GGY 103 Hukukun Temel İlkeleri (3-0)5

GGY 103

Hukukun Temel İlkeleri (3-0)5

Dr. Erdem ERCAN

Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü

 KANUN: Kanun, yasama organı tarafından yazılı olarak çıkarılan, şekli kanun adını taşıyan, genel, sürekli ve soyut hukuk kuralıdır. Kanunlar belirli bir durum ya da olayı değil, olması muhtemel soyut durumları düzenler; somut olay ortaya çıktığında soyut kural somut olaya uygulanır.

 Kanunların oluşması sürecinde ilk aşama öneridir. Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir. Öneriyi alan Meclis Başkanlığı İçtüzükteki esaslara göre kanun önerisini değerlendirilmek üzere ilgili Meclis Komisyonuna gönderir. Meclis komisyonu inceleyerek öneride değişiklikler yapabilir, değiştirmeden genel kurula gönderebilir ya da kendisi yeni bir öneri hazırlayabilir. İkinci aşama önerinin Meclis Genel Kurulunda görüşülmesi aşamasıdır. Bu aşamada milletvekillerince teklifin bütünü ve maddeleri üzerinde görüşme yapılır. Görüşme sırasında teklifin bir ya da birkaç maddesinin reddi, komisyona iadesi, değiştirilmesi; hatta yeni bir madde eklenmesi yönünde değişiklik önergesi verilebilir.

Hukukun Asli ve Yardımcı Kaynakları

 Görüşme aşamasından sonra kabul aşamasına gelinir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.

 Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilen kanunları onbeş gün içinde yayımlar. Yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir.

 Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu üye tamsayısının salt çoğunluğuyla aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır; Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir.

Hukukun Asli ve Yardımcı Kaynakları

 ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR: Uluslararası anlaşmalar, iki veya daha fazla devlet tarafından akdedilmiş olan ve TBMM’nin kabulünün ardından Cumhurbaşkanınca onaylanıp Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren bağlayıcı hukuk kurallarıdır.

 1982 Anayasası’na göre usulüne uygun olarak yürürlüğe konulmuş uluslararası anlaşmalar kanun hükmündedir. Yani TBMM tarafından onaylanıp yürürlüğe girmesi kabul edilen uluslararası anlaşmalar, kanunlar gibi Resmî Gazete’de yayımlanır ve kanunlar gibi etki yaparlar;

dolayısıyla mahkemeleri ve idari makamları bağlarlar.

 Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak anlaşmalar Cumhurbaşkanı karan ile onaylanır ve Resmî Gazete’de yayımlanır . Bir milletlerarası anlaşmanın onaylanması veya bunlara katılma, onaylamanın veya katılmanın Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından bir kanunla uygun bulunmasına bağlıdır.

Hukukun Asli ve Yardımcı Kaynakları

 Milletlerarası bir anlaşmaya dayanılarak yapılan uygulama anlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticari veya teknik anlaşmalar Cumhurbaşkanı tarafından doğrudan onaylanır.

 Ekonomik, ticari veya teknik münasebetleri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan anlaşmalardan; Devlet maliyesi bakımından yüklenme gerektirmeyen, kişi hallerine ve Türk vatandaşlarının yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmayan anlaşmalar Cumhurbaşkanınca doğrudan onaylanır. Bu takdirde bu anlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur

 Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası anlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.

Hukukun Asli ve Yardımcı Kaynakları

 CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ: Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasa’da yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez (Olağanüstü hal dönemleri hariç).

 Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz.

 Cumhurbaşkanı Anayasa'da belirtilen konularda düzenleme yapılmasını gerekli gördüğünde Cumhurbaşkanı Kararnamesi çıkarabilecektir. Söz konusu kararname TBMM’nin onayına gerek olmaksızın, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.

 Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır.

Hukukun Asli ve Yardımcı Kaynakları

 Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.

 Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkı, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir.

 Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin Anayasaya aykırılığı iddiasıyla ilk derece mahkemeleri yoluyla da (itiraz, somut norm denetimi) Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açılması mümkündür.

Hukukun Asli ve Yardımcı Kaynakları

 YÖNETMELİK: Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilir.

 Hangi yönetmeliklerin Resmî Gazetede yayımlanacağı kanunda belirtilir

 2017 Anayasa Değişikliği ile Cumhurbaşkanı’na, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelik çıkarma yetkisi verilmiştir.

 Yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.

Hukukun Asli ve Yardımcı Kaynakları