tarafından sözlü veya yazılı olarak yanıtlanır.

Ġl genel meclisi üyelerinin en az üçte biri, meclis baĢkanlığından, il özel idaresi faaliyetleri konusunda mecliste genel görüĢme yapılmasını talep edebilir. Böyle bir talep, meclisçe kabul edilirse gündeme alınır.

Vali, Mart ayı toplantısında bir önceki yıla ait faaliyet raporunu meclise sunar. Faaliyet raporundaki açıklamalar, meclis üye tamsayısının dörtte üçü tarafından yeterli görülmezse yetersizlik kararıyla görüĢmeleri kapsayan tutanak, meclis baĢkanı tarafından ĠçiĢleri Bakanlığı'na gönderilir.

Özürsüz veya izinsiz olarak arka arkaya üç birleĢim günü veya bir yıl içinde yapılan toplantıların yarısına katılmayan üyenin üyeliğinin düĢmesine, savunması alındıktan sonra üye tamsayısının salt çoğunluğuyla karar verilir.

64_{A. ġeref GÖZÜBÜYÜK, Türkiye’nin Yönetim Yapısı, GüncelleĢtirilmiĢ 8. Bası, Turhan Kitabevi,} Ankara, 2004, s. 184’ten aktaran Gürsel KAPLAN, a.g.m., s.134.

Meclis üyeleri toplantılara katıldıkları her gün için 2200 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpılarak elde edilen tutarda ödenek alırlar. Meclis baĢkanının gösterge rakamı 2600'dür.

Ġl genel meclisi üyeliğine seçilme yeterliliğinin kaybedilmesi durumunda valinin bildirmesi üzerine DanıĢtay tarafından üyeliğin düĢmesine karar verilir.

Ġl genel meclisi aĢağıdaki durumlarda feshedilir:

a) Kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal eder ve bu durum il özel idaresine ait iĢleri aksatırsa,

b) Ġl özel idaresine verilen görevlerle ilgisi olmayan siyasî konularda karar alırsa, ĠçiĢleri Bakanlığının bildirisi üzerine DanıĢtay’ın kararı ile feshedilir.

ĠçiĢleri Bakanlığı gerekli gördüğü takdirde meclisin feshine dair bildiri ile birlikte karar verilinceye kadar meclis toplantılarının ertelenmesini de ister. DanıĢtay, toplantıların ertelenmesi hususunu en geç bir ay içinde karara bağlar.

Bu Ģekilde feshedilen meclisin yerine seçilen meclis, kalan süreyi tamamlar. Ġl genel meclisinin feshi ve meclis üye tamsayısının yarısından aĢağı düĢmesi gibi bazı durumlarda il genel meclisi görevleri, encümenin memur üyeleri tarafından yürütülür.