GGY 103 Hukukun Temel İlkeleri (3-0)5

(1)

GGY 103

Hukukun Temel İlkeleri (3-0)5

Dr. Erdem ERCAN

Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü

(2)

 Dört temel ve karakteristik özellikleri haiz hukuk sistemi Dünya’da yaygın ve etkili olmuştur, olmaktadır:

 Kıta Avrupası Hukuk Sistemi

 Anglo-Amerikan Hukuk Sistemi

 İslam Hukuk Sistemi

 Sosyalist Hukuk Sistemi

Hukuk Sistemleri

(3)

 KITA AVRUPASI HUKUK SİSTEMİ

 Kıta Avrupası Hukuku’ndan Almanya, İtalya, Fransa, İspanya, Hollanda, Avusturya ve İsviçre ülkelerinin bulunduğu bir coğrafyada ortaya çıkıp evrilen bir hukuk sistemini anlıyoruz.

 Bu hukuk sisteminin başat özelliği Roma Hukuku’nun yeniden canlandırılmasına dayalı bir hukuk biliminin ürünü olmasıdır.

 Danimarka, Norveç, İsveç, Finlandiya ve İzlanda’yı kapsayan Nordik Hukuk Çevresi de bir ölçüde Roma Hukuku kavram ve kurumlarından etkilenmiştir. Ne var ki bu etki Kıtanın diğer ülkelerindeki kadar değildir.

Hukuk Sistemleri

(4)

 ANGLO AMERİKAN HUKUK SİSTEMİ: Kıta Avrupası hukuk sisteminden farklı olarak İngiliz Hukuku genel kavramlara ve bağlantılı oldukları yasalara değil, örnek olay gruplarına ve bunların konu edinildiği yargı kararlarına dayalıdır. Bir Avrupalı için hukuk deyince zihninde canlanan imge yasa ve yasama etkinliği iken bir İngiliz için bu yargılama etkinliğidir.

 Hukuk kuralı, yasama etkinliğinin sonucu olarak ortaya çıkmış genel ve soyut bir düzenlemeyi değil; kimi örnek yargı kararlarında işlenen çözümleri ifade eder: Yasama etkinliği sonucunda ortaya çıkan hukuk kuralı, ancak yargısal olarak yorumlandığında İngiliz Hukuk Sistemi ile bütünleşmiş olur.

Hukuk Sistemleri

(5)

 İNGİLİZ HUKUKU’NUN KAYNAKLARI

 - COMMON LAW - EQUITY - STATUTE LAW (Ortak Hukuk) (Hakkaniyet) (Yasa Hukuku)

 İlk ikisi yargı kararlarının oluşturduğu hukuku, sonuncusu ise İngiltere parlamentosunun yasama faaliyeti sonucu oluşmuş bulunan yasa hukukunu ifade eder. Özellikle ilk ikisi tarihsel olarak birbirleriyle rekabet içerisinde gelişmişler, 19.

yüzyılın son çeyreğiyle birlikte birleşmişlerdir.

 Bu yüzden günümüz İngiliz Hukuku için içtihadi hukuk ve yasa hukuku olmak üzere iki temel kaynaktan söz etmek olanaklıdır.

Hukuk Sistemleri

(6)

 İSLAM HUKUK SİSTEMİ

 “İslam Hukuku” terimi Şeriat olarak da bilinen ve İslam dinince vazedilmiş ilahi ilkeleri ifade etmekte de kullanılır.

Gene terim, modern döneme kadar fıkıh olarak bilinen

“Hukuk Bilimi” kavramına karşılık olarak da kullanılmaktadır. İslam dini açısından dar anlamda şeriat, İslam dinini belirleyen ilahi buyrukların toplamıdır.

 İslam Hukuk Bilimi şeriatın belirli hiyerarşik kaynaklardan saptanacağı kabulüne dayanır. Şer’î deliller olarak da adlandırılan bu kaynakların neler olduğu Kitap ve Sünnet dışında mezhepler arasında tartışmalıdır.

Hukuk Sistemleri

(7)

 Kitap ve Sünnet ayrılamaz biçimde birbirlerine bağlıdırlar;

çünkü anlayış bakımından birbirlerini gösterirler. Kitap (Kur’an) ve Sünnet’ten başka icmâ, kıyas, istihsan, maslahat (mesâlih-i mürsele), örf kaynaklar arasında zikredilir.

 Sünnet: Hazreti Muhammed’in söz ve eylemlerini ifade eden ikinci temel kaynaktır. İcma: Fakihlerin bir sorun karşısında aynı çözüme ulaşmalarıdır. Kıyas (örnekseme, analoji):

Belirli bir sorunu çözmek için, ona çok benzeyen başka bir sorunun çözümüne uygulanan hükmü benzeterek uygulamaktır. Kıyas sonucu verilen hüküm fakih bakımından içtihattır.

Hukuk Sistemleri

(8)

 İstihsan: Daha önce karşılaşılmamış bir durum ortaya çıktığında fakihin kendisine uygun gelen ve genel kuralın istisnası olarak kıyasen hüküm kurmasıdır.

 Maslahat (mesâlih-i mürsele): Kaldırılmasında zorunlu ve kamusal yarar bulunan bir güçlüğü kaldırmak için hükmolunan çözümdür.

 Kaynak olarak değerlendirilen örf ise toplumunun benimsediği, alışageldiği ve günlük yaşayışında uymak zorunda hissettiği davranış tarzlarıdır

Hukuk Sistemleri

(9)

 SOSYALİST HUKUK SİSTEMİ

 Marksist düşüncenin özel bir yorumuna dayalı olarak tasarlanmış bir hukuk düzenini ifade eder. Karl Marx, Mülk sahibi sınıflar ile mülksüz sınıfların yasa önünde eşitliği temelinde kurulan burjuva hukukunun gerçek eşitliği sağlayamayacağını; olsa olsa eşitsizliği haklı göstermeye yarayacağını vurguluyordu.

 Belirli bir toplumda hukukun içeriğini, egemen sınıfların nesnel yaşam gereksinmeleri ve yararları belirler. Buna göre hukuk düzeni de temeli sınıf çıkarlarınca belirlenmiş mülkiyet ilişkilerinin tesis edilip sürdürülmesine hizmet eden bir üst yapı kurumudur.

Hukuk Sistemleri

(10)

 Sosyalist toplum aşamasına gelene dek hukuk, sömürücü sınıfların üretim araçları üzerindeki denetimini tesis edip sürdürmüştür. İşçi sınıfının iktidarı ele geçirmesi ile birlikte hukuk bu kez, toplumdan sömürü ilişkilerinin tasfiyesi ve işçi sınıfının kazanımlarının korunması için var olacaktır.

 Sosyalist hukukun varlık sebebi, üretim araçlarının kollektif mülkiyetini tesis etmek; diğer ekonomik ve kültürel koşullara uygun bir toplum düzenini ayakta tutarak sınıfsız ve devletsiz, dolayısıyla da hukuksuz bir toplumu inşa edebilmenin önünü açmaktır.