GGY 442 Borçlar Hukuku (3-0)3

(1)

GGY 442

Borçlar Hukuku (3-0)3

Doç. Dr. Yıldız ABİK

Ankara Üniversitesi UBF Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü

(2)

11. HAFTA

BORÇ İLİŞKİSİNİN HÜKÜMLERİ I. BORÇLARIN İFASI

II.BORÇLARIN İFA EDİLEMEMESİ

(3)

BORÇ İLİŞKİSİNİN HÜKÜMLERİ

I. BORÇLARIN İFASI

I. BORÇLARIN İFASI

• İfa borç ilişkisini sona erdiren ve borçlunun borcunu sözleşmeye uygun olarak yerine getirmesini (usulüne uygun ifa) ifade eden bir kavramdır. Borcun konusu ne ise ifa da kural olarak o konuya ilişkin olmalıdır. Fakat ifa yerine edim olarak borcun konusu olan şeyden başka bir şey alacaklıya önerilir ve alacaklı tarafından da kabul

edilirse ifa gerçekleşmiş sayılır. Buna ifa yerine geçen edim denir.

(4)

I. BORÇLARIN İFASI

• İfa amacıyla yapılan edimde ise; alacaklıya borcun konusu olan şeyden başka bir şey teklif edilmekte alacaklının da kabulüyle söz konusu şey paraya çevrilmekte ve borç çevrilen miktar uyarınca sona ermektedir.

• Borcun bizzat borçlu tarafından ifa edilmesinde alacaklının bir menfaati bulunmadıkça borçlu borcunu bizzat ifa etmek zorunda değildir.

• Şayet borcun tamamı muaccel olmuşsa (vadesi gelmişse) ve herhangi bir

uyuşmazlık da bulunmuyorsa bu durumda alacaklı kısmi ifayı kabul etmek zorunda değildir.

• Bu kuralın aksi sözleşme ile kararlaştırılabilir. Sözleşmede belirtilmemiş olsa bile hakkaniyet gereğince de kısmi ifa söz konusu olabilir.

(5)

I. BORÇLARIN İFASI

A. Seçimlik Borç-Seçimlik Yetki a. Seçimlik Borç

• Birden çok edimi içermekle beraber, borçlunun bunlar arasından seçeceği bir tek edimi yerine getirmekle yükümlü olduğu borca seçimlik borç denir. Seçim hakkı kural olarak borçluya aittir. Bu hak, tek taraflı, varması gerekli irade beyanıyla kullanılan değiştirici yenilik doğuran bir haktır.

b. Seçimlik Yetki

• Seçimlik yetkide ise, sözleşmenin yapıldığı anda kesin olarak belirlenmiş ve borçlanılmış bir tek asli edim vardır. Fakat borçlu, tarafların anlaşmalarına veya alacaklının sonradan verdiği yetkiye göre, asıl edim yerine başka bir edimi (yedek veya ikame edim) yerine getirebilir. Seçimlik yetki, kanundan veya taraf

iradelerinden doğabilir. Kanundan doğan seçimlik yetkiye ör. aynen ödeme kaydı bulunmayan yabancı para borcunun borçlusu, vadede borcunu yabancı para ile ifa edebileceği gibi, o paranın TL karşılığı üzerinden de borcunu ifa edebilir.

(6)

I. BORÇLARIN İFASI B. İfa Yeri

• İfa yeri taraflarca serbestçe belirlenebilir. Taraflar ifa yerini belirlememişlerse Borçlar Kanunu’nun ifa yerine ilişkin tamamlayıcı hükümleri uygulanır

• Para borçları ifa zamanında alacaklının ikametgahının bulunduğu yerde ifa edilir.

• Bu borçlara götürülecek borç denir. Fakat kıymetli evrakta ise borcun ifa yeri borçlunun ikametgahının bulunduğu yerdir.

• Cins borçları ise doğdukları anda borçlunun ikametgahının bulunduğu yerde ifa edilirler. Bu borçlara da aranacak borçlar denir.

• ins borcu; türüyle veya sayı, tartı veya ölçü ile benzerlerinden ayırt edilebilen şeylere ilişkin borçtur (Üzüm ,kömür.pirinç gibi) . Cins borçları (nevi-tür-çeşit borçları) o türden şeylerin yeryüzünde bulunduğu sürece ortadan kalkmaz.

(7)

I. BORÇLARIN İFASI C. İfa Zamanı

• Borcun ifa edilmesi gereken ana denir.

• Kural olarak her borç doğduğu anda muaccel olur yani ifası istenebilir. Taraflar borcun ifasını bir süreye bağlayabilirler. Bu tür borçlara müeccel borç (süreye bağlanmış borç) denir.

• Müeccel borç vadesi geldiğinde muaccel olur. Vade olarak bir ayın başı, ortası veya sonu belirlenmişse bundan ayın 1., 15. ve sonuncu günü anlaşılır.

• Vade pazar veya kanunen tatil olan bir güne rastlarsa kendiliğinden bugünü izleyen ve tatil olmayan ilk güne geçer. Borç vadede iş saatleri içinde ifa

edilmelidir. Bu sebepledir ki alacaklı iş saatleri dışındaki ifayı kabul etmek zorunda değildir. Aksi kararlaştırılmamışsa borçlu borcunu vadeden önceden ifa edebilir.

Fakat bu sebeple indirim talep edemez..

(8)

II. BORÇLARIN İFA EDİLEMEMESİ

II.. BORÇLARIN İFA EDİLEMEMESİ A. TEMERRÜT

1. Alacaklı Temerrüdü

• Alacaklının kendisine sunulan edimi haklı bir sebep olmaksızın reddetmesidir.

• Kusurlu olmasına gerek yoktur.

• Alacaklının temerrüdü kural olarak borcu sona erdirmez. Borcun konusu bir şeyin teslimiyse alacaklının temerrüdü halinde borçlu, hasar ve giderleri alacaklıya ait olmak üzere, vereceği şeyi tevdi ederek borcundan kurtulabilir.

• Malın tevdi yerini ifa yerindeki hakim belirler.

(9)

2. Borçlunun Temerrüdü

• İfası halen mümkün olan muaccel bir borcun borçlu tarafından zamanında yerine getirilmemesidir. Şartları:

• Borcun muaccel olması

• İhtar :Borçlunun temerrüdü için alacaklının borçluya kural olarak bir ihtarda

bulunması gerekir. İhtar şekle tabi olmayan borçluyu gecikmiş olarak da olsa ifaya davet etme anlamı taşıyan varması gerekli bir irade beyanıdır. Fakat tacirler

arasında yapılacak ihtarların noter vasıtasıyla veya iadeli taahhütlü mektupla veya telgrafla yapılması şarttır.

(10)

3. Borçlunun Temerrüdünün Sonuçları

• a) Gecikme Tazminatı: Borcun zamanında ifa edilmemesi nedeniyle alacaklının uğradığı zararı borçlu gidermekle yükümlüdür. Fakat borçlu bu gecikmenin kendi kusurundan ileri gelmediğini ispatlarsa tazminattan kurtulur.

• b) Kazadan Dolayı Sorumluluk: Borçlu temerrüdün devam ettiği sürede edime kazara gelen zararlardan da sorumludur. Borçlu temerrüde kendi kusuruyla düşmemiş olduğunu ve borcu zamanında ifa etmiş olsaydı bile yine de kazanın olacağını ispat ederse sorumluluktan kurtulur.

(11)

Para Borçlarındaki Özel Sonuçlar:

a) Temerrüt faizi (gecikme faizi): Para borcunun borçlusu temerrüde düşerse bu faizi ödemek zorundadır.

b) Munzam zararın tazmini (ek zararın tazmini): Alacaklı borçlunun temerrüdü yüzünden temerrüt faizinden daha büyük bir zarara uğradığını ispat ederse borçlu, kusursuzluğunu ispat etmedikçe onun bu zararını gidermelidir.

(12)

iki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerdeki Özel Sonuçlar:

• Bu tür sözleşmelerde alacaklı borçluya önce kural olarak bir mehil (süre) verir. Sonra da kanunun kendisine tanıdığı seçimlik hakları kullanır. Alacaklının borçluya vereceği mehil uygun bir süre olmalıdır. Alacaklı bu süreyi hakime de tayin ettirebilir. Şu durumlarda ise mehil vermeye gerek yoktur:

• Sözleşmede kesin vade kararlaştırılmışsa,

• Borçlunun hal ve davranışlarından mehil vermenin faydasız olacağı anlaşılıyorsa,

• Borçlunun temerrüdü sonucu borcun ifası alacaklı için faydasız hale gelmişse.

• Kendisine verilen uygun süre içinde borçlu borcunu yerine getirmezse alacaklı şu seçimlik haklarından birini kullanabilir:

(13)

iki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerdeki Özel Sonuçlar:

aa) Aynen ifa + gecikme tazminatı: Alacaklı bu yola mehil vermeden de gidebilir.

bb) Aynen ifadan vazgeçerek müspet zararının tazminini istemek

cc) Sözleşmeyi fesih ve menfi zararının tazmini: Borçlu kusursuzluğunu ispat ederek menfi zararı ödemekten kurtulabilir. Menfi zarar; sözleşmenin geçersiz olması nedeniyle uğranılan

zarardır.Alacaklı ikinci veya üçüncü seçimlik haklarını kullanmak istiyorsa bunu derhal borçluya bildirmek zorundadır.