ANAYASA
Anayasa normlar hiyerarşisinin en üstünde yer
alan ve yasama, yürütme ve yargı organlarını
bağlayan temel hukuk kurallarını içerir.
KANUNLAR
Kanunlar taslak olarak hazırlandıktan sonra ya Bakanlar Kurulu tarafından kanun tasarısı olarak, ya da milletvekilleri
tarafından kanun teklifi olarak TBMM’ye sunulurlar. İlgili Komisyonlarda görüşüldükten sonra TBMM Genel Kurulunda oylanırlar. TBMM tarafından kabul edilen kanunlar imzalanmak üzere Cumhurbaşkanına gönderilir. Cumhurbaşkanı 15 gün içinde kanunu imzalayıp yayınlanmak üzere Resmi Gazeteye gönderebilir veya aynı süre içinde tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderebilir. Bütçe kanunları geri gönderilemez.
Kanunlar kural olarak Resmi Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler. Ama yürürlük maddesinde daha ileri bir tarih gösterilmişse o tarihte yürürlüğe girerler. Kanunun hangi tarihte yürürlüğe gireceği belirtilmemiş ise, Resmi Gazetede yayınlandığı günü takip eden günden itibaren 45 gün sonra yürürlüğe girer.
KANUNLARIN AÇIKÇA
YÜRÜRLÜKTEN KALKMASI
1.
Kanunla:
a.
Kanunkoyucu yeni yürürlüğe giren bir kanunla hangi kanunu veya kanunları yürürlükten
kaldırdığını açıkça belirtir.
b.
Kanunun ne zaman yürürlükten kalkacağı kendi içinde belirtilmiş olabilir.
2.
Anayasa Mahkemesi tarafından kanunun iptal edilmesi ile:
Anayasa Mahkemesi bir kanunu veya bazı
maddelerini Anayasaya aykırılıktan dolayı iptal
ederse, o kanunun tamamı veya iptal edilen
maddeleri yürürlükten kalkar.
KANUNLARIN ANAYASA
MAHKEMESİ TARAFINDAN İPTAL EDİLMESİ
Kanunların Anayasa’ya aykırı olduğu iptal davası veya
itiraz yoluyla ileri sürülebilir.
İptal davası yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurma hakkı, Cumhurbaşkanına, iktidar ve ana muhalefet partisi meclis gruplarına ve TBMM üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki milletvekillerine aittir. Bu durumda,
kanunun Resmi Gazetede yayımlandığı günden itibaren 60 gün içinde iptal davasının açılması gerekir.
İtiraz yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurma hakkı,
görülmekte olan bir davada uygulanacak kanunun veya
kanun hükmünün Anayasaya aykırı olduğunu düşünen
hakimlere aittir. Bu durumda Anayasa Mahkemesinin 5 ay
içinde karar vermesi gerekmektedir.
ÖZEL KANUN-GENEL KANUN
ÖZEL KANUN: Belli bir tek konuyu
derinlemesine düzenleyen kanuna özel kanun denir. Örnek: Dernekler Kanunu
GENEL KANUN: Birden fazla alanı bir
sistematik dahilinde düzenleyen kanuna genel
kanun denir. Örnek: Medeni Kanun
KANUNLARIN ÖRTÜLÜ OLARAK YÜRÜRLÜKTEN KALKMASI
“Diğer kanunların bu kanuna aykırı hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.” vb. ifadelerle kanunlar üstü kapalı olarak yürürlükten kaldırılabilir.
Aynı konuyu düzenleyen iki özel kanundan sonraki tarihli olanı önceki tarihli olanını zımnen yürürlükten kaldırır.
Aynı konuyu düzenleyen iki genel kanundan sonraki tarihli olanı önceki tarihli olanını zımnen yürürlükten kaldırır.
Aynı konuyu düzenleyen sonraki tarihli özel kanun, genel kanunun ilgili hükümlerini zımnen yürürlükten kaldırır.
Aynı konuyu düzenleyen sonraki tarihli genel kanunun önceki tarihli özel kanunu yürürlükten kaldırıp
kaldırmayacağı konusunda genel kanunun amacına bakmak gerekir.
KANUN GÜCÜNDE KAYNAKLAR
1.
Padişah iradesiyle yürürlüğe konan kanun metinleri
2.
Geçici kanunlar
3.
Meclis yorumu
4.
Uluslararası andlaşmalar
5.
Kanun hükmünde kararnameler
6.
Meclis içtüzükleri
ULUSLAR ARASI ANDLAŞMALAR
Usulüne uygun şekilde yürürlüğe konulmuş uluslararası andlaşmalar kanun hükmündedir.
Uluslararası andlaşmaların yürürlüğe girmesi için TBMM’nin andlaşmayı bir kanunla uygun bulması gerekir.
Usulüne uygun şekilde yürürlüğe girmiş
uluslararası andlaşmaların Anayasaya aykırı
olduğu ileri sürülemez ve iptalleri için Anayasa
Mahkemesine başvurulamaz.
KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER
• OLAĞAN DÖNEMDE:
Olağan dönemde TBMM tarafından çıkarılacak bir yetki kanunuyla
Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi verilmesi gerekir. Temel hak ve özgürlükler ile siyasi hak ve özgürlükler olağan dönemde KHK ile
düzenlenemez. Olağan dönemde çıkarılan KHK’ların Anayasaya aykırı oldukları iddiası Anayasa Mahkemesi tarafından incelenir.
• OLAĞANÜSTÜ DÖNEMDE
Olağanüstü dönemde (savaş, sıkıyönetim, olağanüstü hal ilanı) Bakanlar Kurulunun KHK çıkarabilmesi için yetki kanununa gerek yoktur. Ayrıca konu sınırlaması ve Anayasaya aykırılıktan dolayı Anayasa
Mahkemesine müracaat edilmesi söz konusu değildir.
• KHK’lar Cumhurbaşkanı tarafından imzalandıktan sonra Resmi
Gazetede yayınlanırlar ve farklı bir tarih belirtilmemişse yayınlandıkları gün yürürlüğe girerler. KHK’ların, Resmi Gazetede yayınlandıkları gün bilgi amaçlı olarak TBMM’ye sunulmaları gerekir. Aksi takdirde o gün yürürlükten kalkarlar.
İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARLARI
Mahkemelerin aynı veya benzer nitelikli olaylar hakkında farklı kararlar vermesini önlemek, diğer bir ifadeyle mahkeme kararlarında yeknesaklığı sağlamak ve böylelikle hukuki güvenliğin zedelenmesini önlemek amacıyla, bazen de kanundaki bir boşluğu doldurmak amacıyla Yüksek Mahkemelerin büyük genel kurulu veya küçük genel kurulları tarafından içtihadı birleştirme kararı çıkarılabilir. Her iki kurulun çıkardığı içtihadı birleştirme kararlarının hukuki değeri aynıdır.
İçtihadı birleştirme kararları bağlayıcıdır.
TÜZÜK
Kanunun uygulanmasını göstermek emrettiği işleri belirtmek üzere, kanuna aykırı olmamak ve Danıştay’ın incelemesinden geçirilmek suretiyle Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır.
Danıştay’ın görüşü Bakanlar Kurulu için bağlayıcı nitelik taşımaz.
Tüzüklerin mutlaka bir kanuna dayanması gerekir.
Tüzüklerin kanuna aykırı olduğu yönündeki iddialar Danıştay tarafından incelenir.
Tüzükler Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girerler.
Tüzükler yeni bir tüzükle yürürlükten kaldırılabilirler. Ayrıca, dayandıkları kanunun yürürlükten kalkması veya iptal
edilmesiyle ya da tüzüğün kendisinin Danıştay tarafından iptal edilmesiyle de yürürlükten kalkarlar.
YÖNETMELİKLER
Başbakanlık, Bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin
uygulanmasını sağlamak üzere yönetmelik çıkarabilirler.
Yönetmelikler dayandıkları kanuna ve tüzüğe aykırı olamazlar.
Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayınlanması
gerektiği “Resmi Gazetede Yayımlanacak Olan Yönetmelikler Hakkında Kanun”da belirtilmiştir.
Ülke genelinde uygulanan yönetmeliklerin kanuna ve tüzüğe aykırı olduğu iddiası Danıştay tarafından incelenir. Diğer
yönetmeliklerde bu incelemeyi idare mahkemeleri yapar.
Yönetmeliklerin yürürlükten kalkması tüzüklerde açıklanan şekillerde olur.
DİĞER DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER
