GGY 442 Borçlar Hukuku (3-0)3

(1)

GGY 442

Borçlar Hukuku (3-0)3

Doç. Dr. Yıldız ABİK

Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü

(2)

10. HAFTA

III. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ

(3)

A. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME 1. Genel olarak

• Haklı bir sebep olmaksızın, bir başkasının malvarlığından veya emeğinden

zenginleşen, bu zenginleşmeyi geri vermekle yükümlüdür. Bu yükümlülük, özellikle zenginleşmenin geçerli olmayan veya gerçekleşmemiş ya da sona ermiş bir sebebe dayanması durumunda doğmuş olur.

• Borçlanmadığı edimi kendi isteğiyle yerine getiren kimse, bunu ancak, kendisini borçlu sanarak yerine getirdiğini ispat ederse geri isteyebilir. Zamanaşımına

uğramış bir borcun ifasından veya ahlaki bir ödevin yerine getirilmiş olmasından kaynaklanan zenginleşmeler geri istenemez. Borç olmadığı hâlde ödenmiş olan edimin geri istenmesine ilişkin diğer kanun hükümleri saklıdır

(4)

A. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME 2. Şartları

a. Zenginleşme

• Sebepsiz zenginleşmeye dayalı olarak bir iade borcunun doğabilmesi bir kimsenin malvarlığında bir zenginleşmenin meydana gelmesi şartına bağlıdır. Zenginleşme malvarlığındaki mevcut durum ile zenginleşme olmasaydı malvarlığının arz

edeceği durum arasındaki farktan ibarettir. Malvarlığındaki zenginleşme iki farklı şekilde söz konusu olur:

• Malvarlığında bir artış meydana gelmesi şeklinde olabilir. Malvarlığının artması aktiflerin artması ya da pasiflerin azalması şeklinde olur.

• Malvarlığındaki bir azalmanın engellenmesi şeklinde olabilir.

(5)

b. Bir Başkasının Malvarlığından veya Emeğinden Zenginleşme

• Eski BK’nın 61. maddesi uyarınca sebepsiz zenginleşmeye dayanan bir iade borcunun doğabilmesi için, bu zenginleşme (çoğalma) “başkasının zararına”

meydana gelmiş olmalıydı. Başka bir deyişle bir kimsenin malvarlığı zenginleşirken, diğer tarafın fakirleşmesi şartı aranmaktaydı. Ancak TBK md.77 hükmü ile

başkasının malvarlığından veya emeğinden zenginleşmenin yanında karşı tarafın fakirleşmesi şartı aranmamaktadır.

(6)

c. Zenginleşmenin Haklı Bir Sebebe Dayanmaması

• Sebepsiz zenginleşenin (iade borçlusunun) iade alacaklısına karşı malvarlığındaki artışı muhafaza etmesini haklı gösterecek bir sebebin bulunmaması gerekir. Ancak bir kimse geçerli bir sözleşmeye dayanarak bir malvarlığı değeri kazanmışsa, kendi borcunu yerine getirmemiş olsa bile sebepsiz zenginleştiğinden bahsedilemez.

(7)

A. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME 3. Geri Vermenin Kapsamı

a. Zenginleşenin yükümlülüğü

• Sebepsiz zenginleşen, zenginleşmenin geri istenmesi sırasında elinden çıkmış olduğunu ispat ettiği kısmın dışında kalanı geri vermekle yükümlüdür. Zenginleşen, zenginleşmeyi iyiniyetli

olmaksızın elden çıkarmışsa veya elden çıkarırken ileride geri vermek zorunda kalabileceğini hesaba katması gerekiyorsa, zenginleşmenin tamamını geri vermekle yükümlüdür.

(8)

A. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME 3. Geri Vermenin Kapsamı b. Giderleri isteme hakkı

• Zenginleşen iyiniyetli ise, yaptığı zorunlu ve yararlı giderleri, geri verme isteminde bulunandan isteyebilir. Zenginleşen iyiniyetli değilse, zorunlu giderlerinin ve yararlı giderlerinden sadece geri verme zamanında mevcut olan değer artışının ödenmesini

isteyebilir.

• Zenginleşen, iyiniyetli olup olmadığına bakılmaksızın, diğer giderlerinin ödenmesini isteyemez. Ancak, kendisine karşılık

önerilmezse, o şey ile birleştirdiği ve zararsızca ayrılması mümkün bulunan eklemeleri geri vermeden önce ayırıp alabilir.

(9)

A. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME

4. Geri İstenememe ve Zamanaşımı

• Hukuka veya ahlaka aykırı bir sonucun gerçekleşmesi amacıyla verilen şey geri istenemez. Ancak, açılan davada hâkim, bu şeyin Devlete mal edilmesine karar verebilir.

• Sebepsiz zenginleşmeden doğan istem hakkı, hak sahibinin geri

isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde zenginleşmenin gerçekleştiği tarihten başlayarak on yılın

geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Zenginleşme, zenginleşenin bir alacak hakkı kazanması suretiyle gerçekleşmişse diğer taraf, istem hakkı zamanaşımına uğramış olsa bile, her zaman bu borcunu ifadan kaçınabilir.