BİLGİNİN
ORGANİZASYONU I
ANGLO-AMERIKAN KATALOGLAMA KURALLARI (AAKK)
Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları (AAKK)
Kataloglamada uluslararası birliği sağlama çalışmaları
1876 yılında Amerikan Kütüphaneciler Derneği’nin (ALA: American Library Association) ve
1877 yılında İngiliz Kütüphaneciler Derneği’nin kuruldukları yıllara kadar dayandırılır.
Bu iki dernek, kütüphanecilerin ortak kataloglama kuralları oluşturmak üzere çalışmalar yapmalarına öncülük etmişlerdir.
Bu çalışmaların ilk ürünü 1908 yılında ALA tarafından Kataloglama Kuralları: Yazar ve Eser Adı Girişleri (Cataloguing Rules: Author and Title Entries) adı altında yayımlanmıştır. Bu eserde Panizzi’nin kuralları esas alınmıştır.
Kataloglama Prensipleri Milletlerarası Konferansında kabul edilen ilkeler doğrultusunda 1967’de Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları yayınlanmıştır.
Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve İngiltere kütüphanecilerinin 10 yılı bulan çalışmalarının sonucunda oluşturulan Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları, bu üç ülkenin ortak bir çalışması olmakla birlikte, uygulama açısından tam bir uluslararası nitelik kazanmıştır.
İngilizce’nin konuşulduğu ülkelerin hemen hepsinde yaygınlıkla kullanılması yanında,
İngilizce konuşulmayan birçok ülkede de kullanım alanı bulmuştur.
AAKK1 monografların (ya da monografilerin) kataloglanması ile ilgili gereksinim nedeniyle önceliği bu materyallere vermiş, kitap dışı materyallerle ilgili kurallar göz ardı edilmiştir.
(Monografi : Bilimsel alanlarda özel bir konu, sorun ya da kişi üzerine yazılmış, kendi başına bir bütün oluşturan kitaplara verilen isimdir.)
1970’lerin başında kütüphane ve araştırma merkezlerinde kitap dışı materyal türünde meydana gelen artış, bunlara uygun kataloglama kurallarına olan gereksinimi daha çok hissettirmiştir.
Oluşturulan komitelerin (AAKK Yeniden Gözden Geçirme Komitesi, Kütüphane Kaynakları Konseyi) görüşleri doğrultusunda Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve İngiltere kütüphanelerinin ISBD’de belirtilen standartlara göre yeni baştan hazırladığı AAKK2, her üç ülkede 1978 yılında yayımlanmıştır.
AAKK2, basılı kaynaklarda oldukça başarılı olmuştur.
AAKK2 ile ilgili en önemli problem aynı işin farklı format çeşitlemeleri ile birlikte yapılamamasıdır.
AAKK2’nin yeni tür bilgi kaynaklarının kataloglanması için elektronik bilgi kaynaklarına yönelik ek kurallar da geliştirilmiş ve aynı içerik farklı fiziki taşıyıcılarda olduğunda yeni katalog kayıtları oluşturulmaya çalışılmıştır.
Katalogcular, kataloglama yaparken bilginin ana kaynağını kullanmaktadır. Fakat
elektronik ortamda bu durum gerçek bir sorun yaratmış ve yeni çözümler aranmıştır.
E-kitaplar, e-dergiler, haritacılığa ait kaynaklar, hareketli görüntüler ve elektronik formdaki diğer bilgi kaynakları ele alınırken, katalogcular, bibliyografik tanımlamada zorlanmıştır.
1990lı yıllarla beraber bu tür kaynaklar için yeni kurallar oluşturulması
fikri doğmuş ve çalışmalara başlanmıştır.
2004 yılında AAKK3 hazırlanmaya başlamıştır.
Nisan 2005’te yapılan toplantıda yeni yayımlanacak kaynağın AAKK3 (Anglo-Amerikan Cataloging Rules 3) değil, RDA (Resource Description and Access) olmasına karar verilmiştir. RDA 2011-2012 yıllarında geliştirilmiş ve tanıtılmıştır. (welsh, batley, 2012, s. 1)
Elektronik bilgi kaynaklarının kataloglanmasının bu şekilde
tanımlanmasının daha doğru olacağı düşünülmüştür.
AACR2 Standart Niteleme alanları
1.
Eser adı ve Sorumluluk Bildirimi Alanı
2.
Basım Bildirim Alanı
3.
Materyal Türü Özel Ayrıntılar Alanı
4.
Yayın Dağıtım vb. Alanı
5.
Fiziksel Niteleme Alanı
6.
Dizi Bildirim Alanı
7.
Notlar
8.
Standart Numara ve Sağlanabilirlik Alanı
Bilginin Ana Kaynağı
Bilginin Ana Kaynağı
Niteleme Alanı Bilginin ana kaynağı
Eseradı ve Sorumluluk Bildirimi Alanı İç kapak
Basım Bildirimi Alanı İç kapak önceki sayfalar ve sonluk Materyal Türü Özel Ayrıntılar Alanı Eserin bütünü
Yayın, Dağıtım Alanı İç kapak önceki sayfalar ve sonluk Fiziksel Niteleme Alanı Eserin bütünü
Dizi Bildirim Alanı İç kapak önceki sayfalar ve sonluk
Notlar Herhangi bir kaynak
Standart Numara ve Sağlanabilirlik Alanı
Eserin bütünü
Eser adı ve Sorumluluk Bildirimi Alanı
Bu alanda:
Öz eser adı
[] Genel Materyal Belirteci
= Paralel eser adı
: Başka eser adı bilgisi
/ Sorumluluk Bildirimi
bilgileri yer alır.
Eser adı ve Sorumluluk Bildirim Alanı : Öz eser adı
Öz eser adı bilginin ana kaynağında görüldüğü gibi aynen alınır. Ancak büyük harf ve noktalama işaretlerinde bu kural uygulanmaz.
XIX. YÜZYILDA TÜRKİYE’DE KAĞIT
XIX. yüzyılda Türkiye’de kağıt
Halk Kütüphaneleri Üzerine Bir Araştırma
Halk kütüphaneleri üzerine bir araştırma
Eser adı ve Sorumluluk Bildirim Alanı : Öz eser adı
Bir yayıncı yada yazarın adı öz eser adının bir parçası durumunda ise aynen yazılır. Yazar adı sorumluk bildiriminde tekrar edilmez.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri Atatürk’ün söylev ve demeçleri.—
Redhouse sözlüğü Redhouse sözlüğü.--
Eser adı ve Sorumluluk Bildirim Alanı : Öz eser adı
Öz eser adı, alternatif bir eser adı taşıyorsa aradaki bağlaçtan önce ve sonra virgül kullanılır.
Vatan yahut Silistre Vatan, yahut, Silistre
Emil ya da terbiyeye dair Emil, ya da, Terbiyeye dair
Eser adı ve Sorumluluk Bildirim Alanı : Genel Materyal
Belirteci[GMB]
Öz eser adından eserin niteliği belli değilse katalog kullanıcısına eser hakkında uyarıcı bir bilgi verilmek istenirse öz eser adından sonra []
köşeli parantez içinde uygun bir ibare eklenir.
Kırmızı başlıklı kız [resim]
GMB örnekleri
Elektronik kaynak
Harita
Küre
Yazma
Maket
Ses kaydı
Mikro form
Oyuncak
Teknik çizim
Resim
Video kaydı
Sinema filmi
Nota
Eser adı ve Sorumluluk Bildirim Alanı:
Paralel eser adı
Paralel eser adı, öz eser adının başka dildeki adıdır. Paralel eser adının oluşturulabilmesi için eserde diğer dilde metin veya öz/özet bulunması ya da iç kapaklardan ilkinin diğer dilde olması gerekir. Paralel eser adı öz eser adından sonra = (eşit işareti) ile kayıt edilir.
Kataloglama kuralları = Cataloging rules
Türkiye’de kütüphanecilik eğitimi = Librarianship education in Turkey
Eser adı ve Sorumluluk Bildirim Alanı:
Diğer eser adı
Bilginin ana kaynağında bulunan başka eser adı bilgisi (alt eseradı, vb.) varsa paralel eser adı, yoksa öz eser adından sonra : (iki nokta üst üste) işareti ile kayıt edilir.
Mustafa Kemal Atatürk : Hayatı ve mücadelesi
Halk kütüphaneleri üzerine bir araştırma : Cumhuriyet dönemi
Bilginin ana kaynağında birden çok başka eser adı varsa, onlar bulundukları sırada kaydedilir.
Osmanlı tarihi : Kuruluş dönemi : Askeri mücadeleler
Eser adı ve Sorumluluk Bildirim Alanı:
Sorumluluk bildirimi
Bilginin ana kaynağında yer alan yazar, yayıncı, hazırlayan, çeviren vb. adı sorumluluk bildirim alanında normal söyleniş sırasında kayıt edilir.
Kütüphaneciliğimizin sorunları / Osman Ersoy
Nutuk : 1919-1923 / Mustafa Kemal Atatürk ; Bugünkü dille yayıma hazırlayan Zeynep Korkmaz
Yazar adı eser adının bir parçası ise sorumluluk bildirimi oluşturulmaz.
Ömer Seyfettinden seçmeler.—
Eserin sorumluluğunu paylaşmış farklı kişiler varsa, araya ; (noktalı virgül) ile kayıt edilir.
Goriot baba / Yazan Honore de Balzac ; çeviren Cemal Süreyya
Eser adı ve Sorumluluk Bildirim Alanı Sorumluluk bildirimi
Bir eserde, üçten çok gerçek veya tüzel kişi yazar veya sorumlu ise, sorumluluk bildirimi alanında ilkinden sonrakiler kaydedilmez. Yapılan çıkarma, … (üç nokta) ile gösterilir ve buna, köşeli parantezler içinde, Türkçe eserler için [ve başkaları], yabancı dillerdeki eserler için [et al.] kısaltması eklenir.
Kütüphaneciliğimizin tarihi gelişimi/ Osman Ersoy . . . [ve başkaları]
Anglo-American cataloguing rules / prepared by the American Library Association . . . [et al.]
Eser adı ve Sorumluluk Bildirim Alanı Sorumluluk bildirimi
Eserde sorumlunun adı ile birlikte bulunan sanlar, akademik unvanlar kayıt edilmez. Ancak bu takı adın tanınması için gerekli kayıt edilir.
Prof. Dr. Osman Ersoy -- Osman Ersoy
Avukat Ramazan Arslan -- Ramazan Arslan
Ercişli Emrah – Ercişli Emrah
Ortak eser adı bulunmayan eserler
Ortak eser adı bulunmayan eserlerde adlardan birine üstünlük verilmiş ise bu ad öz eser adı olarak kaydedilir. Bilginin ana kaynağındaki diğer adlar içindekiler notu ile gösterilir. Bu adlara yazar eser adı ek girişi yapılır.
Falaka Eser adı alanı: Bomba
Bomba İçindekiler: Falaka ; Pembe incili Kaftan
Pembe İncili Kaftan
Adlardan birine üstünlük verilmemiş ise hepsi eser adı ve sorumluluk alanında yazılır.
Sarnıç Eser adı alanı: Sarnıç ; Semaver
Semaver
Basım Bildirimi Alanı
Bilginin ana kaynağında yer alan basıma ilişkin bilgiler basım bildirim alanında kayıt edilir.
Kelimeler yerine standart kısaltmalar, yazı ile belirtilmiş rakamlar yerine sıralama sayıları kullanılır.
Yedinci Basım 7. bs
Genişletilmiş üçüncü basım gnşl. 3. bs.
Basıma bağlı sorumlu belirtilmiş ise basım bildirimi alanında kayıt edilir. Basım bilgisi yok ise basıma bağlı sorumlu eser adı ve sorumluluk bildirimi alanında verilir.
2. bs. / basıma hazırlayan Ahmet Küflü
…….yazan Ahmet Ay ; basıma hazırlayan Ali Veli
Materyal Türü Özel Ayrıntılar alanı
Süreli Yayınlar:
Süreli yayınlara ilişkin ilk sayı belirtecinin kayıt edildiği alandır. Bilginin ana kaynağında yer alan bilgiler kelimeler yerine standart kısaltmalar ve uygun rakamlar kayıt edilir.
Varlık dergisi.-- 1.c. 1.s.(Ocak 1952)- .--
Eğer yayın hayatı sona ermiş ise başlangıç ve bitiş tarihleri kayıt altına alınır.
Türk Kütüphaneciler Derneği bülteni.-- 1.c. (1952) - 35.c. (1986)
Yayın Dağıtım vb. Alanı
Bu alanda yayın yeri, yayınlayan ve yayın tarihi ne ilişkin bilgiler yer alır.
Bilginin ana kaynağında yer alan ilk yer adı yayın yeri olarak kaydedilir. Yayın yeri yoksa Türkçe eserler için [y.y.], Latin alfabesindeki diğer diller için [ s.l.] kısaltması kullanılır. Birden çok yayın yeri bulunan eserlerde, ilk yer mutlaka alınır. Üstünlük verilmiş başka yer var ise o da alınır.
Tokyo – London – Paris ---Tokyo
London – Paris – OSLO ---London; Oslo
Diğer yer adlarından biri kataloglanan ülkeden bir yer ise o da kayıt edilir.
New York – London – İstanbul---New York ; İstanbul
Yayın Dağıtım vb. Alanı
Yayınlayan eserin yayın sorumluluğunu üstlenmiş kişi yada tüzel kişidir. Yayıncının bulunmadığı durumda Türkçe eserler için [yayl.y.], Latin alfabesindeki diğer dillerde [s.n.] kısaltması kullanılır.
Yayıncı yok, ancak dağıtımcı bulunuyorsa, dağıtımcının adı yayın bildirim alanında kayıt edilir.
Bateş dağıtım
Yayıncı tanındığı kısa biçimde kayıt edilir. Adın tanınması için gerekli olmayan Ltd. Şti, A. Ort. ve Yayınları gibi ibareler kayıt edilmez.
Meteksan Ltd. Şti.---Meteksan
Varlık Yayınları---Varlık
Verso Yayınları---Verso yayınları
Yayın Dağıtım vb. Alanı
Yayın tarihi eserin üretildiği tarihtir. Eserde yayın tarihi yoksa Copyright tarihi kayıt edilir. O da bulunmuyorsa [] içinde yaklaşık bir tarih yazılır.
T.y. kısaltması kesinlikle kullanılmaz.
1998, c2005, [200-?], [19--]
Birden çok yılda yayınlanmış eserlerde başlangıç ve bitiş tarihi kayıt edilir.
2005-2008
Fiziksel Niteleme Alanı
Bu alanda Eserin uzunluğu, Resimleme ögeleri, Boyut ve Birlikteki materyal bilgileri yer alır.
Sayfa ya da cilt sayısı eserin uzunluğunu oluşturur.
235 s.
343 y.
3 c.
Eserde farklı numara sistemi ile numaralanmış sayfalar varsa eserdeki sırada kayıt edilir.
VII, 445 s.
765, XV s.
Fiziksel Niteleme Alanı
Resimleme öğeleri eserde tam sayfa ya da metnin anlaşılırlığı için gerekli ise standart kısaltma olarak : (iki nokta) işareti ile kayıt edilir.
344 s. : res.
322 y. : rnk res.
5 c. : tbl., grf.
Boyut; eserin sırt uzunluğunun santimetre olarak kayıt edilmesidir.
VII, 235 s. ; 20 cm.
Eserle birlikte yer alan ve eserden ayrı olarak sunulan materyaller boyut bilgisinden sonra + (artı) işareti ile kayıt edilir.
250 s : res. ; 24 cm + 1 CD
Dizi Bildirim Alanı
Eser belirli bir dizi için yayınlanıyor ve bu da eserde yer alıyorsa kayıt edilir.
(Varlık yayınları ; no. 342)
(Kütüphanecilik Dizisi)
Öz dizi adı bir alt dizi de içeriyorsa aynı parantez içinde . (nokta) işareti ile kayıt edilir.
(Bilgi kitabevi yayınları ; no. 523. Hikaye dizisi ; 56)
Dizi Bildirim Alanı
Eserin yayınlandığı dizi belirli bir kişi ve tüzel kişinin sorumluluğunda yayınlanmış ise bu kişinin adı dizi bildirim alanında kayıt edilir.
Atatürk Konferanslar dizisi / dizi koordinatörü Utkan Kocatürk
Notlar
Nitelemenin önceki bölümlerinde verilmeyen ancak, kullanıcının önceden bilgilendirilmesini gerektiren ögeler notlar alanına kayıt edilir.
Genel not (Herhangi bir açıklama)
Tez notu (Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi)
Bibliyografya/Kaynakça notu (Bibliyografya: 234-238 ss.)
Dil notu (Eser Farsçadır)
İçindekiler notu (1. c. 1919-1920 – 2. c. 1921-1923 – 3. c. Belgeler)
Eser adı kaynağı notu (Eser adı dış kapaktan alınmıştır)
Sağlanabilir başka biçimler (Eserin elektronik formatı da vardır)
Uyarlama Notu (Eser Kemal Tahir’in aynı adlı eserinden uyarlamadır)
Standart Numara Ve Sağlanabilirlik Alanı
Uluslararası standart kitap ya da süreli yayın numarası eserde yer alıyorsa bu alana kayıt edilir.
ISBN 9789751712132
ISSN 1309-9256
Eserde Standart numara ile birlikte fiyat da yer alıyorsa o da kayıt edilir.
ISBN 9789751723421 : 50 TL
Eserde standart numara yok sadece Fiyat bilgisi varsa FİYATI ibaresi ile kayıt edilir.
Fiyatı : 35 TL
