HUKUK ÝHLALÝNÝN HER TÜRLÜ AFETE ZEMÝN HAZIRLADIÐINI UNUTMADAN! TBMM, HÜKÜMETÝN DAYATTIÐI HUKUKÜSTÜ YETKÝLERÝ KABUL EDECEK MÝ?

Bakanlar Kurulu, 17 Aðustos 2011 tarihinde Resmi Gazete‘de yayýmlanan 648 sayýlý KHK ile Çevre ve Þehircilik Bakanlýðý‘na tüm ülke topraðýný (tapulu-tapusuz) istediði gibi kullanma yetkisi vermiþti. Þimdi ise, "Afet Riski Altýndaki Alanlarýn Dönüþtürülmesi Hakkýnda Kanun Tasarýsý" ile bu yetkinin hangi araç ve yöntemlerle kullanacaðý düzenlenmektedir. Bu tasarý yasalaþýr ise, hiçbir kayýt ve koþula baðlý kalmaksýzýn yerleþim yerleri, orman alanlarý, kýyýlar, boðaziçi, meralar, kültür ve tabiat varlýklarý, tarým arazileri, zeytinlikler gibi özel koruma altýnda olan alanlar 3194 sayýlý Ýmar Kanunu ve imara iliþkin hükümler ihtiva eden özel kanunlar da dahil olmak üzere özel mevzuatlardaki kýsýtlamalara baðlý olmaksýzýn, rezerv yapý alanlarý, riskli alanlar ve riskli yapý statüsüne alýnýp, tasfiye, dönüþtürme, yeniden yerleþtirme ve yýkým iþlemlerine tabi tutulabilir. Rezerv yapý alanýný Bakanlýk, riskli alanlarý Bakanlýðýn teklifi ile Bakanlar Kurulu, riskli yapýyý ise Bakanlýðýn lisanslandýrdýðý kurum ve kuruluþlar belirlemeye yetkilidir.

Tasarýnýn uygulama hükümleri normal zamanlarýn hukuk normlarýndan muaftýr, yürütmeye olaðanüstü yetkiler tanýnmýþtýr.

1-Riskli yapýlarýn tespitini malik veya kanuni temsilci, "Bakanlýkça lisanslandýrýlmýþ kurum ve kuruluþlar"a yaptýracak, yaptýrmadýðý takdirde Bakanlýk veya Ýdare re‘sen "teknik heyete" yaptýracak ve giderler hak sahibi tarafýndan ödenecektir. Bu tespit giderleri malik veya paydaþlarca karþýlanmadýðý takdirde tapu kaydýna ipotek konulacak ve faiz iþletilecektir. Tasarýda "Bakanlýkça lisanslandýrýlmýþ kurum ve kuruluþlar" ile "teknik heyet"in tanýmý olmadýðý gibi statüleri de belirsizdir. Yönetmeliðe býrakýlan bu oluþumlarýn niteliði ve yetkileri idarenin takdirine býrakýlmýþtýr. 2- Riskli alan ve riskli yapýlarýn ilanýndan sonra malik ve kullanýcýlarýn mülkiyet ve kullanýmdan doðan tüm haklarý kýsýtlandýðý gibi o bölge ve yapýya kamu hizmetlerinin de (elektrik, su, doðalgaz) verilmeyeceði hükme baðlanmaktadýr. Riskli yapýlarýn, tahliye ve yýktýrma masraflarý da maliklere ait olup, hak sahipleri ancak enkaz bedeli alabilecektir, yýkým masraflarýný ödemeyenlerin tapu kaydýna ipotek konulacaðý da ayrýca düzenlenmektedir. 3- Bakanlýk uygulama iþlemlerinde yani riskli yapýlara, rezerv yapý alanlarýna ve riskli yapýlarýn bulunduðu taþýnmazlara iliþkin her türlü plan, proje, arazi ve arsa düzenleme iþlemleri ile toplulaþtýrma yapmaya, bu alanlarda bulunan taþýnmazlarý almaya, satmaya, ön alým hakkýný kullanmaya, trampaya, taþýnmaz mülkiyetini veya imar haklarýný baþka bir alana aktarmaya, inþaat yapmaya, yaptýrmaya, arsa paylarýný belirlemeye, kent tasarýmlarý hazýrlamaya yetkili kýlýnmýþtýr. Bakanlýk bu yetkilerini TOKݑye, isterse Ýdareye devredebilir. Tasarý, Bakanlýðýn bu iþlemlerine karþý teblið tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açýlabileceðini, ancak mahkemenin yürütmenin durdurulmasýna karar veremeyeceðini düzenlemektedir. Bakanlýk, zorla el koyduðu alanlar üzerinde istediði tasarrufu yapmaya yetkili kýlýnmýþtýr.

4- Tasarýnýn gelirleri arasýnda en büyük pay, 2-B orman alanlarýndan elde edilecek gelir (%90) olarak belirlenmiþtir. 2-B gelirleri yanýnda, çevre vergisi olarak bilinen vergi ve idari para cezalarýnýn %50‘si, Ýller Bankasý‘nýn yýllýk safi kar tutarýnýn %49‘u, Bakanlýðýn el koyduðu taþýnmazlarda imar uygulamasýna tabi tutulanlarýn satýþýndan elde edilecek gelirler, dönüþüm projelerinden elde edilecek kredilerin geri ödemeleri ve gecikme zamlarý, faizler, genel bütçeden ayrýlan paylar ve sair gelirlerden oluþmaktadýr. Büyük yetki ve bütçeyle donatýlan Bakanlýk ve TOKÝ hem ülke topraðý hem de emlak piyasasýný yönlendiren tek aktör olarak karþýmýza çýkmaktadýr.

5- Riskli yapýlarýn tahliyesi, yýkma iþi ve yýktýrma iþi, iþlem ve deðerleme iþlemlerini "engelleyici" fiilde bulunanlar hakkýnda Türk Ceza Yasasý gereðince suç duyurusu, bu eylemleri engellemeyen kamu görevlileri hakkýnda da ceza ve disiplin hükümlerinin uygulanacaðý biçiminde yapýlan düzenlemeyle de kimsenin mülkiyetine iliþkin bir hakký kullanamayacaðý hem halka hem de kamu görevlilerine peþin bir gözdaðý maddesi ile hatýrlatýlmaktadýr.

6- Zorla el konulan özel mülkiyet ve hazine arazilerinin kullanýmýna yönelik yapým iþleri, mal ve hizmet alýmlarý þeffaflýktan uzak davetiye usulü ile ihale edilmektedir. Kamu kaynaklarýnýn ihale ediliþ biçimi, iktidara yakýn kiþi, kurum ve kuruluþlara pazar açýldýðý endiþesini hep yaþatacaktýr.

7- Kamulaþtýrma davalarýnda bilirkiþilik yapan mimar ve mühendislere bilirkiþilik yolu kapatýlmaktadýr. Sermaye piyasasýna hizmet sunan deðerleme þirketlerinin kamulaþtýrma davalarýnda bilirkiþilik yapmalarýna öncelik tanýnmýþtýr. Deðerleme þirketlerinde çalýþan deðerleme uzmanlarýnýn çoðunlukla iþletme, hukuk, iktisat gibi sosyal bilimlerde 4 yýllýk eðitim almýþ kiþiler olduðu dikkate alýndýðýnda mühendis ve mimarlara bu alanýn kapatýlmasýný anlamak olanaklý deðildir. Yargýlama aþamasýna dahi idareyi katarak adil yargýlanma ilkesini ihlal eden bir anlayýþýn hakim olduðu tasarýnýn yasalaþmasý durumunda, kamulaþtýrma bedellerinin objektif tespit edilmeyeceði açýktýr. Bilirkiþi seçiminde hakimin takdir hakkýný elinden alan, yargýlamanýn bir unsuru olmadýðý halde valilikleri yargýlama sürecine katan bir süreçten adil bir karar beklenemez. Bakanlýðý bir banka, yurttaþý müþteri gören bir anlayýþýyla hazýrlanan bu tasarýda kamu yararý görmek olanaksýzdýr.

8- Tasarýsýnýn ismi "afet riski taþýyan alanlarýn dönüþtürülmesi" iken aslýnda bir "torba yasa" özelliði taþýmaktadýr. Tasarýnýn kendisi gerçekte yürürlükle birlikte 10 madde olup, diðer tüm maddeler Genel Bütçe dahil diðer kanunlarda deðiþiklik yapýlmasýný düzenlemektedir.

Kanunun uygulanmasýnda 14 kanunun engelleyici hükümlerinin uygulanmayacaðý, bu 14 kanunun yanýnda gözden kaçmýþ diðer kanunlarda engelleyici hükümler var ise bunlarýn da uygulanmayacaðý hükme baðlanmaktadýr. Uygulanmayacak yasalarýn yanýnda, tasarý ile 11 yasanýn  maddesi deðiþmekte ya da yeni hükümler eklenmekte ve iki yasa yürürlükten kalkmaktadýr. Tasarý ile Orman (kent veya çeperindeki ormanlýk alanlarýn kullanýmýna yönelik), Gecekondu, Toplu Konut, Ýmar, Yýpranan Tarihi ve Kültürel Taþýnmaz Varlýklarýn Yenilenerek Korunmasý, Ýskan, Ýller Bankasý Anonim Þirketi Hakkýnda Kanunlara ve Genel Kadro ve Usulü Hakkýnda KHK‘ye yeni maddeler eklenmekte; Kamulaþtýrma Yasasý‘nýn bilirkiþilikle ilgili maddesi ile Yýpranan Tarihi ve Kültürel Taþýnmaz Varlýklarýn Yenilenerek Korunmasý ve Yaþatýlarak Kullanýlmasý Kanunu, Çevre Þehircilik Bakanlýðýnýn Teþkilat ve Görevleri Hakkýnda KHK deðiþmekte, Atatürk‘ün doðumunun 100‘üncü Yýlýnýn Kutlanmasý ve Atatürk Kültür Merkezi Kurulmasý Hakkýnda Kanun ile Ýmar ve Gecekondu Mevzuatýna Aykýrý Yapýlara Uygulanacak Bazý Ýþlemler ve 6785 sayýlý Ýmar Kanununun Bir Maddesinin Deðiþtirilmesi Hakkýnda kanunlar ise yürürlükten kaldýrýlmaktadýr. Yani bu tasarý, Anayasa yanýnda 27 yasanýn koruyucu hükümlerini doðrudan etkilemektedir.

Haklar Risk Altýnda

Bu tasarýnýn yasalaþmasý durumunda, Bakanlar Kurulu, Bakanlýk ve TOKÝ, %90‘ý deprem riski altýnda gerekçesiyle ülke topraðýný hiçbir kayýt ve koþula baðlý olmaksýzýn istediði imar hareketine açabilecektir. Uygulamada gerek bireyin, bölge halkýnýn hakkýný gerekse kamu yararýný koruma altýna alan yasa hükümleri devre dýþý býrakýlmakta ve idarenin denetim yollarýndan olan yargýsal denetim yolu kapatýlmaktadýr. Kendini hukukla sýnýrlandýrmayan, kiþilere hukuk güvenliði tanýmayan bu tasarýnýn yasalaþmasý demek, yasama organýnýnýn -kendi varlýk gerekçesine aykýrý olarak- sosyal hukuk devleti ilkesinden kamu adýna vazgeçmesi anlamýna gelmektedir.

Sonuç olarak; tasarý, iþ, iþlem ve araçlarýyla bizatihi kendisi yakýn bir tehlike arzetmektedir. Tasarýnýn yasalaþmasý halinde, kamu ve özel mülkiyet idari kararla alýnýp-satýlabilinir, yaptýrýlabilinir, dönüþtürülebilinir, gerek toplu gerekse zorunlu iskan olabilir, toplulaþtýrýlýp- daðýtýlabilinir. Bu iþ ve iþlemlerden kar edecekler de ancak idare tarafýndan tespit edilebilir. Riskli yapýlarý tespit etmekte "lisanslý kurumlar", itirazlarda "teknik heyet", kamulaþtýrma bedeline itirazlarda "deðerleme þirketleri" yetkilidir. Ýdarelerde istihdam edilecek personele iliþkin ise hiç bir kayýt ve koþulun uygulanmayacaðý yeni bir "sözleþmeli personel" statüsü belirlenmiþtir.

Bu deðerlerlendirmeler ýþýðýnda;

Kamuoyuna "afetleri önleme yasasý" olarak sunulan bu tasarýnýn doðuracaðý afetler daha aðýr sonuçlara yol açacaktýr. Siyasi Ýktidara sýnýrsýz yetkiler tanýyan, yargý denetimini dahi yok eden tasarý geri dönülmez zararlar doðuracaktýr.  Ülkemizin bir deprem ülkesi olduðu ve imar aflarý, denetimsizlik nedeniyle saðlýksýz hale gelen kentlerde yeni bir yapýlanmaya gerek olduðu hepimizin malumudur. Bu sorunun çözümü;  planlama, imar, kentleþme, yapý ve afet alanlarýnda bilimsel, sosyal ve bütünlükçü yasal düzenlemelerle mümkündür.  

Tasarý bir an önce geri çekilerek, temel hak ve özgürlükleri gözeten, ülke kaynaklarýný yok etmeyen, sosyal devlet ilkesini yadsýmayan, oy ve kar kaygýsý gütmeyen, bütünlükçü ve idareyi de baðlayan tutarlý bir düzenleme tüm ilgili taraflarýn katýlýmýyla hazýrlanmalýdýr.

Mehmet Soðancý TMMOB Yönetim Kurulu Baþkaný

06.03.2012 KONU : “4+4+4 Kademeli Eðitim Teklifi” Basýna Açýklamasý

BASINA ve KAMUOYUNA

EÐÝTÝM VE ÖÐRETÝM BÝR HAKTIR,