BİLGİNİN ORGANİZASYONU I

(1)

BİLGİNİN

ORGANİZASYONU I

RDA (Resource

Description and

Access)

(2)

Bu farklı “kataloglama” unsurları birbirleriyle nasıl ilişkilidir?

“KATALOGLAM A”

RDA

FRB R

MAR C

(3)

FRBR, RDA, MARC

 FRBR, kavramsal bir modeldir.

 RDA, FRBR kavramsal modeline dayalı bir kataloglama standardıdır.

 MARC (MAchine-Readable Cataloging), bilgisayarların bibliyografik bilgileri değiş tokuş ettiği, kullandığı ve yorumladığı bir kodlama şemasıdır.

(4)

Sınıflama numarsı Yazar

Başlık

Konu başlıkları

Kart Kataloglar - AACR

(5)

.wav XML

TIFF

İçerik ve Taşıyıcı Türleri

(6)

Kataloglama Alanındaki Değişimler

 Web tabanlı kataloglar ve kataloglama programları çoğalmaya başlamıştır.

 Bilgi taşıyıcıları çoğalmıştır.

 Farklı ve karışık içerikli kaynaklar çoğalmıştır.

 Kütüphanecilerin dışında yayıncı, sağlayıcı, vikipedist vs. gibi farklı kişiler tarafından hazırlanmış, Dublin Core gibi metadata şemalarından gelen bilgiler artmıştır.

(7)

Kataloglama Alanındaki Değişimler

 Dijital yayınların artışı ile birlikte yayıncıların kullandığı tanımlayıcı bilgiler içeren ONIX (ONline Information eXchange) standartı yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır.

 Dijital kaynakların çalıştırılması ya da kullanımına yönelik üzerinde bulunan özelliklerin, katalogcular tarafından oluşturulan bibliyografik tanımlamalarda gösterilmesinin kullanıcıya yararlı olacağı düşüncesi yaygınlaşmaya başlamıştır.

 Metadata şema ve sözlüklerinin kullanıldığı Semantik Web’e geçiş sağlanmaya başlamıştır.

(8)

Bilgiye Erişim Yolları

 Online kataloglar ile erişime açılan bibliyografik verileri, kullanıcılar için daha standart ve anlaşılır kılmak için RDA tüm alanların özelliklerini ayrıntılı bir şekilde tanımlamayı önermektedir. Makinaların ve webin bibliyografik verileri kolaylıkla işleyerek kullanıcılara daha yararlı görünümler sağlamasını öngörmektedir.

Katalog

kütüphanecisi Bilgi sistemleri ve

Web

(9)

RDA nedir?

 Resource Description and Access / Kaynak Tanımlama ve Erişim

 AACR2’nin yerini alan yeni kataloglama standardıdır.

 “İçerik” (content) standardı olarak anılmaktadır.

 Dijital ortamlar için tasarlanmış olmasına rağmen basılı kaynaklar için de kullanılabilmektedir.

(10)

Neden RDA ?

 Tüm kaynakların tanımlanmasını sağlar (digital environments).

 Uluslararası standartlarla uyumludur (more international).

 Sadece kütüphaneler için değildir (more communities).

(11)

 Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR)

 “Bibliyografik kayıtlar için işlevsel gerekler”

 Functional Requirements for Authority Data (FRAD)

 “Otorite Verileri İçin İşlevsel Gerekler”

 IFLA Statement of International Cataloguing Principles (ICP)

 International Standard for Bibliographic Description (ISBD)

RDA’nın temelleri / Standartlarla

ilişkisi

(12)

AACR2 & RDA Farkları

AACR2

 Kart kataloglar için tasarlanmıştır

 Pratiğe dayanır

 Materyal türüne göre tanımlama

RDA

 Dijital ortam için tasarlanmıştır

 Teoriye dayanır (FRBR, FRAD)

 Her türlü kaynak ve içerik türüne göre tanımlama

(13)

AACR2 & RDA Farkları :Terminoloji

AACR2

 Area

 Main entry

 Added entry

 Uniform title

 Heading

 See reference

 Author, composer, etc

 Physical description

RDA

 Element

 Authorized access point

 Access point

 Preferred title for a work

 Preferred access point

 Variant access point

 Creator

 Carrier description

(14)

AACR2 & RDA Farkları :Terminoloji

Türkçe AACR2

 Alan

 Ayrıca bakınız yönlendirmeleri

 Bakınız yönlendirmeleri

 Başlık

 Bilginin ana kaynağı

 Editör, çeviren, resimleyen vb.

 Ek giriş

 Fiziksel tanımlama

 Genel materyal belirteci

 Resmi ve resmi olmayan notlar

 Standart numaralar

 Tek biçim eser adı

Türkçe RDA

 Unsur

 ilişkili varlıklar için yetkeli erişim noktası

 Farklı erişim noktaları

 Yetkeli erişim noktası

 Tercih edilen bilgi kaynakları

 Katkıda bulunanlar

 Erişim noktası

 Taşıyıcı tanımlama

 İçerik türü, ortam türü, taşıyıcı türü

 Yapılandırılmış ve yapılandırılmamış tanımlamalar

 Gösterim için tanımlayıcılar

 Tercih edilen eser adı ve bilinen eser adı

(15)

Başlıca değişiklikler

AACR2

GMDs

RDA

content type içerik türü media type ortam türü carrier type taşıyıcı türü

(16)

Başlıca değişiklikler :[245 $h GMD]

Content Type – MARC 336 içerik türü

Bilgi kaynağının anlatım biçimlerini içerir ; Type of record alanındaki tanımlamaların yerine kullanılıyor. performed music; text; two-dimensional moving image; cartographic image

Media Type – MARC 337 ortam türü

Bir kaynağın içeriğini ortaya çıkarabilmek için gerekli olan görüntüleme, oynatma, çalıştırma için kullanılan araçlar. audio; computer; microform; unmediated; video

Carrier Type – MARC 338 taşıyıcı türü

Kaynağın içeriğini ortam özeliği ile birlikte bulunduran depolayan, saklayan format türünü gösterir. audio disc; online resource; microfiche; videocassette; volume

(17)

 İçerik türü (content type)

 Bilgi kaynağının anlatımında kullanılan iletişim şekli (müzik performansı;

metin; hareketli resim)

 Ortam türü (media type)

 Bilgi kaynağının içeriğini görüntüleme, oynatma, çalıştırma için kullanılan araçlar (ses, bilgisayar, video, mikroform, aracısız/araçsız-unmediated)

 Taşıyıcı türü (carrier type)

 Verilerin depolanması ve saklanması için kullanılan ortamlar (cilt-kitap, çevrimiçi kaynak, mikrofiş, video kaset, ses diski)

(18)

Kont rollu

terim ler

(19)

MARC 336, 337, 338 Örnekleri

Kitap :

300 222 pages ;|c21 cm 336 text|2rdacontent

337 unmediated|2rdamedia 338 volume|2rdacarrier

Websitesi

(maps, text, ve photographs) 300 1 online resource

336 text |2rdacontent

336 cartographic image |rdacontent 336 still image |2rdaccontent

337 computer |2rdamedia

338 online resource |2rdacarrier

Tekrarlanab ilir

(20)

Kitap

336 ‡a text ‡b txt ‡2 rdacontent 337 ‡a unmediated ‡b n ‡2

rdamedia

338 ‡a volume ‡b nc ‡2 rdacarrier

(21)

Sound Recording (CD)

336 ‡a spoken word ‡b spw ‡2 rdacontent 336 ‡a performed music ‡b prm ‡2

rdacontent

337 ‡a audio ‡b s ‡2 rdamedia

338 ‡a audio disc ‡b sd ‡2 rdacarrier

Sound Recording (CD): content (içerik) music (müzik), spoken Word (konuşma), ya da sounds (ses)

4 ¾ Digit al

(22)

Video - DVD

336 ‡a two dimensional moving image

‡b ti ‡2 rdacontent

337 ‡a video ‡b v ‡2 rdamedia

338 ‡a videodisc ‡b vd ‡2 rdacarrier

(23)

Video - Videocassette

336 ‡a two dimensional moving image ‡b ti

‡2 rdacontent

337 ‡a video ‡b v ‡2 rdamedia

338 ‡a videocassette ‡b vf ‡2 rdacarrier

(24)

Fotoğraf, Görüntü, Grafik, Kartpostal vb.

336 ‡a still image ‡b sti ‡2 rdacontent 337 ‡a unmediated ‡b n ‡2 rdamedia 338 ‡a sheet ‡b nb ‡2 rdacarrier

338 ‡a card ‡b no ‡2 rdacarrier

(25)

CD-ROM (dijital text)

336 ‡a text ‡b txt ‡2 rdacontent 337 ‡a computer ‡b c ‡2 rdamedia

338 ‡a computer disc ‡b cd ‡2 rdacarrier

(26)

CD-ROM (dijital resim, fotoğraf)

336 ‡a still image ‡b sti ‡2 rdacontent 337 ‡a computer ‡b c ‡2 rdamedia

338 ‡a computer disc ‡b cd ‡2 rdacarrier

(27)

Online resource (e-kitap)

336 ‡a text ‡b txt ‡2 rdacontent

337 ‡a computer ‡b c ‡2 rdamedia

338 ‡a online resource ‡b cr ‡2 rdacarrier

(28)

Microfilm (text)

336 ‡a text ‡b txt ‡2 rdacontent

337 ‡a microform ‡b h ‡2 rdamedia

338 ‡a microfilm reel ‡b hd ‡2 rdacarrier

(29)

Microfiche (text)

336 ‡a text ‡b txt ‡2 rdacontent

337 ‡a microform ‡b h ‡2 rdamedia

338 ‡a microfiche ‡b he ‡2 rdacarrier

(30)

Three-dimensional (3 boyutlu eser)

336 ‡a three dimensional form ‡b tdf ‡2 rdacontent

337 ‡a unmediated ‡b n ‡2 rdamedia

338 ‡a object ‡b nz ‡2 rdacarrier

(31)

Model + guide örneği

300 1 model (20 pieces) : ǂb plastic, color ; ǂc 85 x 33 x 21 cm + ǂe 1 guide

 336 three-dimensional form ǂb tdf ǂ2 rdacontent

 336 text ǂb txt ǂ2 rdacontent

 337 unmediated ǂb n ǂ2 rdamedia

 338 object ǂb nr ǂ2 rdacarrier

 338 volume ǂb nc ǂ2 rdacarrier

(32)

Oyun / Game

300 1 game (various pieces) ; $c in box 29 x 23 x 2 cm

336 still image $2 rdacontent 336 text $2 rdacontent

337 unmediated $2 rdamedia 338 card $2 rdacarrier

338 sheet $2 rdacarrier

(33)

Poster / Afiş örneği

300

1 poster : ǂb laminated, color ; ǂc 38 x 31 cm



336 still image ǂb sti ǂ2 rdacontent



336 text $2 rdacontent



337 unmediated ǂb n ǂ2 rdamedia



338 sheet ǂb nb ǂ2 rdacarrier

(34)

Latince Kısaltmalar YOK

 s.l. (sine loco “yayın yeri yok”)

 s.n. (sine nomine “yayınlayan yok”)

 et al. (et alii “ve diğerleri”)

 ca. (circa “yaklaşık olarak”)

[Place of publication not identified], [publisher not identified], [date of publication not identified] [and others], approximately kullanılıyor.

Kullanmayınız!

(35)

Yanlış yazılmış sözcükler için…

 AACR2

Yanlış yazılmış sözcükler başlık içinde düzeltilmek [sic] ya da [i.e. ...] ile gösterilir.

 RDA

Yanlış yazılmış sözcükler kaynak üzerinde olduğu biçimi ile gösterilir, olması gereken biçimi not ile birlikte diğer başlık girişi ile

tekrarlanır.

(36)

Yanlış Yazılmış Başlıklar : 245 Marc

 AACR2

245 10 Micromagentic [i.e. Micromagnetic] study of magnetoelastic materials / $c Yunfei Ma.

246 3 Micromagnetic study of magnetoelastic materials

 RDA

245 10 $a Micromagentic study of magnetoelastic materials / $c Yunfei Ma.

246 1_ $i Title should read: $a Micromagnetic study of magnetoelastic materials 245 00 Two wolrds

246 1 $i Corrected title: $a Two worlds

(37)

Kısaltmalar : Sorumluluk Alanı – Rule of 3

37

Kaynak üzerindeki bilgi ;

Geçmişten günümüze Türkler ve Türkiye /yayıma hazırlayan Prof.Dr. İsmail Parlatır ; yayım koordinatörü Seyfi Başkan ; fotoğraflar Sıtkı Fırat ; yazarlar Ord.Prof.Dr. Ekrem Akurgal, Prof. Dr. Metin And, Prof. Dr. Oktay Aslanapa, Prof.

Dr. Toktamış Ateş, Prof. Dr. Hakkı Acun, Prof. Dr. Tuncer Baykara, Prof.Dr. Gülsen Canlı, Prof.Dr. A. Haluk Çay, Prof. Dr. Tuncer Gülensoy, Prof.Dr. Esin Kahya, Prof.Dr.

Kenan Mortan, Prof.Dr. Ahmet Mumcu, Prof. Dr. Selçuk Mülayim, Prof. Dr. İsmail Parlatır, Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız

AACR2

245 00 Geçmişten günümüze Türkler ve Türkiye /|c Ekrem Akurgal ... [et. al.]

700 1 Akurgal, Ekrem,|d1911-2002.

(38)

Kısaltmalar – Sorumluluk alanı

RDA

 3 ve 3 den fazla sorumluluk bildirimi olan eserlerde ;

 Birinci yazardan giriş verilir, isteğe bağlı olarak diğer yazarlar ek giriş ile gösterilir.

 Ya da ;

 Birinci yazardan giriş yapılır, diğer yazarların sayısı kadar [and fourteen others] gibi bilgi notu verilir.

(39)

100 1 Akurgal, Ekrem,|d1911-2002.|4aut

245 10 Geçmişten günümüze Türkler ve Türkiye /|cyayıma hazırlayan

Prof.Dr. İsmail Parlatır ; yayım koordinatörü Seyfi Başkan ; fotoğraflar Sıtkı Fırat ; yazarlar Ord.Prof.Dr. Ekrem Akurgal, Prof. Dr. Metin And, Prof. Dr.

Oktay Aslanapa, Prof.Dr. Toktamış Ateş, Prof.Dr. Hakkı Acun, Prof. Dr. Tuncer Baykara, Prof. Dr. Gülsen Canlı, Prof. Dr. A. Haluk Çay, Prof. Dr. Tuncer

Gülensoy, Prof. Dr. Esin Kahya, Prof. Dr. Kenan Mortan, Prof. Dr. Ahmet Mumcu, Prof. Dr. Selçuk Mülayim, Prof. Dr. İsmail Parlatır, Prof. Dr.

Bahaeddin Yediyıldız.

700 1 Parlatır, İsmail.|4edt 700 1 Başkan, Seyfi.|4pbd 700 1 Fırat, Sıtkı.|4pht

700 1 And, Metin.|d1927-|4aut

700 1 Aslanapa, Oktay,|d1915-2013.|4aut 700 1 Ateş, Toktamış,|d1944-2013.|4aut 700 1 Acun, Hakkı.|4aut

700 1 Baykara, Tuncer,|d1940-|4aut 700 1 Canlı, Gülsen.|4aut

700 1 Çay, Abdulhalûk M.,|d1945-|4aut

RDA

Birinci yazardan giriş yapılır, diğer yazarlara ve emeği geçen kişilere ek girişler verilir (isteğe bağlı)

Ekrem Akurgal [and fourteen others]. Sorumluluk

tanımları ekleniyor

https://www.loc.gov/marc/relators/relate rm.html

(40)

Kısaltmalar : MARC 250 Edisyon Alanı

250 $a 2nd ed.

Source of information reads: Second edition

250 $a Nouv. éd.

Source of information reads:

Nouvelle édition

250 $a Version 4.

Source of information reads: Version IV

250 $a 6. Aufl.

Source of information reads: 6. Aufl.

250 $a Second edition.

Source of information reads: Second edition

250 $a Nouvelle édition.

Source of information reads:

Nouvelle édition

250 $a Version IV.

Source of information reads: Version IV

250 $a 6. Aufl..

Source of information reads: 6. Aufl.

AACR2 RDA

Gördüğünü yaz

(41)

Edisyon Alanı : Marc 250 Örnekler

 Kitap üzerinde iki edisyon bilgisi olabilir 250__; $a Updated edition, First edition.

Ya da

250__; $a Updated edition.

250__; $a First edition.

250 __;$a New edition, revised and illustrated.

 Dışarıdan sağlanmış edisyon bilgisi olabilir 250__; [Kindle edition]

250__; $a Version 2.1.

250__; $a 1. Baskı : Mayıs 2013.

41

Başka kaynakdan elde edilmiş bilgi [ ] içinde gösterilir.

(42)

Basım Alanı : Marc 260 yerine 264

Second Indicator

0 – Production Üretim 1 – Publication Yayın

2 – Distribution Dağıtım

3 – Manufacture İmalat / matbaa 4 - Copyright notice date Telif Hakkı

Copyright / telif hakları için

Ses kayıtları için ℗

42

(43)

Basım Alanı : Yayın yeri yok : Yayınevi yok

 [Place of publication not identified] :|b[publisher not identified],|c1944.

Cürüm ve deha / Henry T. F. Roodes ; Türkçeye çeviren avukat Rasih Yeğengil.

264 1 [Place of publication not identified] :|b[publisher not identified],|c1944.

264 3 İstanbul :|bRaşit Bütün Matbaası

Not: Tarih bilgisi olmadığı durumlarda [date of publication not identified] kullanılır

(44)

(45)

Copyright tarihi örnekler

 Copyright tarihi ve basım (publication) tarihi var

Title :

Iran after the revolution : crisis of an Islamic state / edited by Saeed Rahnema and Sohrab Behdad

Imprint :

(46)

Emine H. GÜR, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi, 4 Mart 2016

008 alanı date 1 ve date 2

(47)

Copyright tarihi örnekler



Kitap üzerinde sadece copyright tarihi verilmiş ise….

Kitap üzerinde sadece copright tarihi verilmiş ise copyright tarihi [2005]

biçiminde basım tarihi olarak kullanılır, ayrıca copyright tarihi olduğuda gösterilir Title

Crosscurrents : international relations / edited by Mark Charlton.

ImprintToronto : Thomson Nelson, [2005]

(48)

48

(49)

 FRBR için daha ayrıntılı bilgiye ;

https://www.ifla.org/publications/functional-requirements-for-bibliographic-records?og=587 linkinden erişebilirsiniz.

 MARC code list for relators

http://www.loc.gov/marc/relators/

 Term and code list for RDA content types http://www.loc.gov/standards/valuelist/rdacontent.html

 Term and code list for RDA media types http://www.loc.gov/standards/valuelist/rdamedia.html

 Term and code list for RDA carrier types http://www.loc.gov/standards/valuelist/rdacarrier.html