S Ü M E R B A N K A M E L E E V L E R İ V E M A H A L L E L E R İ
Proje ve tatbik : , S ü m e r B a n k İnşaat F e n Heyeti
Sümer Bank, memleketimizin muhtelif yerlerin-de geniş bir programla kurduğu fabrika binalarile bir-likte, bu fabrikalarda çalışan işçiler için imkân make-tinde konforlu evler de inşa etmektedir.
Fabrikalarda çalışan işçilerin iş yeri civarında sıhhi ve konforlu -evlerde barındırılması neticesinde aşağıdaki faydaların temin edildiği yapılan tecrübe-lerle teöbit edilmiş bulunmaktadır.
1 — İşçilerin uzak mesafelerden geleTek yor-gun bir halde çalışmaya başlatmaları dolayısiyle ha-sıl olan randıman düşüklüğünün önüne geçilmişdir.
2 — Evlerde bütün ihtiyacı karşılıyacak sıhhi tesisat 'bulunduğu cihetle işçi aileleri d a h a temiz ve rahat bir şekilde y a ş a m a k d a ve b u vaziyet sıhhi du-rumları üzerine müsbet tesir hasıl etmekdiedir.
3 — H e r evin kendisine ait asgarî 250. m2 lık
bahçSesi bulunduğu cihetle, işçilerin b o ş zamanların-da toprakla meşgul olmak suretiyle h e m iktisadî hem de bedenî istifadeleri imkânı Verilmektedir.
4 — Evlerin dahili ve harici tamizlik ve güzel-likleri ile haiz oldukları işçi ailelerine temiz mobil-ya kullanmak zevkini verrnekde b u suretle işçi ailelerinin içfl|rnaî seviyeleri gün geçtikçe düzel-mektedir.
5 — Fabrikalara ait spor sahaları, toplanma ve sinema salonları gibi içtimaî tesirat işçi aileleri-nin yaşamalarında çok faydalı değişiklikler vücude getirmektedir.
iMeıtice itîbarile aynı fabrikaya mensup işçilerin bir arada v e her nevi medeni şartlan ihtiva eden ye-ni mahallelerde oturmaları sonunda işçiler arasında tam 'bir ahenk teessüs etmekte ve b u suretle bir iş-çi çok mühim bir sebep olmadıkça mıensup olduğu fabrikadan ayrılmayı hatırına bile getirmemektedir.
Yukarıda mufassalan izah edildiği veçhile işçi-lerin fabrikalara bağlanmalarında en belli başlı â-mil olan işçi evlerinin inşası her müessese v e fabri-k a d a her türlü asri tesisatı ihtiva edlen işçi mahalle-leri temini Sümerbankın ehemmiyetle üzferinde dur-duğu başlıca mevzulardandır.
Bu sebeple^ inşaat malzemesi pahalılığı, işçi üc-retleri yüksekliği, malzeme ve işçi azlığı, nakil va-sıtaları tedarikindeki müşkülât gibi h a r p yıllarının doğurduğu anormal vaziyetlerin inşaat işlerinde menfi tesirlerine rağmen Sümeılbank her türlü m a d -di ve manevi fedakârlığı y a p m a k suretiyle işçi ev-leri inşası faaliyetine d e v a m d a n ibir an hali kalma-mıştır.
İşçi mahallesi tesisi için yapılan işler başlıca dört b ö l ü m e ayrılır:
I — İşçi mahallesinin umumî vaziyet plânının hazırlanması.
II — Yapılacak binaların tiplerinin tesbilti ve projelerinin ihzarı.
III — Tanzim edilen projelere göre binaların inşası v e fabrika idarelerine teslimi.
IV — İskâna verilen binaların bakım işleri.
1 — Vaziyet plânı.
İşçi evleri y a p d ı n l m a s m a k a r a r verilen fabrika-nın mesken ihtiyacı, mahallenin tiesisine müsait sa-halarda bu husuda mahallen yapılan eftüdler vazi-yet plânının esasını teşkil ederler.
Fabrikaların işçi mahalleleri ekseriya aşağıda-ki binaları ihtiva etmektedirler.
1 — İşçi evleri.
2 — Kadın v e erkek b e k â r pavyonları 3 — İlk okul
Ereğli fabrikası
5 — Kri^ ve çocuk bahçesi 6 — Spor sahaları
7 — Zarurî ahvalde umumî banyo 8 — Amele pavyonları.
İşçi evlerinin inşa tarzlarının tesbitinde aşağıda, ki hususat nazarı dikkate alınmaktadır.
1 — Yerinde tedariki mümkün olan inşaat mal. zemesinden âzami derecede istifade edilmesi. Me-selâ taşocakları yakın olan mahallerde evler taş du-varlı ve harici sıvasız olarak inşa edilmektedir. (Kay. seri işçi evleri gîbi)
2 — İşçi mahalleleri arazisinin yer altı su se. viyesi yüksek olduiğu takdirde binalar bodrumsuz inşa edilmekte, yer altı suyu aşağıda olan yerlerde ise muhakkak surette bodrum yapılmaktadır.
amele evleri
3 — Rutubetli mmtakalardaka evler imkân nis. betinde iki katlı olarak inşa edilmektedir. (Ereğli
Tip: 20)
4 — Saha geniş olduğu takdirde tercihen sıra evler (Karabük sıra evleri), dar olduğu takdirde blok apartımanlar (Hereke işçi apartımanı) inşa edilmektedir.
Umumî vaziyet plândaki binaların oturtulu-şunda aşağıdaki cihedere dikkat edilmektedir.
a) İşçi evlerinin oturtuluşunda işçi sınıfları ara-sındaki fark nazarı itibara alınmaktadır. Mahalle-nin en iyi kısmına usta başılar; bundan sonra sıra. siyle -mütehassıs işçiler, birinci, ikinçi ve üçüncü sınıf işçilere ait evler sıralanmaktadır.
Atoylr^r fiti mAs"'-< "V" Ot _ Y.r. 94f
Kayseri Bez fabrikası amele mahallesi ve evleri
mahallenin mümkün olduğu kadar kuytu bir yerinde-inşa edilmektedir.
b ) Bekâr pavyonlarının mahallenin evli işçile-re ait binalarından ayrı ve imkân nisbetinde fabri-kaya yakın bir yerde inşasına itina edilmektedir.
c) Mahalli ilkokulların fabrikalara uzak olduğu ve ya işçi çocuklarının pek fazla bulunduğu hallerde işçi mahallesinin münasip bir yerinde ihtyacı kar-şılayacak bir şekilde ilkokul yaptırılmakta ve lüzu-mu halinde ortaokul inşası için ilkokul civarında boş arsa bırakılmaktadır.
d) İşçi ailelerinin iaşe ve giyim ihtiyaçları için uzak mesafedeki şehir pazarlarına gitmek külfetinden kurtarmak ayni zamanda ucuz ve temiz malzeme temini bakımından işçi ımahadlelerinde birer hal binası inşası prensip ittihaz olunmuşdur.
e) Küçük çioculklu kadın işçilerin çalılıkları esnada çocuklarının bakılması için her işçi mahalle-sinde bdr kreş ve çocuk bahçesi tesis edilmektedir.
İzmit Kâğıt fabrikası emele evier;
g) Her işçi evinde 'banyo bulunmasına rağmen bazı zarurî ahvalde işçi mahallesinin münasip ye-rinde alaturka hamam yaptırılması icabetmektedir.
Vaziyet plânının tanziminde ihtiyaca göre ge-niş yaya kaldırımlı yollar, ağaçlı gezinti yollaı, ka-nalizasyon, temiz su ve yangın tesisatı, yeşil sahala-larm ıteminine ehemmiyet verilmekte, her evin
bah-çesinin müstakil olmasına bilhassa itina edilmektedir. Netice itibariyle Sümerbank fabrikaları işçile-rinin iskâni için tesis edilmekte bulunan işçi mahalle-lerinin, bulundukları şehrin imarına mühim sureıbte tesir ettikleri bu mahalleler civarında yerli hal'k ta-rafından da güzel binalar inşa eddlmelerile sabit ol-muştur.
