H a s t a h a n e l e r
M e r k e z î s e r v i s teşkilâtı
D e r B a u m e i s t e r 1931 d e n n a k l e d e n M i m a r A. H ü s n ü
a) Mutfak.
Binadaki yeri için nazarı dikkate alınacak noktalar: Yemeklerin soğumadan isali için has- ta istasyonlarına mümkün olduğu kadar kısa yol. Kokunun hastane dahilinde yayılmasından tevakki. Pişirilecek mevaddın rahatça mutfağa getirilebilmesi.
Mutfak hastanenin muhtelif kısımlarında yapılabilir:
1 — Hastanenin muhtelif kısımlarında ya- pılabilir:
1 — Hastanenin katları altında. Yani bi - rinci bodrum katında. Hizmet odalarının altın- da yani binanın şimal tarafında. Koku ve du - manın bina dahiline yayılmaması için içeriden mutfağa girerken dumaıı sedadesi denilen ve vantilâsyonu olan bir odadan geçmek lâzımdır.
Hastane istasyonlarının ofisi ve çay mut - faklarına giden asansörlerle doğrudan doğruya rabıtadar olmalıdır. Yahut büyük binalarda ya- ni her katında muhtelif hasta istasyonları olan hastanelerde ufkî nakliyata mahsus kapalı ye- mek arabalarına yemekler konur ve bunlar ya umumî hasta asansörile yahut hususî eşya asan- sörile çıkarılır.
2 — Hastanenin katları üstünde. Gürültüye mâni olmak ve büro tesisatını münasip şekilde yapmak ve kontrol etmek için bu mutfak katile hasta katları arasında bir kat yapılmalıdır. Bu kat müstahdemin için, depolar için kullanılır.
Yemek nakliyatı yukarıdaki gibidir. Pişecek şeyler hususî asansör vasıtasile mutfağa isal edilmelidir. Hastanenin üst katında yapılan mutfaklarda, bodrumda yapılanlar gibi havayici zaruriye isali ve depo kolay ve yakın değildir.
Buna mukabil bu mutfakların iyi taraflar: şun- lardır: Serbest, havadar mevki, hastane istas - yonlarınm üstünde tamamen merkezî bir yere konabilmesi bu suretle yemek nakliyatının kısa yoldan olması. Bodrum katında mutfağın böyle merkezî bir yere konması ekseriya mümkün ol- maz. Zira burada ekseriya ziya vermek şeraiti
küçük olduğu gibi mutfak pencerelerinden çı - kan duman ve kokular zemin kat odalarını ra - hatsız eder. Üst kata yapılacak mutfak bilhassa büyük, kapalı ve çok katlı hastaneler için isti - fadelidir.
3 — Ayrı bir mutfak binası inşası. Ya asıl binaya bitişik olarak (ekseriya vasat hastane - lerde mutfak çamaşırlıkla beraber bu şekilde yapılır.) Veya tamamen müstakil bir binada, bu son şekil büyük, muhtelif paviyonlardan mü - rekkep olan ve katları fazla olmayıp ufkî şekil- de inkişaf etmiş hastanelerde yapılmalıdır.
Faideleri: Servis gidiş gelişinin ayrılması, serbesti, mutfak plânının hiç bir kayde tâbi ol- madan tanzim edilebilmesi,
Zararları: Uzun yemek nakliyatı. Büyük hastanelerde bunun elektrik arabaları veya oto- mobillerle yapılması. Ve fazla araziye ihtiyaç olması.
Muhtelif büyüklükte hastaneler için lâzım gelen mutfak sahası aşağıki plânlardan görül - mektedir.
Hastanelerin yemek tabaklan hasta istas - yonlarmda kalır. Yalnız pişirme ve nakil kap - ları merkezî mutfakta yıkanır.
Hasta istasyonları ofislerine yemek asan - sörleri ile doğrudan doğruya rabıtadardır. 1 - So- ğuk hava tesisatı, 2 - Hazırlama yeri, 3 - Kı - zartma ve pişirme mutfağı, 4 — Ofis, 5 — Bu -
laşık yıkama, 6 - İkinci bodruma inen merdi - ven, 7 - Müstahdemin yemek odası, 8 - Bodrum katı koridoru.
1 - Asansör, 2 - Soğuk hava, 3 - Sebze ve et hazırlama, 4 - Perhiz mutfağı, 5 - Günlük ih - tiyaç, 6 - Kontrol, 7 - Pişirme ve kızartma mut- fağı, 8 - Bulaşıklık, 9 - Müstahdemin yemek odası, 10 - Çamaşır yıkama dairesi, 11 - Kurut- ma mahalli, 12 - Düzeltme, ütü, 13 - Dikiş ve çamaşır deposu, 14 - Çamaşır tamir odası ve deposu, 15 - Temiz çamaşırların çıkışı.
Çamaşırlığın altındaki bodrumda çamaşır - larm toplanma ve tasnif yeri ve dezenfeksiyon vardır.
1 - Soğuk hava, 2 - Et hazırlama mahalli, 3 - Sebze hazırlama mahalli, 4 - Perhiz mutfağı, 5 - Soğuk mutfak, 6 - Kontrol, 7 - W. C. ve yı - kanma, 8 - temizlenme odası, 9 - Günlük ihtiyaç, 10 - Hamur işleri mutfağı, 11 - Kapkacak mu - hafa?a odası, 12 - kapkacak yıkama mahalli,
13 - Yemak arabaları, 14 - Veriş, 15 - Müstah - demin yemek odası.
1 - Mutfağın mevaddı iptidaiye asansörleri, 2 - Soğuk hava, 3 - Günlük ihtiyaç, 4 - Yazıha-
ne, 5 - Yıkanma yeri, 6 - Temizlenme, 7 - Müs- tahdemin yemek odası, 8 - Bulaşık odası, 9 - kapları muhafaza odası, 10 - Kızartma ve pi - şirme mutfağı, 11 - Balkon, 12 - Etleri hazırla- ma, 13 - Sebze temizleme odası, 14 - Perhiz mutfağı,, 15 - Soğuk mutfak, 16 - Hamur işleri mutfağı, 17 - Yemekler, 18 - Erkek müstahde - min, 19 - Yemek arabaları, 20 - Koridor (mak- tada), 21 - Mutfak, 22 - Müstahdemin, 23 - Has- talar.
Planlardaki işaretlerin izahı.
1 - Gaz veya elektrik ocağı, 2 - Furun, 3 - ısıtma masası, 4 - Buhar pişirme kazanı, 5 - Yan tarafa iğilebilir buhar tencereleri, 6 - Makine.
b) Çamaşırlık ve Desinfektion.
En iyisi kendi ayrı binasında yapmaktır.
Küçük hastanelerde bodrumda yapılır. Bu tak- dirde koku ve gürültünün tecridi için dikkat edilmek lâzımdır.
Kirli çamaşır atmaya mahsus delikler veya hususî asansörler vasıtasile bodrum katma sev- kedilen çamaşırlar çamaşırlığa getirilir. Çama- şırların bundan sonra takip ettikleri yol plân - lardan görülmektedir.
Yumuşatılan çamaşırlar buhar yıkama ma- kinesinin devvar üstüvanelerinde yıkanır. Ay - nca el ile yıkanması lâzım çamaşırlar için ka - zanlar. Çamaşırların çalkanılması için mozayik veya sair maddelerden tekneler. Eğer yıkama makinesi ayni zamanda çalkama için de kulla- nılırsa bunlara ihtiyaç yoktur. Zentrifugler va- sıtasile çamaşırların sularının sıkılması. Sonra buhar vasıtasile teshin edilmiş kolisli aletlerde çamaşırların kısmen kurutulması. Kısmen de buhar emici makinelerle kurutulması. Düz par- çaların sıcak silindirle ütülenmesi.
Çamaşır makinelerini tahrik eden kayışlar, kasnaklar üstte değil altta olmalıdır. Her ma - kine ayrı ayrı tekbaşma işletilmelidir.
Desinfektion: Ekseriya çamaşırlıkla mer - buttur, «kirli» ve «temi?» tarafları yekdiğerin - den ayıran duvarıu tulü aletlerin adedine göre- dir. Kirliler tarafına yalnız bahçeden girilmeli veya soyunma yerlerinde birer duş olmalıdır. Bir buharlı desinfektion aleti karyola döşeklerini alacak kadar hesap edilmelidir. Çamaşırlar için ekseriya ayrı bir desinfektion aleti.
j T B H F â l
Soo j n|
m MM
1 - Kirli kısım, 2 - desinfektion, 3 - Te - miz kısım, 4 - Çamaşırların alınması ve tasnifi, 5 - Yıkama mahalli, 6 - Kurutma aleti, 7 - Ütü- leme, 8 - Dikiş odası, ütü ve iade.
(300 yatak için ve iki kata sığrılmış bir ça- maşırlık dairesi şekil 2 dedir.)
" c f " d
° K ' 1
9
1
• fil " vM (Tl
ı . [s!
. ; Ll 1II L.l: VıV*' M
7- l j ( » J t u u 14 i M
E l
LLU
1 - Kirli taraf, 2 - Tecrit aralığı, 3 - Temiz taraf, 4 - Tasnif, 5 - Yumuşatma, 6 - Geliş, 7 - İdare ve kontrol, 8 - Yıkama mahalli, 9 - Ku - rutma aleti, 10 - Ütü odası, 11 - Dikiş odası, 12 - Çamaşır deposu, 13 - Müstahdemin gardrobu, 14 - İade.
c) Teshin tesisatı:
Esas aasırı kömürlük, kazan ve tanzim da- ireleri.
1 — 500 yatağa kadar olan küçük ve orta hastanelerde kalorifer dairesini esas binanın bodrum katma yapmak kârlıdır.
Merkezî vaziyet dolayısile boru tullerinden istifade ve sair kârlar. Burada bacanın ve kazan tanzim dairesinin tavanının, hasta odalarının yazın ısınmasına karşı iyice izole edilmesi, bun- dan başka kazan dairesinin üstündeki odanın, kazan dairesi penceresinden çıkacak dumanlara karşı muhafaza edilmesi mühimdir. Kömürlük o surette yerleştirilmiş olmalıdır ki kok nakli -- yatı hastane gidişgelişini rahatsız etmesin.
2 — Ayrı bir kazan ve makine dairesi inşasr.
Bu büyük hastanelerde yapılır. Bazan bir kuv - vei muharrikei elektrikiye santralile birlikte ya-
pılır. En az görülebilecek bir yerde ve hastane- nin yapıldığı memleketin en fazla esen rüzgâr - larının dumanı hastane üzerine sevketmiyecek bir mevkide inşa edilmelidir. Ve bundan başka buhar istimal cdecek olan mutfak, çamaşırlık gibi tesisata yakın bir yerde ve arazinin en aşağı yerinde yapılmalıdır.
Buhar kazanının tabanı, buhar sarfeden en münhat tesisattan yuvarlak hesap 5 metre aşa- ğıda olmalıdır. Bu, mutfak, çamaşırlık veya de- sinfektion bodrumda olduğu zaman mühimdir.
Kömürlüğün tabanı kazan dairesinin tabanın - dan asgarî 1,80 metre yükseklikte olmalıdır ki bu suretle havaî hat veya tekerlekli arabalarla getirilen kömürler ocaklara üstten doldurula - bilsin.
Yukarıdaki maktalarda gösterilen bodrum katında yapılmış kazan dairelerinin uzunlukları 150 yatak için 10 metre, 300 yatak için 15 metre ve 500 yatak için 25 metredir. Kömürlük sahası takriben kazan dairesi sahasına müsavi olur.
Tanzim dairesi: Boru taksimatını tanzim eden musluklar grupu, tulumbalar buradadır.
Bu tulumbalar, binanın vüs'atinden dolayı de - veranı güç olan sıcak suyun deveranını temin içindir. Sonra mukabil cereyan aletlere vardır.
P. S. — Muayyen dairelerin meselâ Opera- tion dairesi, banyolar ve mümasilleri ısıtılmak lâzımgeldiği ve hastanenin diğer aksamının sı- caklığa ihtiyacı olmadığı zamanlarda bunların ayrıca teshini için imkân. ( Y a z teshini). Bun - lardan başka teknik tesisata lâzım olan vesait:
Makinist için bir atelye, Müllvenboemunungso- fen (ka?an dairesinin yanında) elektrik yük - sek tevettürlü cereyan tabelâsı, (transforma - törler gürültülerinden dolayı hastane binası da- hilinde olmamalıdır.) Şehir cereyanının kesil - mesi takdirinde lâzım olacak akömülâtörler,
(bilhassa operasyon odası için çok mühimdir), buz istihsali, röntgen dairesi, fizik terapi, (has- tane odaları için sun'î vantilâsyon şimdi pek nadiren yapılmaktadır.)
d) Atelyeler, gürültüden dolayı hastalardan uzak yerlere konmalıdır. (Duvarcı, marangoz, demirci, tesisatçı, ressam, elektrikçi, döşemeci, terzi ve buna mümasil atelyeler.)
Hastane bahçesi için, bahçevanlık, süt is - tihsali, garaj. Garaj küçük hastanelerde, iki oto- mobilin sığabileceği kadar olmalıdır.
