Giriş
• Kataloglama kayıtlı bilginin aktarılması, katalog, indeks ve kavramsal dizin gibi araçlarla gilgiye erişimi sağlayan bir düzenlemedir.
• «Biz katalogcular, kayıtlı bilgiyi düzenleriz, kayıtlı bilgi ve enformasyon
içinde somutlaşan fikirlerle ilişkilendiririz. Kayıtlı olmayan fikirler ile
bağlantı sağlamayız» (Michael GORMAN)
Giriş
• “Kataloglama kütüphaneciliğin temelidir. Sanıyorum ki bütün alanlardaki iyi kütüphaneciler kataloglama konusunda bilgi sahibidir. Danışma
kütüphanecisi sadece bilginin nasıl düzenlendiği konusunda değil aynı
zamanda kataloglama ve sınıflamanın temel yapısını ve bilginin genelden özele doğru düzenini de takip eder. Derme geliştirme ve yönetme ile ilgili kütüphaneciler sorumluluklarını sınıflamanın konu guruplarına ve konu başlıklarına göre yerine getirirler. Bir çocuk kütüphanecisi çocuğa iyi bir kitap önerebilmek için kataloglama tecrübesinden yararlanarak konuya ya da yaşa göre gruplandırmalardan yararlanır. (Michael Gorman)
• Kataloglama kuralları için gerekli standartlar, her kütüphanecinin bilmesi
gereken kavramlardır.
Giriş
• Bilgisayarların kataloglamada kullanılmaya başlaması ve bibliyografik bilgi ağlarının kurulması ile katalog kayıtlarının paylaşılması dikkat çeken bir gelişmeyi ortaya koydu.
• Bilgisayarlar aracılığı ile üretkenlik artarken katalog bilgilerine erişim kolaylaştı. Bu gelişmeler kütüphanecilik okullarındaki kataloglama dersleriyle ilgili müfredatta da değişikliklere neden oldu. Kataloglama dersleri önemli değil gibi göründü. Okulların programlarında bu dersler daha az yer almaya başladı. Kataloglama öğretimi ile ilgili derslerin yerine Genel Bibliyografik Denetim dersleri konuldu. Çoğu zaman bibliyografik kontrol ile ilgili dersler de temel ders olmaktan çıktı.
Kütüphane otomasyonu ve bibliyografik ağlar katalogcular için radikal değişikliklere neden oldu.
Bu değişikliklerin pek çoğu önceden tahmin edilebilen değişikliklerdi. Kopya kataloglama ve otomasyon, kataloglamada verimliliği artırdı. Yetişmiş katalogcuya duyulan gereksinimi azalttı.
Ancak bu eğilim beklenen sonucu vermedi. Özellikle kitap dışı materyallerin kataloglanması ve bilgiye erişimi amacıyla kullanılan bilgisayarlar bütün beklentileri yerine getiremedi. Bunun sonucunda katalogcular için bibliyografik denetimin ayrıntısından çok kütüphanelerin temel gereksinimleri ve kullanıcı tatmini ön plana çıktı. (Pitfall: 2002 xx )
Tarihçe
• İlk katalog çalışmaları
• Kallimakhos kataloğu
• ( 120 kitaptan oluşan açıklamalı bibliyografyada 532800 yazma eseri ve analizi)
• Osmanlı İmparatorluğu dönemi
• Fatih dönemi katalogları
• Fatih camii kitaplığı(Kitaplar defteri)
• Tanzimat dönemi
• Toplu kataloglar
• Defter kataloglar
• Meşrutiyet dönemi
• Kütüphane fihrist çalışmaları
Tarihçe
• Cumhuriyet dönemi
• 1924 Celal Esat Arseven «Notlar ve Kütüphanelere Dair Usul-i Tasnif»
• 1925 Fehmi Ethem Karatay «kütüphanecilik Kursu - Kütüphenecilik adlı eser»
• 1941 FEK «Alfabetik katalog kaideleri»
• 1947-48 Adnan Ötüken «Enstrüksiyon Denemesi»
• 1957 Basma Eserler Alfabetik Katalog Kaideleri
• 1961 Kataloglama Kuralları
Tarihçe
• 1967 Anglo Amerikan Kataloglama Kuralları
• 1908 ALA «catalog rules»
• 1949 LC «Studies of Descriptive cataloging»
• 1961 Paris İlkeleri
• 1969 Kopenhag Kataloglama Uzmanları toplantısı
• 1974 International Standarts Bibliographic Description
• (1980 TÜBİTAK Kataloglama Kuralları)
• 1978 Anglo Amerikan Kataloglama Kuralları 2 1985 (Milli Kütüphane Uygulaması)
Günümüzdeki Çalışmalar
• Otomasyon Çalışmaları
• Yurt dışı Paket programlar
• Millennium
• Sirsidynix Symphony
• VTLS
• Yerel Paket programlar
• Libra
• Librid
• Milas
• Yordam BT
• Kurumsal uygulamalar
• Açık Kaynak Kodlu Yazılım
• Koha
Günümüzdeki Çalışmalar
• Anglo Amerikan Kataloglama Çalışmaları
• Kataloglama Kuralları (1980)
• Milli Kütüphane AACR2 ye geçiş (1985)
• RDA çalışmaları
• 2012 Nevşehir Sempozyumu
• RDA Türkiye Grubu
• Milli Kütüphane
• ÜNAK-TKD
• Teori-Uygulama İlişkisi
• Kataloglama Eğitimi
• Uygulamadaki çalışmalar
Günümüzdeki Çalışmalar
• 1990’lı yıllara gelindiğinde kütüphanecilik bölümlerinin yapısında köklü değişikliklere gidilmiş, uygulamanın ihtiyacını daha profesyonelce karşılamak amacıyla ana bilim dalı uygulamasına geçilmiştir. Ana bilim dalları programlarında kataloglama eğitimine ilişkinolarak: Bilginin düzenlemesine giriş, bilginin organizasyonu, sınıflama sistemleri , konu başlıkları, katalog uygulamaları ve bilgisayarla kataloglama gibi adlarla yer almıştır. Bilgi kaynaklarındaki hızlı değişim, elektronik bilgi kaynaklarının bilgi merkezlerinde yaygınlıkla kullanılmaya başlanması ve kütüphanecilik kavramının yapılan işi tam olarak karşılamadığı yolundaki görüşler kütüphanecilik bölümlerinin adlarının da değiştirilmesine zemin hazırlamıştır. Bu değişiklik, eğitim müfredatında da olumlu gelişmelere yol açmıştır. Önceki yıllarda birinci sınıftan son sınıfa kadar okutulan kataloglama derslerinin içeriği ve kapsamı değiştirilmiştir. Kütüphanecilik eğitimi veren ve adları Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü olarak değiştirilen Bölümlerimizde kataloglama eğitimi Bölüm yada Anabilim Dalı dersleri olarak ayrı ayrı yer almıştır. 2002-2003 öğretim yılında Bölümlerin adları değiştirildikten sonra Bölüm programları fakültelerimizin uygulamasında farklılıklar yaşanmaktadır. İstanbul Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinde 1. yıl Bölüm ders programı olarak uygulanırken 2. yıldan itibaren Anabilim Dallarına göre programlar devam ettirilmiştir. Yıllık programa geçiş yıllar itibariyle uygulanmaya başlanmıştır.
Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümünün programlarında birinci yıl kataloglama dersi Bilginin
Organizasyonu adı ile yer almıştır. 2. sınıfta da devam eden Bilginin Organizasyonu adı üçüncü sınıfta Kataloglama ve sınıflama adı ile yer almıştır. (http://www.kut.hacettepe.edu.tr/bddp.html)
Kataloglama sorunları
• Uygulamadan kaynaklanan sorunlar.
• Çalışan uzmanın niteliği
• Konu uzmanlık bilgisi
• Kurumsal uygulamalar-yorumlar
• Kişisel yorumlar
• Mesleki bilgi eksikliği
• Otorite dizini sorunu
• Kopya kataloglama
• İşbirliği eksikliği
• Merkezi Kataloglama biriminin olmayışı
• Ulusal Politika eksikliği
Kataloglama sorunları
• Eğitimden kaynaklanan sorunlar,
• Kataloglamanın önemi algısı,
• Terminolojide tek biçimlilik olmayışı,
• Eğiticilerin bireysel hareket etmesi,
• Öncelikli konuların değişmesi
sonuç
• Değişen dünyamıza ve gelişen teknolojilere uyum sağlamaya çalışan
kütüphanelerimiz bu çalışmaları yaparken çözülmesi gereken kimi sorunlar da kendini göstermiştir. Bu aşamada çözülmesi gereken sorunların başında,
kataloglama işlemlerinde çok başlılığın ortadan kaldırılması ve
standardizasyonun sağlanması gelmektedir. Bunun için merkezi bir kataloglama bürosunun kurulması bence ön koşuldur. Bu büro Milli Kütüphane bünyesinde ya da önderliğinde oluşturulabilir. Merkezi kataloglama bürosu ulusal
kataloglama politikasını oluşturacak, bilgisayarla kataloglamaya karar veren kütüphanelere danışmanlık yapacak ve karşılaşılan sorunlara çözüm önerileri üretecektir.
• Ayrıca yetişmiş insan gücü ve kütüphanecilerin eğitimde birlikteliği sağlamak amacı ile merkezi otoritenin kütüphanecilik eğitimi veren kurumlarla işbirliğine gitmeleri zorunludur.
