Akademik Araçtirmalar Dergisi 2013, Sayi 56, Sayfalar 231-254
2012 SUPER KUPA FÍNALÍNÍN
TELEVÍZYONLARDAKÍ YANSIMASI,
SOYLEMLERÍN NEFRET ALGISI
OLUÇTURMA BAGLAMINDA
DEGERLENDiRÍLMESÍ
Muge DEMÍR*
Özet
Futbolla ilgili bilifsel kahplânmtztn olu^tumlmasinda, televizyonlardakí fútbol programlan ve yorumculart araci bir rol oynamaktadtr. Bunlar, yayinlan ve söylemleriyle taraftarlarin takimlanyla ilgili fikirlerinin geli§mesinde ve yenilerinin olu^masinda rol oynarken, ayni zamanda söylemleriyle "biz" ve "öteki" imgelerini de zihinlerde yaratirlar, farkliliklari keskinle^tirerek takimlar arasi gerginligi artttrirlar.
Ara^tirmamizin amaci; televizyonlardaki fútbol program lar inda kullamlan dil ve söylemin, nefretin suça dönü§mesinde taraftarlarin davrani§larini körükleyici ve te^vik edici yamm irdelemek ve salt söylem olarak kalmadigim ortaya koymaktir. Çali^mamizda, 5-12 Mayis 2012 tarihleri arasinda en çok izlenen spor programlarinin ve haber bültenlerinin yer aldigi 13 televizyon kanalmin Fenerbahçe ile Galatasaray arasindaki kar§ila^ma ile ilgili yayinlan söylem analizi yöntemi ile inceienmi§ ve derbiyle ilgili olarak kullamlan söylemler nefret algisi olufturmasi baglaminda degerlendirilmi§tir.
Anahtar Sözciikler: Televizyon Yayincihgi, Fútbol, Nefret Algisi, §iddet
' Yrd.Doç.Dr., Beykent Ünivesitesi, iletiçim Fakültesi, Televizyon Haberciligi ve Programciligi
Bölümü (Beykent University, Faculty of Communication, Television Reporting and Programming ), Beykent Üniversitesi, Ayazaga Kampusu, Ayazaga, §i^li, Istanbul, mugedemir@beykent.edu.tr.
2012 Super Kupa Finalinin Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Baglaminda De§erlendirilmesi
REFLECTIONS ON THE MEDIA COVERAGE OF THE
SUPER CUP FINAL 2012 I N TELEVISION AND
DISCOURSE ANALYSIS W I T H I N THE CONTEXT OF
DISSEMINATING HATE SPEECH
Abstract
Football programs and commentators in television play an intermediary role to create our cognitive stereotypes about football. Their publications and discourses play both a setting of ideas about the development of the fans and playing a role in the formation ofnev^ ones. At the same time, they create, "we " and "others " images in the minds and increase the tension by sharpening the differences between teams by their comments.
The aim of our study is to examine the language and discourse developed in the TV football programs and to evaluate how these programs convert the hatred of the fans into crime by affecting their behavior. Therefore, these programs do not remain as simple discourse. This study, examines the most-watched sports programs and 13 television channels related to broadcasts and discourses about Fenerbahçe-Galatasaray derby games and evaluated in the context of perception that tends to create hate by the method of discourse, analysis between the dates 5"" and 12''' of May, 2012.
Key Words: Television broadcasting. Football, Perception of hatred. Violence
l.GlRi§
Bu çaliçma kapsaminda, flitbolda çiddet ve televizyon yayinciligi olgulari ele alinmaktadir. Burada özellikle televizyon programlanmn kullandigi nefret söylemi tarafindan körüklenen çiddet olgusu üzerinde durulmaya çahçilacaktir. Futbolla birlikte çiddet olgusu da akla gelen ilk kavramlardandir ve kitle iletiçim araçlan fiitbolun daha geniç kitleler ile buluçmasi kadar çiddetle daha fazla anilir hale gelmesinde de etkili bir konumdadir. Çaliçmanin ilk bölümünde kitle iletiçim araçlari (medya) ve fútbol olgulari ele alinmakta, sonraki bölümlerde bu iki kavramin çiddet ile iliçkisi açiklanmaya çaliçilmakta, bulgular bölümünde ise televizyon programlanmn söylemi ile körüklenen nefret algisi Fenerbahçe-Galatasaray derbisi öncesinde yayinlanan televizyon programlan îçiginda ömeklerle degerlendirilmektedir. Sadece ülkemizde degil tüm dünyada yaçanan ömeklerle fútbol severlerin hayatlanna mal olan, ülkeler arasi savaçlara sebep olan fiitbolda çiddetin önüne geçmek için medyaya duçen görevler ise sonuç bölümünde açiklanmaktadir.
Muge DEMiR Yil: 14, Sayí: 56 §ubat 2013- Nisan 2013
Fútbol geçmiçten günümüze her yaçtan her kesimden insani ayni amaç çevresinde toplayabilen ender olgulardan biri olarak karçimiza çikmaktadir. Bu nedenle de fijtbol olgusu toplum bilimleriyle ugraçan birçok araçtirmacinin ilgisini çeken ve irdeledikleri bir konudur. Dünya genelinde en cok izlenen ve taraftan olan spor dali "fútbol" olmasina ragmen, ayni zamanda çiddet unsurlannin da sahnelendigi bir olgu olarak karçimiza çikmaktadir. Çiddetin boyutu ülkelerin birbiri ile savaçmasina neden olacak seviyeye ulaçmiç, binlerce insanin ftitbol maçlari nedeni ile meydana gelen olaylarda hayatini kaybetmesine ve / veya zarar gönnesine neden olmuçtur. Fútbol sahalannda' meydana gelen çiddet tek bir faktörle açiklanamayacak kadar farkli parametreler içerisinde gerçekleçmekte ve yaçananlardan ne yazik ki en cok futbolseverler aci çekmektedir.
Günümüzde fútbol artik herkes tarafindan ilgiyle izlenen, kimi zaman yaçam biçimierinin bile kendisine göre düzenlenebildigi endüstriyel bir ürün haline dönücmüctür. Medyada futbolla ilgili yayinlara agirlik verilmesinin en önemli nedeni fiitbolun geniç kitlelere ulaçabilme gücü ve bu gücün yaratmiç oldugu gelirin çekiciligidir. Futbolun geniç kitleler tarafindan izlenmekte olmasi reytinglerini artirmayi isteyen televizyonlann popüler bir ürün olan futboldan yararlanmalarini saglamaktadir. Fútbol, medya tarafindan dünyanin en ilgi gören sporu olarak yansitilmakta ve önemli bir satiç araci olarak algilanmaktadir'.
Modem bireyin çevresi diçinda yaçanilan geliçmeleri kitle iletiçim araçlan vasitasiyla takip ettigini, Turk insaninin sosyo-kültürel farkliliklara göre televizyon tüketiminin 1 ila 5 saat arasmda degiçmekle birlikte ortalama televizyon izleme oraninin 4 saat olarak görüldügünü ^ dücünürsek, medyanin haber sunma sorumlulugunun ne kadar önemli oldugu bir kez daha ortaya çikmaktadir.
Bu önemi ortaya koyabilmek için 5- 12 Mayis 2012 tarihleri arasinda en çok izlenen spor programlannin ve haber bültenlerinin yer aldigi televizyon kanallannin (Kanal D, ATV, CNN Turk, Show TV, Kanal Turk, NTV Spor, TRT 1, STAR TV, Kanal 24, TV 8, AHaber, TRT Spor, Beyaz TV) söylem analizi yöntemi ile incelendigi bu makalede, 12 Mayis 2012 tarihinde gerçekleçen "Turkcell Super Lig §ampiyonluk Kupasi" için Fenerbahçe-Galatasaray maçi öncesinde televizyonda yayinlanan derbi ile ilgili söylemler nefret algisi oluçturma baglammda degerlendirilmiçtir.
' Gônenç, Y. A. (2006). Fútbol Fanatizmi ve Yazili Basm, Istanbul Ûniversitesi iletiçim Fakültesi Dergisi, sayr: 24, Istanbul, s.25
^ Batmaz, V. ve Aksoy A. (1995). Türkiye'de Televizyon ve Aile, T.C. Baçbakanlik Aile Araçtirma Kurumu, Ankara, ss.57
2012 Super Kupa Finalinin, Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Baglaminda Degerlendirilmesi
2.MEDYA KAVRAMI
Eriçkinlerin daha bilinçli seçimler yaptiklan ya da kendilerine sunulanlardan daha az etkilendikleri one sürülse de televizyon programlannin yetiçkinleri de yönlendirdigi bilinmektedir. îzleyici, televizyondan, temel olarak model alma yoluyla etkilenmektedir.
Sosyalizasyon sürecinde toplumun dücünce, deger ve davraniç örüntüleri, kültür sayesinde bireye aktanlmaktadir \e hiç kuçkusuz, toplum bireylerinin geniç olçekte birbirlerini etkilemesine en büyük ortami medya oluçturmaktadir. Kitle iletiçim araçlan; ülkemizin.ve dünya sorunlan hakkinda hedef kitlelerine aktardiklan bilgilerle, kitlenin bilgi sahibi olmalarini saglar. Bu aktarim, toplumun habere, bilgiye ve fikre ulaçmasini, bu bilgilerin degerlendirilmesini ve onlarin halk içerisinde yayilmasini içerir. Kitle iletiçim araçlanyla toplumun davraniç kaliplan,. degerleri ve dücünce tarzlan bireylere kazandirilir ve ögrenilenlerin içselleçtirilmesine yardimci olunur. Kitle iletiçim araçlannin gücü, ayni iletiyi çok farkli bireye, çok sayida ve farkli mesajlarla iletebilme yetisinden kaynaklanir.
Yazili ve elektronik basinin oluçturdugu medya, insanlari ulaçtigi güclü nokta itibariyle, okul döneminden daha da fazla ve köklü bir çekilde, hayatlan boyunca ve çogu zaman da farkinda olmadan yogun olarak etkileyen önemli bir kitle iletiçim aracidir". Toplum yaçamina girmiç ve onun bir parçasi olmuç kitle iletiçim araçlan, benzer duygu ve dücüncelerin paylaçilmasini saglar, özendirici olur, güdüleme fonksiyonunu üstlenir. Hazirlayacaklan tartiçma ortami ile fertlerin bu amaçlar dogrultusunda çaba harcamasini saglar. Îzleyicilerin kendi davraniç biçimlerini belirlerken kuUanabilecekleri biz dizi imaj, dücünce ve degerlendirmeler sunar^ Yapilan araçtirmalar, televizyon haberlerinin izlenme oraninin gazetelerin okunma ve radyolann dinlenme oranlanndan daha yüksek oldugunu göstermektedir. Televizyon özellikle etkili bir iletiçimden yoksun toplumlarda çok önemli bir kitle iletiçim araci durumundadir. Günümüzde televizyonun kamuoyu üzerindeki gücü yadsinamayacak kadar önemlidir ve televizyonlardaki spor programi sunuculannin fútbol severler üzerindeki 'etkisi özellikle derbi maçlari ve milli maçlar öncesinde artmaktadir.
Olaylari kamuoyuna aktarmakla görevli genelde medya, özelde televizyon toplumun dücünce kaliplanni çekillendirir. Turk televizyonlanndaki fútbol medyasinda özellikle uç büyük takimin maçlari öncesinde ve sonrasinda
' isen, G. ve Batmaz, V. (2002). Sosyal Psikoloji Ben ve Toplum, OM Yaymevi, Istanbul. " Karakücük, S. ve Yenel, Î.F. (1999). Spor Kö?e yazarlannm Okuyucuya Yansittigi Goruçlerin Bir Analizi. Gazi Beden Egitimi ve Spor Bilimleri Dergisi IV, Ankara, s. 55-62.
Muge DEMiR Yil: 14, Sayí: 56 Çubat 2013- Nisan 2013
yapilan yayinlarda kullanilan abartili dilj oynanacak oían "oyun"u, "oyun"luktan çikarmak suretiyle fanatizmin yükselmesini teçvik etmektedir.
3.FUTBOL ve FÚTBOL MEDYASI
Fútbol kendi dogasinda varolan, ortak kimlik yaratma duygusu sayesinde, bugünkü oynandigi anlamda ilk ortaya çiktigi ülke oían ingiltere'nin ardindan kisa sürede sadece bu ülkede degil, hemen hemen tüm dünyada yayginlaçmiç ve dünyanm en popüler sporu haline gelmiçtir*.
Her geçen yil kendine oían ilgiyi artiran, yarattigi global ekonomik pazarla geniç halk kitlelerini peçinden ko?turan, adeta bir endüstriye dönücen, toplumlann ve ülkelerin sosyo-ekonomik geleceklerinde etkileyici rol oynayan, yine toplumlann olumlu yà da olumsuz kitle psikolojilerine yon veren futboi olgusu tam anlamiyla hayatimizin aynlmaz bir parçasi olmuçtur '. Üstelik futbolun sosyolojik, kültürel ve ekonomik yönlerini göz ardí etmek de mümkün degildir.
Sosyolojik acidan fútbol, günümüzün toplumsal kurumlarmdan biridir ve tüm ülkelerde sinif farki gözetilmeksizin oynanmaktadir. Kültürel acidan bakildiginda dil, cinsiyet, etnik koken aynmi yapilmaksizin; gerek tribünleMe gerekse ekran karçisinda dünyánin her bir köcesindeki milyonlarca insani ayni anda bir araya getiren baçka bir organizasyon yoktur. Ekonomik acidan ise fútbol, yilda yalnizea tek bir ülkede milyarlarca dolar eiro yapabilen, adeta^ sanayileçmiç dev bir sektördür *.
Günümüzde ekonomik, sosyal ve kültürel yaçamin yam sira siyasal • alanda da etkili oían futbolun bu -kadarz-önem kazanmasinda kitle iletiçim araçlan büyük bir içlev üstlenmektedirler. Renkli vé hararetli anlatimlan ve tartiçma ortamlan ile her geçen gün daha^^-fazla izleyici kitlesine ulaçan televizyon programlari izleyicinin gözünde daha farkli bir konuma sahip olmaya baçlamiç, reytingler arttikça televizyonlar fiitbola daha geniç yer ayirarak birbirlerini destekler duruma girmiçlerdir.
Türkiye'deki medya, futbola endekslenmiçtir. Kliçeleçmiç yayin anlayiçi içindeki Turk basini için spor, futboldur. Spor haberlerinde ya da programlarmdá sunulan haberler, futbolumuzun dort büyük kulübü BJK, GS, FB,TS ile ilgilidir"^.1994 yilinda ülkemizde yapilan bir çaliçmada en cok * Ank, M. B. (2004). Top Ekranda (Fútbol ve Televizyon Arasmdaki Vazgeçilmez iliçki), Salyangoz Yayinlan, Istanbul, s.602
Gezgin, S. (2002). Ekonomiyi Canlandiran Faktor: Dünya Kupalan. Finansal Forum Gazetesi,l 1 Mayrs 2002, S.4.
* Biiytikbaykal, G.N. (2004). Geçmiçten Günümüze Turkiye'deki Yazili Spor Basininda Futbolun Yeri ve Önemi, Istanbul Üniversitesi Iletiçim Fakültesi Yayinlah, Istanbul, ss.l9.
2012 Super Kupa Finalinin Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Baglaminda Degerlendirilmesi
izlenen 1200 program içinde fütbol maçlan 136 maç ile ücüncü sirada yer almiçtir. 15-22 Eylül 2012 tarihleri arasindaki iztenme oranlanna bakildiginda da UEFA Avrupa Ligi ve ve ligde oynayan Fenerbahçe ve Galatasaray takimlarinin maçlan en çok izlenen ilk 10 program arasinda yer almaktadir'".
Futbolun en çok izlenen ve takip edilen spor dali olmasi, onun medya ve özellikle televizyon tarafindan daha çok kullanilmasina neden olmaktadir. Dort büyük takimin daha fazla taraftari oldugy için bu takimlann haberlerinin yayinlanmasi daha fazla reyting alinmasini saglamaktadir. Fútbol sezonu içinde Cuma, Cumartesi ve Pazar geceleri fiitbol maçlanmn görüntülerinin yayinlanmasi ve dort büyük kulübün tartiçilmasi ile geçerken, hafta baçindaki günlerde Bizim Stadyum, Telegol, Ve Goool, Derin Fútbol, Futbolizm gibi programlara yer verilmektedir.
4. FÚTBOL SAHALARINDA ÇIDDET ve MEDYA ile ÍLÍCKÍSÍ Fútbol günümüzde en çok izlenen ve ilgi duyulan sporlarin baçinda gelmektedir. Futbolun popüler bir spor dali olarak on plana çikmasina neden oían unsurlardan bir digeri fútbol taraftarliginin bireylere bir kimlik sunmasidir. Turk Dil Kurumu sözlügünde "sporcunun veya sporculann temsil ettikieri renklere, kulübe veya bayraga bagli kimse" olarak tanimlanan taraftarlik bireye aidiyet duygusu kazandiran bir olgudur.
iskoçya'da büyük bir geleneksel rekabetin süregeldigi Celtic ve Glasgow Rangers takirnlarimn taraftarlarinda da böyle bir kimliksel farklilik SÖZ konusudur. Celtic takimi Katoliklerin, Glasgow Rangers takimi Protestanlarin takimi olarak bilinmektedir. íspanya'da da Barcelona ve Real Madrid rekabetinin altinda ilginç olgular yatmaktadir. "Barca yandaçlannin -Katalanlann- Real Madrid'i dücman olarak görmeleri;. onu merkezi iktidarla ozdeçleçtirmelerinin sonucudur". 1888 yilinda kurulmuç Katolik bir takim olan Celtic ile 1873 yilmda Protestanlar tarafindan kurulan Rangers arasinda 1888'den bu yana yapilan karçilaçmalar özellikle Katolik-Protestan savaçinin yam sira, direniççilerle-îngiliz yandaçlari arasinda yapilan maçlar olarak tanimlanmaktadir. O tarihten günümüze iki takim taraftarlan ve fiitbolculan arasinda pek çok olay yaçanmiçtir. Omegin: 1997 yilmda 16 yaçindaki bir Celtic taraftari, Celtic atkisi ile okula gitmiç ancak bir Rangers'li tarafindan öldürülmüctür. Eski Celtic'li Japon oyuncu Nakamura'ya Rangers taraftarlan bir maçta Nakamura duran toplari her kuUandiginda koUarini iki yana açarak Türkiye'de TV, Turam, E. (Der.) Altin Kitaplar, Istanbul, ss.271.
'" Medya Faresi (2012, Eylül 20) TNS ölcümlerine göre 20 Eylül 2012 reytingleri.<http://www.medyafaresi.com/haber/87846/reyting-tns-tns-reyting-tns-ilk-100-rating-reyting.html>(2012, Eylül 24)
" Ayan,S. (2006). Çiddet ve Fanatizm. Cumhuriyet Üniversitesi íktisadi ve ídari Bilimler Dergisi,
Muge DEMiR Yil: 14, Sayí: 56 Çubat 2013- Nisan 2013
2.Dünya Savaçinda Japonya'nin Amerika'dan yedigi darbeleri Nakamura'ya hatirlatmak istemiçlerdir. Ayni çekilde Celtic'in genç flitbolcusu Aiden Mcgeady'da Rangers taraftarlan tarafindan en çok hakarete maruz kalan oyunculardan birisidir. Cünkü McGeady ískocya Milli Takimi yerine Celtic Milli takimmda oynamayi seçerek Rangers'lilarin büyük tepkisini '^
Fútbol sahalarmdaki çiddete hañzalardan silinemeyecek kadar önemli bir diger ömek de 29 Mayis 1985 günü Brüksel'de oynanacak olan Juventus ile Liverpool arasindaki Avrupa $ampivon Kulüpler Kupasi final maçinin baçlamasindan once Liverpool taraftarlarinin Ítalyanlara saldirmasi ve çikan panik sonucu bir duvann çokmesi ve taraftarlarin tel örgülere sikiçmasi sebebiyle 38 ítalyan taraftar ve 1 Belçikalinin öldügü Heysei Faciasi'dir. Heysei Faciasi'ndan 3 yit sonra 15 Nisan 1989'da, ingiltere'nin Sheffield kentindeki Hillsborough Stadi'nda Liverpool ve Nottingham Forest arasinda oynanan maç öncesi gerçekleçmiçtir. Stad kapilanndan birine taraftarlarindan aniden yüklenmesi sonucu oluçan izdihamda çogu Liverpool taraftari 94 kiçi ölmüc, 170 kiçi ise yaralanmiçti.
Fútbol denince fanatizm kaçinilmaz olarak ortaya çikmakta ve toplumun tüm kesimlerini etkilemektedir. Kitleleri peçinden sürükleyen bu spor dalinin en büyük unsurlanndan biri "seyirci" unsurudur. Taraftar ve seyirci, her ne kadar birbiri ile ayni gibi algilansa da Kilcigil'e göre''', taraftar duygusal olarak takimina baglidir. Seyirci ve taraftar, birbirinden ayn kavramlardir. Seyirci, daha çok tüketici çeklinde algilanmalidir. Futbolla ilgili seyirci kavramlan belli bir hiyerarçik siraya konuldugunda, taraftarligin üstünde fanatiklik ve holiganlik kavramlan gelir. Fanatiklikte, kazanmak için her yolu meçru gören, sporun estetigi ve güzelligiyle ilgilenmeyen, renklerini ve marçlanm hastalik derecesinde önemseyen seyirci söz konusudur. Kerr ve De Kock, futboldan baçka hiçbir spor dalinda holiganizmin bu kadar duygusal boyuta çikmadigim vurgulamaktadirlar. Holiganlar, bir takima bagli gibi görünseler de onlar için asil önemli olan skor degil olay çikartmaktir'"*.
Fransa'nin Lens takiini taraftarlan üzerinde alan çaliçmasi yapan sosyolog William Nuytens de holiganlar ile koyu taraftarlar arasinda kesin bir çizginin çizilmesini savunmaktadir: "Holiganizmi tribünlerin dünyasina özgü
'" Birchall, Jonathan. (2012, Eylül 16). Poisonous Hillsborough & Munich chants shame our game. <ht^://vkfww.goal.coni/en-gb/news/2896/premier-league/2012/09/16/3376531/poisonous-hillsborough-munich-chants-shame-our-game> (2012, Eyliil 24)
'^ Kilcigil, E. (2003). Ailelerin Çocuklanni Yaz Fútbol Okullanna Gönderme Nedenleri, Beklentileri ve Sosyo-Ekonomik Durumlan. Beden Egitim ve Sporda Sosyal Alanlar Kongresi, 10-11 Ekim. Gazi Üniversitesi, Ankara.
'* Ankan, Y. (2007). Futbolda §iddet ve Polis. Polis Bilimleri Dergisi, Vol.9, sayi: 1-4, Istanbul, S.110.
2012 Super Kupa Finalinin Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Baglammda De'gerlendirilmesi
herhangi bir davraniç biçimiyle eç tutmanin boç bir çaba oldugunu dücünüyoruz. Buradaki (holiganizmdeki) ñitbol, bir varoluçu, tercihleri ve toplumsal bir karçilikli bagimliligi ortaya koymaya yönelik bir oyun alani degildir. Mücadele için mücadelenin, bunlarla hiçbir ilgisi bulunmamaktadir. Holiganizm etkinliklerinde önemli olan, varligini cöyle ya da böyle saldirgan bir biçimde ortaya koymaktan çok, ötekilerin varligini bir biçimde kokten ortadan kaldlrmaktlr."'^
Taraftann yani sira müsabakalarda mutlak kazanma isteginin yarattigi . baski sonucundan fütbolcularin davraniçlan da etkilenmektedir. Sporcular bu durumlarda antrenör, yönetici, medya, seyirci vb kiçilerin etkisinde kalarak "yapmasi gerekeni degil, kabul göreni" yapmaktadirlar. Bu büyük ölcüde rakibe, hakem veya seyircilere karçi saldirgan davraniçlar içeren sonuçlar oluçturmaktadir. Bu çekilde sporcularda zaman zaman açinya kaçan ve beklenilmeyen davraniçlar çikmaktadir. Müsabaka esnasinda sporculann sergiledikleri. saldirgan davraniçlarin nedenleri çeçitli olmakla birlikte sporcular, takimi kaybediyorsa, hakem veya hakemlerin kötü bir müsabaka yönettikleriyle ilgili bir algi varsa, çaçirmiçlarsa herhangi bir fiziksel ternas ya da sakatlanma sonucu fiziksel olarak aci çekiyorlarsa kapasitelerinin altinda oynuyorlarsa daha saldirgan olmaktadirlar '*.
Sosyal ögrenme kuramina göre, kiçi ne zaman, nasil ve kimlere karçi saldirgan davranacagini ögrenir. Bandura, bu ögrenmenin bazen aileden, bazen akran gruplardan, bazen de medyadan olabilecegini belirtir. insanlar saldirgan davranmayi iki temel mekanizma yoluyla ögrenirler. Bunlardan biri pekiçtirme, digeri model alma veya taklit yoluyla ögrenmedir ". Kitle iletiçim kuramlarindan hareketle baçlayan televizyon yayinlanndaki çiddet olaylan ile ilgili ilk araçtirmalar 1952-53 yillarmda Amerika'da National Association of Educational Broadcasters tarafindan yaptinlmiç, bu araçtirmada yayinlarin içerikleri incelenmiçtir. Gerbner ve arkadaçlan ise yalnizca yayin içeriklerini, incelemekle yetinmemiçler; televizyon programlanndaki çiddet eylemlerinin ve saldirgan karakterlerle saldinya ugrayan karakterleri, polis raporlanndaki gerçek çiddet olaylari ile karçilaçtirarak; televizyon izleme yogunlugu ile
" Ünsal, A. (2003). Çiddet Olaylannm Gerçek Boyutu, Le Monde Diplomatique, sayi:15, s.6O. '* TBMM (2007, Agustos 13). TBMM Spor Kulüplerinin Sonmlan ile Sporda Çiddet Sorununun Araçtinlarak Altnmasi Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amaciyla Kurulan Meclis Araçtirmasi Komisyonu Raporu.
<http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/denetim/spor^elgeler/ss733_spor_araskom.pdf>(2011,Mart) " Fidan, O. (2007). Fútbol Müsabakalarmda Çiddetin Nedenleri ve Önleme Yollan, Beykent Ûniversitesi Çosyal Bilimler Enstitüsü içletme Yönetimi Anabilim Dali, Egitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dali, Yüksek Lisans Tezi, Istanbul, s.43.
MügeDEMiR Yil: 14, Sayi: 56 Çubat 2013-Nisan 2013
çiddet olaylanna kariçma arasinda dogru bir oranti bulmuçlardir '*.
Spor sahalanndaki çiddet konusunda yapilan birçok araçtirmada medyanin az ya da çok etkili oldugu çeklinde bulgular elde edilmiçtir. Bir araçtirmaya göre", seyirci saldirganligina etki eden davraniçlar siralamasinda ilk sirayi "kulüp, takim ve flitbolcular hakkinda kiçkirtici açiklama ve yazilar" almaktadir. Bunu sirasiyla "dogrudan seyircileri hedef alan kiçkirtici açiklama ve yazilar", "oynanacak müsabakanin öneminin abartilmasi", "tarafsiz görünen köce yazarlannm tarafli davranarak aleyhte kamuoyu oluçturmalan" takip ederken, beçinci sirayi "spor programlannin jeneriklerindeki çiddet içeren görüntüler", altinci sirayi "yönetime muhalif taraftar yazarlann baçkan, futbolcu ve antrenörleri hakkinda eleçtirileri" almaktadir. Son sirada ise "medyadaki hakem otoritelerinin müsabaka pozisyonlanni farkli yorumlamalan" davraniçi bulunmaktadir.
Türkiye'de futbolda çiddet ve holiganizmin nedenleriyle ilgili polisin bakiç açisini ortaya koymak amaciyla yapilan araçtirmada ^°, medya %34.9 ile sahalarda yaçanan çiddetin en büyük sorumlusu olarak görülmüctür. Kulüp yöneticileri %21.6 ile ikinci, sorumsuz seyirciler ise % 16.2 ile ücüncü sirayi almiçtir. Fútbol taraftarlan üzerinde yapilan bir araçtirmada^', seyirci saldirganligi üzerinde medyamn %17.9, rakip seyircinin %33.9 ve hakemin %23.1 en etkili üc unsur oldugu ortaya çikmiçtir.
5.SÖYLEM VE MEDYANEV NEFRET SOYLEMÍ
Söylem, dil içinde kodlanan toplumsal kökenli bir ideolojidir. Eleçtirel söylem analisti Van Dijk, toplumda zihinsel denetimi saglamak için söylemi denetlemek ya. da bizzat üretmek gerektigini ifade eder. Ancak söylemin, subjektif ve psikolojik olan "baglam" içinde varlik gösterdiginin de altini çizer. Dijk, söylemi kontrol etmenin ilk çartimn, söylemin baglamini denetlemek oldugunu vurgular. Toplumsal iktidann ve seçkinlerin sözcüsü olan gazetecilerin haber kaynaklanyla kurduklan iliçkiler, haberin üslubu, haberin sunumu, yapilan alintilar, atilan baçliklar, haberdeki anlami ve ideolojiyi oluçturan söylemin unsurlaridir ^ .
'* Türkoglu, N. (2004). iletiçim Bilimlerinden Kültürel Çaliçmalara Toplumsal iletiçim Tanimlar, Kavramlar, Tartiçmalar, Babil Yaymlan, ístanbu, ss.255.
" Özmaden, M. (2003). Futbola iliçkin Diçsa Etkenlerin Seyirci Saldirganligi Üzerindeki Etki Düzeylerinin Araçtinlmasi, Beden Egitimi ve Sporda Sosyal Alanlar Kongresi, 10-11 Ekim, Ankara, s.51-66.
^° Ankan, a.g.m.,s. 121
^' Kuru, E. ve VAR, L. (2009). Fútbol Seyircilerinin Spor Alanlanndaki Saldirganlik Davraniçlan Hakkinda Betimsel Bir Çaliçma (Kirçehir Îli Ömegi). Ahi Evran Üniversitesi Kirçehir Egitim Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayi: 2, ss. 141-153.
2012 Super Kupa Finalinin Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Olu§turma Baglammda Degerlendirilmesi
îdeolojiler dil ile belirlenir. Dili kullananlarin seçtigi sözcükler, sözcük öbekleri, konuçma biçimi, anlatimi, hatta cumie kurma yetileri söylemin oluçmasinda çok önemli bir etkendir " . Medya, kullandigi dil ve söylemler aracihgiyla ideolojinin ve birtakim deger ve statu kaliplanmn toplumsal yaçama aktarilmasinda araci olmaktadir. Medyanin takindigi tavir, kimliklerin çekillenmesinde etkilidir. Medya, futbolun coçkusunun kitlelere aktarilmasinda araci olurken ayni zamanda kullandigi dil vasitasiyla üstü örtük bir biçimde ideolojik ögeleri de kitlelere aktarmaktadir ^''.
Haber, var olan egemen söylemlerin bir ürünü olarak, egemen ideolojinin "biz"lik tanimi üzerinden, söylem ve ideoloji ikilisihi de yamna katarak, olumsuz, alayci ifadeler, küfür, hakaret, açagilama kullanarak otekileçtirdigi gruplan kamu güvenligini tehdit edici "potansiyel risk ve tehdit sacan öcüler" gibi sunarak, toplumdaki "öteki" ne karçi önyargilan ve nefret suçlanm kiçkirtir. Milliyetçiligi ve îrkçiligi yeniden üreten medya, özellikle kriz ve çatiçma dönemlerinde nefret'i "öteki"lere yöneltir, "cinnet" ve "linç" atmosferi yaratir. Bunun dogal sonucu olarak da bu atmosfer meçru ve dogal olarak içselleçtirilir ^^
Medyanin haber ve yorumlannda kullandigi sözcükler ve mecaz anlamh söz kaliplannin, taraftann dücünce yapisinda bir çekillenmeye neden oldugu söylenebilir. Sadece renkli bir anlatim için söylenen militarist ve savaç metaforlan, spor sahalarindaki çiddet ortaminin oluçmasina zihinsel bir ait yapi hazirlamaktadir. Sonunda çatiçmaya kadar varan' davraniç kaliplanmn çekillendigi yerlerden biri de spor sayfalanndaki taraflarlann kulüplerine baghhk duygusunu pekiçtirecek nitelikteki, nesnellikten uzaklaçmiç haberler ile genellikle tarafli olduklanni açiklamaktan çekinmeyen yazar ve yorumcularm l l i ^ *
Nefret söylemi, geniç bir spektruma yayilan olumsuz bir söylemdir. Bu söylem esnektir cünkü nefretten yola çikarak nefreti teçvik etmeye varabilen, suistimale, açagilamaya, hakarete, yermeye dayanan kelimeler ve sifatlardan oluçan, ote yandan da açiri önyargilardan bagimsiz olmayan bir söylemdir. Nefret söylemi, tahammülsüzlügün ve hocgörüsüzlügün diçavurumu olarak nitelendirilebilir. içerisinde açirilik banndinr, açinlik taçiyan önyargilardan oluçur. Bu tahammülsüzlük ve hoçnutsuzluk adaletsizliklere, baçkalannin MacMillan, Houndsmills.
" inceoglu, Y. ve Sözeri, C. (2012). Nefret Suçlannda Medyanin Sorumlulugu: "Ya sev ya terk et ya da..., Nefret Söylemi ve / veya Nefret Suçlan, inceoglu,Y. (Der.), Aynnti Yayinlan, Istanbul ss.23-39.
Talimciler, A. (2003). Türkiye'de Fútbol Fanatizmi ve Medya iliçkisi, Baglam Yayincilik, Ístanbul, SS.255. . .
^^ inceoglu, Y. ve Sözeri, C , a.g.e., ss.24. " Özsoy, S., a.g.m,.s.93
MügeDEMiR Yil: 14, Sayi: 56 Çubat 2013-Nisan 2013
haklannin gasp edilmesine, bariçi yaralamaya yol açabilme potansiyeline de sahiptir." Futbolda yaçanan, her yil periyodik olarak sokaklarda, statlarda gördügiimüz çiddetin baçlangiç noktasi da tam olarak budur, "söylem" ile baçlatilan birbirine tahammülsüzlük ve hoçnutsuzluk dummunun "bançi yaralamaya" artik "suça dönücme" hau almaya dönücmesidir.
Toplumsal algilarimizi çekillendiren önemli unsurlardan biri olarak neft'et söyleminin oluçmasinda ve yaygmlaçtinlmasmda en etkili araçlardan biri de medyadir ve idealist bir yaklaçimla "Karçit görücte olanlara kaba kuvvet kullanma ve mecazi olarak da duygu veya davraniçta açinlik" anlamina gelen "çiddet" (Turkçe sözlük:1385) ile teoride özü "dostluk ve bariç" olan sporla yan yana gelmesi bagdaçmamaktadir. Ancak pratikte spor tarihine bakildiginda dünya genelinde yaçanan bazi olaylar, sporun çiddetle iç içe oldugunu göstermektedir. Omegin; 197O'te Meksika'da düzenlenecek Dünya Kupasi için Honduras ile El Salvador 8 Haziran 1969'da futbol maçinda karçilaçti. Maçin oynanacagi çehre bir gün once gelen El Salvador oyunculanna, Hondurasli taraftarlar psikolojik bir savaç yürütüp otelin çevresini sarmiçlar, pencerelerine taç atip, sopalarla boç tenekelere vurmuçlar, otelin önüne arabalarini park eden insanlar sabaha kadar komalanna basip duçmanca sloganlar atarak gece boyunca El Salvadorlu oyunculann uykusuz, asabi ve yorgun olmalanni saglamiçlardi. Beklenen çekilde bir - sifir yenilen El Salvador'da televizyonunun baçinda son dakikada atilan golün ardindan 18 yaçinda bir genç kiz babasinm tabancasiyla aniden kendini öldürüyordu. Ertesi gün gazetelerde "Genç kiz, vataninin yikiliçim görmeye tahammül edemedi" denmiçti. Rovanç maçinda bu kez Honduraslilarm kaldigi otelde ayni psikolojik savaç gerçekleçmiç, sahada Honduras bayragi yerine göndere yirtik, kirli bir bulaçik bezi çekilmiçtir. Maç sonunda Hondurasli yüzlerce taraftar hastanelik olmuç, ikisi olmuç, 150 araç yakilmiç, birkaç saat içerisinde iki devlet arasindaki sinir.kapatilmiçtir. Ücüncü maç sonrasi çikan ve 100 saat Suren savaç, dünya literatürüne 'Fútbol savaçi' olarak geçmiçtir. Savaç sonunda 4 bin ölü, 12 binden çok yaralinin yam sira 50 bin kiçi evini ve topragini kaybetmiç, pek çok köy imha edilmiçtir ^*.
Dünyada oldugu gibi Türkiye'de de en yaygin spor dali olma özelligine sahip fiitbol, çiddet olaylannin en yogun çekilde görüldügü branç olma özelligine sahiptir. Nefret söyleminin ftitbol çevresinde kolaylikla vücut buldugunun sayisiz ömegini hem yurtiçinden hem de yurtdiçindan verebiliriz. 6 Nisan 2000 günü ístanbul'da oynanan Galatasaray - Leeds United futbol " Algan, Cve $ensever, L. (2010). Ulusal Basinda Nefret Suçlan: 10. Yil, 10 Ömek, Sosyal Degiçim Demegi Yayinlan, istanbul, s. 15-16.
^' Kapuscinski, R. (2000). Futbol Sava^i, (Çev. Gui Çagali Güven), OM izlenim Yaymevi, istanbul, s. 155.
2012 Super Kupa Finalinin Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Baglaminda Degerlendirilmesi
karçilaçmasi öncesinde Taksim meydamnda yaçanan ve iki îngiliz taraftann hayatim kaybettigi linç giriçimi sonrasi Turk gazetelerinin hemen hepsi yaçananlan Leeds taraftarlanna karçi nefret dolu bir dille aktardilar. "Two Size" baçlikli haberlerle hem iki kiçinin ölümünden hem de 2-0 yenilgilerinden söz edilmiçti. 26 Eylül 2009 günü Bursa'da oynanan Bursaspor - Diyarbakir karçilaçmasinin sonlanna dogru iki takim taraftarlan arasmda maçin baçindan beri Suren gerginlik fiziksel çatiçmaya dönücmüc; Bursali taraftarlann "PKK diçari" tezahüratlan ile tac atmalan sonucunda aralannda 7 yaçinda bir çocugun da bulundugu onlarca kiçi yaralanmiçti. Olaylar sonrasinda birçok yorumcu gerilin bu noktaya gelmesinde ulusal ve yerel basinda Diyarbakirspor üzerinden Kürtlere yönelen aynmci dilin Bursa'daki karçilaçma öncesinde iyice yükselmesinin etkili olduguna dikkat çekmiçti^'.
Görüldügü gibi, nefret söylemi baglaminda dücünüldügünde, ftitbol etrafindaki taraftarlik kültürünü, grup aidiyetinin ice kapali ve diçlayici yanindan beslenen ve ayni zamanda onu pekiçtiren bir spor medyasi dilinden bahsedilebilir. Genellikle biz ve digerleri diyalektigi üzerine inca olan taraftarlik tahayyülünün beraberinde getirdigi güclü grup kimligi kaçinilmaz olarak "içeri" ve "diçanyi" tanimlayan bir sinir inçasini gerektirir. Sembolik olarak üretilen bu smirlann hayati önem taçidigi "taraftar olma durumunun" ortaya çikmasini ve yeniden üretilmesini saglayan faktörlerden en önemlilerinden biri de dil-söylem üzerinden kurulan hayali dünyalardir.
Bu yazi ve yorumlar, inanacak davraniç kaliplan bulmaya çaliçan alt kültür gruplanm besleyen malzemeler üretirken, bir taraftan da bu gruplann eyleme dönücmüc saldirganliklarini taklit etmeleri için adeta çablonlar ortaya koyarlar. Taraftan olunan kulübün yüceltildigi, rakibin açagilandigi yorumlar, stada döner biçagi götürenlerin fotografían, savaçi ve kavgayi ima edén haber . baçliklan, rakip takim aleyhine tribünlerde atilan sloganlann tekran vb bu kapsamda sayilabilir. Spor haberlerinde kullanilan provokatif dil, rakip taraftarlar arasinda gerginligi körüklemekte ve kalip yargilan guçlendiren birer araca dönücmektedir. Her ne kadar evrensel ve ulusal gazetecilik ilkeleri, hatta bazi medya kuruluçlannin kendi gruplannin yayinladigi basm etik ilkeleri bulunsa da birçok haber ürünü bu ilkeleri ihlal edebilmektedir. Böylesi bir dilin kullanilmasi taraftarlar arasinda gerginlik ve rakiplere yönelik yaygin bir önyarginin yerleçmesine yol açmaktadir ^''.
Fútbol medyasi, bu karçilaçmalari aktanrken kullandigi dil ve " Akin, A. (2010). Çevrimiçi Spor Ortamlannda Nefret Söylemi: Bir Topun Peçinde Koçan Yirmi iki Adam, Taraftarlar ve Medya, Yeni Medyada Nefret Söylemi, Akin, A. (Der.), Kalkedon Yayinlari, Ístanbul, s. 193-223.
MügeDEMiR Yil: 14, Sayi: 56 Çubat 2013-Nisan 2013
söylemlerde sikça metaforlar kuUanmakta ve bu metaforlar araciligiyla üstü kapall bir biçimde, evrenselcilik, açkinsallik, kahramanlik, rekabetçilik, bireysel güdülenim ve takim ruhu gibi sporla ilintili ideolojik ifade ve degerlerin dolaçima sokulmasina araci olmaktadir .
Özsoy'un da (2011) belirttigi gibi spor programlari, özellikle futbolla ilgili haberleri verirken taraftarlar arasindaki rekabeti dücmanliga çevirmeye zemin hazirlayacak türde bir dil kullanmaktadir. Çiddet ve terörü çagnçtiran savaç, asker, silah, kirmak, düello, kurçun, yaylim ateçi, intikam, ateç, ölmek, bomba, kelle götürmek, ipini çekmek, eçkiyalik gibi ifadeler mançetlerde çok sikça yer almaktadir^^. Ayrica; medyanin, spor müsabakalarmi ölüm metaforlariyla okuyucularina aktarmasinin gereginden fazla önem kazandinlmiç müsabakalarin gerginligini artiracagi öngörülebilir. Özellikle milli maçlar ve Avrupa takimlanyla yapilan uluslar arasi karçilaçmalarda medya milliyetçi söylemleri siklikla kullanarak tarihi olaylara vurgu yapmaktadir. Oyun hakkinda sadece basitçe haber veriyormuç, sahada olup biteni aktanyormuç gibi yapan medya, haberleri yapilaçmiç bir ideolojik söylemsel kompleksin içine yerleçtirerek sunmaktadir. Bu durumda tarañar beklentisinin yükselmesi, müsabakalann kaybedilmesi halinde çiddete varan olaylann çikmasi için zemin oluçturmaktadir.
Sonuç olarak nötr bir alan olarak gösterilen ftatbol ve futbolu bize aktarmakla görevli olan ñitbol medyasi kullandigi dil ve söylem aracihgiyla nefret söyleminin kitlelerle buluçmasinda ve çiddetin ait yapisinin hazirlanmasinda etkin bir roi üstlenmektedir.
6. BULGULAR ve FENERBAHÇÉ-GALATASARAY DERBiSiNDEN ONCE TELEVÍZYON YAYINLARINDA OLU§TURULAN NEFRET ALGISINDAN ÖRNEKLER
Okuyucunun pasif bir zihinsel yapida olmadigi kabul edilmekle beraber, insanin etkilenmeye açik yönü ve "uyma davraniçi" gösterebilmesi onun bagimsiz degerlendirici degil, okudugundan etkilenen bir kiçi olarak görülmesi sosyal psikolojik gerçege daha uygun duçmektedir. Bu durumda bazi ölcütler içerisinde koçe yazilannin veya televizyonlardaki haberlerin ve programlarin içerdigi mesajlann okuyucuya / izleyiciye pozitif ya da négatif bir çekilde yansimasi söz konusudur.
Spor yazarlarinin kendi icgüdülerini daha fazla one çikarmalan. ^' Talimciler,A., a.g.e., s.257
" Kücük, V. ve Acet, M. (1998). Kitle iletiçim Araçlarmdan Yazili Basinm KuUanmiç Oldugu Üslubun Sporcu ve Seyirci Çaldu^anligi Açisindan incelenmesi, 5. Uluslar arasi Spor Bilimleri Kongresine Sunulan Bildiri, Hacettepe Ûniversitesi Spor Bilimleri Demegi, 5-7 Kasim, Ankara.
2012 Super Kupa Finalinin TelevJzyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Baglammda Degerlendirilmesi
olaylara farkli yaklaçmalan, böylece kendilerinin haber üretme yoluna gitmelerine neden olabilmektedir. Bu durumda yanliç yönlendirmeler olabilmektedir. Köce yazarmin, kiçiligi, dünya görücü, tutum, inanç, tercih, egilim, ilgi, ön kabul, önsezi, sezgi, ön yargi, deger yargilari, dücünme çerçeveleri, algi biçimleri, mesleki sosyalleçme, uzmanlaçma, deneyim ve yeteneklerinin seçimi etkileyebilmektedir. Spor köce yazarlari için aynca taraftarlik, kulüp yöneticileriyle iletiçim, eski sporcu olma, çogu kez heyecanli okuyucu kitlesine hitap etme gibi faktörler önemli etkileyici degerleri oluçturmaktadir. ^^
Özellikle; spor alanindaki mücadelenin diger alanlardaki mücadele ile bagintih oldugu ve siyasi - ekonomik mücadele kiziçtiginda, benzer derecede çekiçmenin sporda da görülebilecegi göz önüne alinirsa ki bu durum 2011 Temmuz ayinda baçlayan Çike Soruçturmasi ile dava sürecinde yargilanmak üzere Fenerbahçe Kulübü Baçkani Aziz Yildinm'in tutuklanmasiyla gerilen taraftann diger 3 büyük takim taraftarlanna karçi tavn ve kendi içerisinde birleçmesiyle ömeklendirilebilir. Talimciler'in de sözünü ettigi gibi burada "biz" aynmlaçtirmasiyla bir "kolektif kimlik" yaratilan ve derbi öncesinde televizyon yayinlanyla çogaltilan bireydeki "kolektiflik bilincinden" bahsedilebilmektedir. "Biz" bireyin iyilik degil, güc ve hakliligini anlatmanin araci haline dönüctügü ölcüde, "Öteki" zayifligi ve haksizligi temsil etmeye baçlar ve "Biz" duygusunu taçiyanlar kendisi gibi olmayan "Öteki ler"den bu yüzden nefret etmeye baçlamaktadir. Araçtirmamiza konu olan televizyon haber ve programlanndan ömeklere gelecek olursak; Fenerbahçe-Galatasaray derbisi öncesinde hava jgerginleçtirilmiç, olaylar tirmandmlmiçtir. Derbi ile ilgili ana haber bültenlerindeki spor haberlerinin de televizyon programlannin da tutucu duygusal militarist dücüce ile yansitildigi söylenebilmektedir:
10 Mayis 2012 tarihinde deneyimli gazeteci Mehmet Ali Birand'in sundugu Kanal D'de yayinlanan Ana haber bülteninde Galatasaray -Fenerbahçe derbisi :"Böyle bir derbi tarihte yok."-"Nefesler tutuldu,
Cumartesi bekleniyor" alt yazisiyla veriliyor; yine ayni tarihte ve ayni kanalda
yayinlanan 32.Gün programinda ise "Super Final kanh mt olacak, kansiz mi?" alt yazisi ekranda 1 saat 25 dakika boyunca program baçindan sonuna kadar sürekli yayinlaniyordu, ki bu alt yazidan ötürü yayindan sadece bir gün sonra 'yayinlar çiddeti özendirici veya kaniksatici olamaz' yayin ilkesini ihlal ettigine hükmedilerek Radyo Televizyon Üst Kurulu tarafmdan Kanal D'ye 1 milyon 54 bin 429 TL'lik ceza verilecekti.^'*
" Karakücük, S. ve Yenel, Í.F., a.g.m., s.55-62
^' TRTHABER.COM (2012, Agustos 4) Haber / Gündem
<http://www.trthaber.conVhaber/gundem/mehmet-ali-biranda-buvuk-ceza-50808html> (2012 Kasim 12).
Muge DEMiR Yil: 14, Sayí: 56 Çubat 2013- Nisan 2013
Programm baçinda "Büyük heyecan ve endiçe" alt yazisi ile programma baçlayan Mehmet Ali Birand "Aman sakin olun" diyerek gerçekte var olmasa da bir panik havasinin varligim izleyiciye sunmuç oluyordu. Sonrasinda ilettigi
"Çok güzel geçecek. Hiç korkuya gerek yok. " Mesaji ise bu panik, korku ve
heyecan havasini tekrarlayan, körükleyen bir söylem yaratmaktadir. 32.Gün programma katilan Ultra Asian Kurucularindan - Divan Kurulunun En Genç Üyesi Jerfi Firatli'ya Mehmet Ali Birand'in "Korkuyor musun patlama yaçanmasindan?" sorusuna karçilik olarak Firatli'nin cevabi da 20 milyon Galatasarayliyi etkileyecek bir yanit olarak geliyordu: "Ben korkuyorum
açikçasi. Tribünde patlamasi yaçanmasindan korkuyorum. Bu mag Öncesi ekstra bir gerginlik seziyorum, son 15 senedir görmedigim. Cünkü iki tarafin da çok gerildigi bir ortam var. Galatasaray sustu sustu, §ampiyonlugu kaybederse, Fenerbahçe de gecen hafta iki defa üst üste son hafta da kaybetmenin üzerine bir de Galatasaray'a kendi evinde kaybederse Fenerbahçe seyircisi de Jena patlayacaktir.". M.A.Birand, ayni soruyu
televizyonda spor programi yorumcusu, eski flitbolcu, Beçiktaç Sinan Engin'e sorunca; "§uan fritbol gerginligi tavanda" yanitini veriyor; Fenerbahçe Eski Yöneticisi, televizyonda spor programi yorumcusu Ömer Çavuçoglu ise;
"Galatasaray'in §ampiyon olmasi dummunda kendisinin alki§layacagini fakat Fenerbahçe tara/tannin, Galatasaray'in §ampiyonlugunu alkiflamayacagim
belirtiyordu.^^
10 Mayis 2012 tarihinde spor yorumcusu Ugur Meleke'nin konuk oldugu CNN Turk televizyonunda Cüneyt Özdemir'in hazirlayip sundugu 5N lK programinda, Cüneyt Özdemir'in Galatasaray - Fenerbahçe derbisi hakkindaki yorumu: "Ba§li bapna birgerilim" oluyordu. ^Vine ayni tarihte bu kez Show TV Ana haber bülteninde baçka bir deneyimli haberci Ali Kirca; "Fenerbahçe - Galatasaray derbisi yaklaçti. Gündem iyice kizicti."sözlerini kuUaniyor. 12 Mayis derbi günün de Beyaz TV'de yayinlanan Ve Gol... Programina katilan eski hakem ve televizyonda spor programi yorumcusu Ahmet Çakar: "Galatasaray'a Kadiköy'de kupa vermek
provakasyondur."à\yor. " 11 Mayis 2012 tarihinde NTV Spor'da %100 Fútbol
programinm deneyimli spor spikeri Güntekin Önay, "Bu maca yürek
dayanmaz. Bu maç hepsinden farkli. Hatamn telafisi yok." sözlerini ediyor.
^' TVARSiVi.COM (2012, Mayis 10) 32.Gün. <http://tvarsivi.com/32-gun-programina-konuk- olan-gs-divan-kumlu-uyesi-jefri-firatli-gazeteci-ertugrul-ozkok-spor-yorumc-10-05-2012-izle-i_2012050342108.html> (2012, Eylül 25)
' ' TVARSiVi.COM (2012, Mayis 10) 5N1K. <http://tvarsivi.com/spor-yorumcusu-ugur-meleke-ile-fenerbahce-galatasaray-derbisi-konusuluyor-10-05-2012-izle-i_201205033165O.html> (2012, Eylül 25)
" TVARSÍVÍ.COM (2012, Mayis 12) Ve Gol...<http://tvarsivi.com/player.php?y=451&z=2012-05-12 22:20:00> (2012, Eylül 25)
2012 Super Kupa Finalinin Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Ba^lammda Degerlendirilmesi
Ayni tarihte TRTl'de Stadyum programinin tanitimda "Yann ak§am hayat
duracqk. Çampiyon stadyumda belli olacak." jenerigi kullaniliyor. Derbinin
oynanacagi gün olan 12 Mayis tarihinde Star TV ana haber bülteninde "Bu
gece dananin kuyrugu kopuyor. ", "Stadin önünde olaylar çikti. Sava§ alanina döndü. ". cümleleri haber içerisinde geçiyor.^*
Kanaltürk televizyonunda yayinlanan Telegol programinda 6 Mayis 2012 tarihinde olayli biten FB-TS maçindan sonra "Fenerbahçe'nin
§ampiyonlugu için Kadiköy'de galibiyet §art!" baçligi kullanihyor. Ayni
programda Trabzonspor - Fenerbahçe maçindan sonra ftitbol yorumcusu Kaya Çilingiroglu yonimu:".4;;Aï</ Hocanin 34 haftadir yaptigi göndermeierle herkes
Fenerbahçe'ye dücman." oluyor. Çok sayida taraftann her hafta sonu maçlarin
ardindan dikkatle izledigi bir program olan Telegol'ün uzman yorumcusu Erman Toroglu'nun ve diger yorumculann söylemleri ise derbi öncesi sözleri ile derbi sonrasinda yaçanilacaklara ne yazik ki hedef gostermiç oluyor:
"Bugünler iyi giinlerimiz. Yannlar daha kötü olacak. Bu §artlarda girersek daha iyi olmayacak. Göreceksiniz önümüzdeki hafta maç bitsin, daha bir §eyler daha konu§ulacak."^^
Gökmen Özener (Telegol-6 Mayis) : "Gelecegi çok kötü görüyorum. Bu
§iddet nereye gidecek? Fenerbahçe - Galatasaray maçinda tirmamr mi bu olay? Tirmanmamasi mümkün degil ya mümkün degil. Gumartesi günü orada ^ampiyonluk maçi. Galatasaray §imdi orada berabere kalirsa yahut da yenerse tur atabilecek mi? Atamayacak! Senelerdir biz bunu ya§iyoruz. Galatasaray -Fener arasindaki maçlarda, kesinlikle kazamlmasi gereken maçlarda inanilmaz bir çiddet oluyor. Sahaya bir baski olu^uyor, koridorlarda kan var.".
8 Mayis 2012 tarihinde TV8 kanalinda yayinlanan Bizim Stadyum programinda uzman ftitbol yorumcusu ve gazeteci Faik Cetiner de diger televizyon yorumculanyla ayni söylemleri kullanarak: "Bir taraf üzülecek.
Olay mi çikacak? Neler olacak? Sont i§aretleri... Sava^ i^aretleri... " sözleri
ile taraftarlan "biz" ve "öteki" olarak aynmlaçtinyor, nefret söylemini oluçtumyor. 11 Mayis tarihinde Kanal 24'te yayinlanan Moderator programma konuk olarak katilan Hakan Can, "Çok heyecanli. Gerilim son derece yüksek.
Bir tek dilegim var: Olay olmamasi. §ike soru§turmastnin ba§ladigi günden bu yana yöneticilerin de yönetenlere destek vermemesinden dolayi son derece gergin günler ya§adik. Trabzonspor maçinda da tabiri caizse direkten döndük. Çok ciddi olaylar olabilirdi. Sayin Vali- Avni Mutlu, 3 bin polisin görev yapacagim söylemi^. Rakip taraftann gitmeyecegi bir maçta 3 bin polisle
' ' TVARSiVi.COM (2012, Mayis 12) Star TV Ana Haber. <http://tvareivi.conVstar-ana-haber-bulteni-12-05-2012-izle-e_50127.html> (2012, Eylül 25)
" TVARSiVi.COM. (2012, Mayis 6). Telegol Programi. <http://tvarsivi.com/?y=36&z=2012-05-06 23:00:00 > (2012, Eylül 25).
MügeDEMiR Yil: 14, Sayi: 56 Çubat 2013-Nisan 2013
güvenlik önlemi aliyorsak eger ülkenin ne kadar gergin oldugunun göstergesidir bu." diyerek durumun ciddiyetinden söz ediyor. '"'
Yine Ahmet Cakar, 6 Mayis tarihinde Ve Gol.. .programinda: "Trabzon
fu anda kudurma a^amasina geldi. Aynisi eger haftaya Fenerbahçe, Galatasaray'i yeher §ampiyon olursa ondan sonra siz 20 milyon Galatasaraylinin kudurmasina bahn. Bu i§ler hep kan davasi gibidir. Galatasaray ömrü hayatinda, dünya üzerinde 50 tane baba stadin içerisinde en cehennemsi stada gidiyor." sözleri ile tam bir savaç havasi yaratiyor. 8
Mayis tarihinde TV8'deki Bizim Stadyum programma katilan futbolcu Ümit Karan ise "Çok zor bir maç ve kirmizt kart dolu bir maç olacagim
dü^ünüyorum." yorumuyla futbolcular için çiddetin olacagim dücüncesini
açikliyor. 9 Mayis tarihinde A Haber kanalindaki 9O'a programinda yorum yapan köce yazan - gazeteci Haçmet Babaoglu: "Benim derdim kim kazanirsa
kazansin, olaysiz geçsin, bitsin. Benim derdim, sahada olup biteceklerle ilgili degil, zaten Galatasaray ile falan olmayacak. Futbolcular zaten kendi aralannda daha Sonra devre aralannda sükunete eriyorlar, Trabzonspor maçinda da gördük. Ilk yanda müthi^ bir gerilim varken, ikinci yanda tablo birden bire degi§ti. Benim derdim, sonra Türkiye 'nin sokaklarinda olabilecek §eyler. Esas hikaye burada!" diyor ve çiddetin sokaklara taçacaginin haberini
günler öncesinden veriyor.""
Pek çok deneyimli köce yazan, gazeteci ve yorumcunun aksine eski futbolcularin konu ile ilgili televizyonlardaki yorumlan çok daha bilinçli ve pozitif yönlendirici olmuçtur: 11 Mayis tarihinde CNN Turk Haber'e konuk olan eski futbolcu Tanju Çolak derbinin olaysiz, fair - play havasinda geçecegini hayal ettigini söylemic; NTV Spor kanalinda %100 Fútbol Programi'nin sunuculanndan yine eski futbolcu Ridvan Dilmen ve Show TV'de " l ' e 1 Fútbol" ile Sky Turk 360 kanalinda "Orta Saha" programlannda sunucu olan Sergen Yalçin'in daha temkinli mesajlan özellikle "futbolculara" verdikleri görülmüctür.
5-12 Mayis 2012 tarihleri arasinda 13 televizyon kanalinda yayinlanan spor programinin ve ana haber bültenlerinde yayinlanan derbi ile ilgili haberlerin analiz edildigi bu araçtirmada programlann tamaminda militarist
söylem içeren "kan", "heyecan", "nefesleri tutmak", korku", "sava^", "patlamak", "gerginlik", "provakasyon", "hayat duracak", "dü^man", "dananin kuyrugu kopacak", kan davasi", "telafisiyok", "yürekdayanmaz",
"" TVARSiVi.COM. (2012, Mayis 11). Moderator.
http://tvarsivi.com/player.php?y=160&Zr=2012-05-l 1 14:33:00> (2012, Eylül 25) "' TVARStVi.COM. (2012, Mayis 8). Bizim Stadyum.<
2012 Super Kupa Finalinin Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Baglaminda Deâerlendirilmesi
"kizi§mak", 'fena", "endive", "daha kötü olacak", "daha iyi olmayacak", "üzülecek", "çiddet", "yürek dayanmaz" gibi taraftan suça teçvik edici,
yönlendirici nefret söylemlerinin yer aldigi yayinlann yapildigi görülmüctür. 7.TARTI§MA ve SONUÇ
Fútbol hem kitlesel hem de simgesel bir oyun olarak içinde banndirdigi anlamlar bütünüyle toplumsal y acama daha fazla dokunabilmektedir. insanlann kiçilik özelliklerinin kolaylikla açiga çikabildigi alanlarin birisi haline gelen ftitbol ve ñitbol karçilaçmalan, özellikle 198O'li yiUar sonrasmda tüm dünyada geliçen küresellecme ve yeni toplumsal hareketlerin de etkisiyle toplumsal yaçam üzerinde etkin bir rol oynamaya baçlamiçtir. Gündelik hayat içerisinde yaçanan ötekilectirme pratiklerinin, hayata dair algilann yansitildigi bir alan haline dönücen ftitbol gibi milyonlarca insani ilgilendiren bir alanda kendisini hissettirmemesi kaçinilmazdir. Bu durumun fútbol üzerinden toplumsal hayata yansimasini saglayan ise medyadir. Fútbol ile medya arasinda kurulan baglantida kullamlan söylemler aracihgiyla, ötekilectirmenin yani sira birtakim önyargi ve nefret içeren duygulann da geniç kitlelerle buluçmasi gerçekleçebilmektedir^l Bu geniç kitleleri peçinden sürükleyen futbolun, sosyal statüsü ve egitim düzeyi çok farkli bireyleri ayni düzlemde buluçturan bir spor dali olmasi sebebiyle birbirinden' çok farkli insanlann yayinlanan haberlerden etkilenme dereceleri de farkli olabilmektir.
2011 - 2012 Turkcell Super Lig'de 12 Mayis 2012 tarihinde Fenerbahçe ile Galatasaray arasinda oynanan "Çampiyonluk" maçinda müsabaka öncesi ve sonrasmda taraftarlar ve polis arasinda ortaya çikan çiddet olaylari, fútbol medyasimn, toplumun çeçitli kesimlerinin söylemlerden farkli düzeylerde etkilendiklerini göz ardí ettigini ortaya koymaktadir. Sahada rakip taraftar olarak Galatasaray taraftarinin alinmamasina karçin uç bin polisin görev yaptigi, buna ragmen çok sayida insanin ve polis araçlannin zarar gördügü, deplasmanda olmasindan dolayi Galatasaray'm çampiyonluk kutlamalanmn rakip sahada yapilamadigi, çampiyonluk kupasinin verilmesi karanmn alinmasinin olaylann büyümesinden korkuldugu için saatler sürdügü ve sonunda bu kararin Baçbakanlik tarafrndan alinabildigi bir gün yaçanmiçtir. Tüm bunlar araçtirma konumuza sebep olmuçtur.
Araçtirmamizin baçinda da söz ettigimiz gibi televizyonlar, futbolun coçkusunu kitlelere aktarmada araci roi oynarken, ayni zamanda kullanmiç olduklan dil vasitasiyla üstü örtük bir biçimde ideolojik ögeleri de kitlelere aktarmaktadirlar. Medya, Turk toplumunda fútbol aracihgiyla çiddet
Muge DEMlR Yil: 14, Sayí: 56 Çubat 2013- Nisan 2013
kültürünün yeniden üretilmesinde göze carpan en önemli kurumlardan biridir ve televizyonlan takip eden insanlar gerçekle degil, gerçegin kurgulanmasiyla karçi laçmaKtadirlar.
Televizyonda yer alan haberler izleyiciyi yönlendirmekte, maç öncesi duygusal baskiyi artirmakta ve duygulan kamçilamaktadir. Bu nedenle de galibiyet / maglubiyet sonrasi sokaklarda silah atanlann kurçunu ile ölenler, sakatlananlar olabilmektedir. Söz konusu haberlerdeki ve programlardaki söylemlerin açiri duygusal ve militarist olmasi, halki tahrik ederek galeyana getirmekte ve maç sonrasi sokakta atilan kurçunlarla ölenler, yaralananlar olmaktadir. Sonuç olarak derbi karçilaçmalannda militarist yaklaçimla haber yapildigi, tarafsiz habercilik anlayiçindan uzaklaçildigi söylenebilir. Zaten içsizlik, ekonomik sorunlar ve yaçam kalitesinin bozulmasi nedeniyle hayat standartlari gittikçe gerileyen ve sosyal cöküntü içerisinde olan halk, kendilerini ozdeçleçtirebildikleri takimlann galibiyetleri ile duygusal acidan tatmin olmaya ya da karçi takima kizarak deçarj olmaya çaliçmaktadir. Maç öncesi iki takim taraftarlan arasinda yaçanan çiddet, maçin getirmiç oldugu stresli atmosfer sonrasinda da artarak stadyumun diçmda sokaklarda devam etmektedir. Dolayisiyla önyargilan körükleyici, halki galeyana getirici, tahrik edici haber yapilmasi hoc görülemez. Karçilaçma sonucu yenilgi ile. de bitebilir. Önemli olanin iyi fútbol oynamak oldugu, futbolun uç neticeli bir oyun oldugu fútbol medyasi tarafindan vurgulanmali ve tarafsiz habercilik anlayiçindan uzaklaçilmamalidir. Ancak; ülkemizdeki fútbol medyasinin kitleleri ftatbolda tek bir sonuç üzerine çartlandiran, oyunu oyun olmaktan çikanp savaç haline getiren, içerisinde sertlik ve çiddet banndiran sporun gerçekleçmesine katkida bulundugu görülmektedir.
Kendisi de taraf olan televizyon programcilan gördükleri yerine, kafalannin içindekini iletmektedirler. Oysaki ideali, objektif olarak sunabilecek bir spor medyasinin var olmasidir. Spor programlannin taraftar agirlikli yayin politikasiyla sahalardaki rekabeti olumsuz yönde etkileyici yayin anlayiçindan siyrilmalan için meslek ici bir otokontrol sistemi getirilmesi önerilebilir. Medya kuruluçlannin birçogunun uyma taahhüdünde bulundugu "Basin Meslek ilkeleri", spor medyasi özeline uyarlanabilir. Bu ilkeler Türkiye Spor Yazarlan Demegi gibi sivil toplum örgütlerinin öncülügünde ortak bir etik yasasi çeklinde düzenlenebilir ve tüm medya kuruluçlannin bu ortak sozleçmeye uymasi için çagri yapilabilir.''^ Reyting ugruna kitleleri karçi karçiya getirecek haberlerden kaçmilmali ve haber kaynaklan iyi araçtinhnadan haberlerin yayinlanmasi engellenmelidir. Spor medyasi yalan habere karçi her türlü önlemi almalidir. Takimlar arasi husumeti arttiracak, gerilimi yükseltecek açiklamalardan kaçmilmalidir. Yönetici, '"Özsoy,S.,a.g.m„s.ll2
2012 Super Kupa Finalinin Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Baglammda Degerlendirilmesi
hakem, flitbolcu ve koçe yazarlannin rakip takimlari rencide edecek, hakemleri töhmet altinda biraktiracak, federasyonu suçlayacak ifadelerine yer verilmemelidir.
Tüm bu önlemler ile ilgili dünyanm pek çok yerinde oldugu gibi Türkiye'de de medyanin spor alanlanndaki çiddet olaylan üzerinde etkili oldugu kabul görülmüc ve kanun düzenlenmictir. Türkiye'de spor müsabakalanndaki çiddeti önleyebilmek amaciyla 14 Nisan 2011 tarihinde yürürlüge giren 6222 sayili "Spor Müsabakalarmda Çiddet ve Düzensizligin Önlenmesine Dair Kanun"da medyaya yönelik düzenlemeler de yer almaktadir. Kanunun 22'nci maddesinde spor sahalarindaki çiddetin önlenmesi için medyaya getirilen sinirlamalar cöyle ifade edilniiçtir: "Sporda çiddeti teçvik edecek çekilde basin ve yayin yoluyla açiklamada bulunan kiçilere, fiilleri SUÇ oluçturmadigi takdirde, beç bin Turk Lirasindan elli bin Turk Lirasina kadar idari para cezasi verilir. Birinci fikra kapsamina giren fiillerin spor kulübü veya federasyon yöneticileri tarafindan içlenmesi halinde, birinci fikra hükmüne göre verilecek ceza beç katina kadar artinlir. Birinci fikra kapsamina giren fiilleri içleyen kiçiler, ayrica idari tedbir olarak spor müsabakalarini seyirden yasaklanir. Bu yasak, karann verildigi tarihten itibaren uç ay süreyle uygulanir. Koruma tedbiri olarak yasak karannin uygulanmasina iliçkin esas ve usuUer, bu tedbir bakimindan da uygulanir. Ancak 18 inci maddenin sekizinci fikrasi hükmü bu kiçiler bakimindan uygulanmaz. Birinci fikra kapsamina giren fiillerin, haber verme ve eleçtiri hakkinin sinirlan açilarak yayimlanmasi halinde, ilgili basin ve yayin orgamnin içleticisi olan gerçek veya tüzel kiçiye, yüz bin Turk Lirasindan beç yüzbin Turk Lirasina kadar idari para cezasi verilir. Birinci fikra kapsamina giren fiillerin tekrar tekrar yayimlanmasi halinde, haber verme hakkinin sinirlari açilmiç kabul edilir.".
Ayrica; Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'nin 3'neu maddesinde "^"Gazeteci; baçta banc, demokrasi ve insan haklan olmak üzere insanligin evrensel degerlerini, çok sesliligi, farklihklara saygjyi savunur. Milliyet, irk, etnisite, cinsiyet, irk, dil, din, sinif ve felsefi inanç ayrimciligi yapmadan, tüm uluslann, tüm halklann ve tüm bireylerin haklann ve sayginligini tanir. insanlar, topluluklar ve uluslar arasinda nefreti, dücmanligi körükleyici yaymdan kaçinir. Bir ulusun, bir toplulugun ve bireylerin kültürel degerlerini ve inançlarmi (veya inançsizligini) dogrudan saldiri konusu yapamaz" ifadeleri yer almaktadir.
" Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. (1998). Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi. <http://www.tgc.org.tr/bildirge.html> (2012, Eylül 24).
MügeDEMiR ' Yil: 14, Sayi: 56 Çubat 2013-Nisan 2013
Spor basininin ahlak ilkeleri çerçevesinde hareket ederek saldirganligi teçvik edici ve özendirici programlardan kaçinmasi, kitlelere daha hizli ulaçabilen televizyonlarin reyting kaygisindan çok bu alanda yapabilecegi programlarla Turk futboluna katki saglamasi gerekmektedir.
KAYNAKLAR Kitap:
Algan, C.ve ^ensever, L. (2010). Ulusal Basinda Nefret Suçlan: 10. Yil, 10 . Ömek, Istanbul: Sosyal Degiçim Dernegi Yayinlan.
Arik, M. B. (2004). Top Ekranda (Futbol ve Televizyon Arasindaki Vazgeçilmez Ili^ki), Istanbul: Salyangoz Yayinlan.
Batmaz, V. ve Aksoy A. (1995). Türkiye'de Televizyon ve Aile, Ankara: T.C. Baçbakanlik Aile Araçtirma Kurumu.
Büyükbaykal, G.N. (2004). Geçmi^ten Günümüze Türkiye'deki Yazili Spor Basininda
Futbolun Yeri ve Önemi, istanbul: istanbul Üniversitesi iletiçim Fakültesi Yayinlari.
Erkal, M. (1992). Sosyolojik Acidan Spor, istanbul: Turk Dünyasi Vakfi Yayinlari. isen, G. ve Batmaz, V. (2002). Sosyal Psikoloji Ben ve Toplum, istanbul: OM Yaymevi. Kozanoglu, C. (1996). Türkiye'de futbol, Bu maçi yi/zcaz.'jstanbul: iletiçim Yayincihk Oskay, Ü (1992). Iletifimin ABC'si, istanbul: Simavi Yaymevi.
Talimciler, A. (2003). Türkiye 'de Futbol Fanatizmi ve Medya lli§kisi, istanbul: Baglam Yayincihk.
Teun Van D. (2008). Discourse and Power: Contributions to Critical Discourse
Stuudies, Houndsmills: Palgrave MacMillan.
Türkoglu, N. {2004).--Íleti¡im Bilimlerinden Kültürel Çab^malara Toplumsal ¡leti^im
Tammlar, Kavramlar, Tarti§malar, istanbul: Babil Yayinlan. Editörlü kitapta yayinlannii$ bölüm:
Akin, A. (2010). Çevrimiçi Spor Ortamlarinda Nefret Söylemi: Bir Topun Pe^inde
Ko^an Yirmi iki Adam, Taraftarlar ve Medya, Der. Altug Akm, Yeni Medyada Nefret
Söylemi, (s. 193-223). Istanbul: Kalkedon Yayinlari.
Binark, M. (2010). Nefret Söyleminin Yeni Medya Ortaminda Dola§ima Girmesi ve
Türetilmesi, Der. Altug Akin, Yeni Medyada Nefret Söylemi, (s. 11-53). istanbul :
Kalkedon Yayinlan.
Çetin, C. (1996).Türk Televizyonlannda Spor ve Olimpiyat Oyunlan, Der. E.Turam, 2000'li YiliaraDogru Türkiye'de TV, (s.271). istanbul: Altin Kitaplar.
inceoglu, Y. ve Sözeri, C. (2012). Nefret Suçlarinda Medyanin Sorumlulugu: "Ya sev
ya terk et ya da... ", Der. Yasemin inceoglu, Nefret Söylemi ve / veya Nefret Suçlan,
(s.23-39) istanbul: Ayrinti Yaymlan.
Talimciler, A. (2012). Ötekine Yönelik Nefretin Fark Edilmedigi ya da Kaniksandigi
Alan: Türkiye Futbol Medyasi, Der. Yasemin inceoglu, Nefret Söylemi ve / veya Nefret
2012 Super Kupa Finalinin Televizyonlardaki Yansimasi, Söylemlerin Nefret Algisi Oluçturma Baglaminda Degerlendirilmesi
Çeviri Kitap:
Kapuscinski, R. (2000). Fútbol Sava§t, (Çeviren: Gül Çagali Güven), Istanbul: OM izlenim Yayinevi.
Dergi Makalesi:
Arikan, Y. (2007). Futbolda §iddet ve Polis, Polis Bilimleri Dergisi, Vol.9, sayi: 1-4, Istanbul, s. 110.
Ayan,S, (2006). Çiddet ve Fanatizm, Cumhuriyet Üniversitesi Iktisadi ve idari Bilimler
Dergisi, C.7, sayi:2, Sivas, s.202
Gezgin, S. (2002). Ekonomiyi Canlandiran Faktör: Dünya Kupalan, Finansal Forum
Gazetesi, s.4, 11 Mayis 2002.
Gökulu, G. (2007). Kramponlu Mehmetçikler, Medyada Fútbol Haberlerinin Sunumunda Fanatizm ve Milliyetçilik, Cogito, sayi: 53, istanhul, s.54
Gönenc, Ö. E. (2002). Medyanin Kamuoyu Oluçturmadaki Etkisi, Ístanbul Üniversitesi
iletiçim Fakültesi Dergisi, sayi 14, Ístanbul, s. 156.
' Gönenc, Y. A. (2006). Futhol Fanatizmi ve Yazih Basin, Istanbul Üniversitesi lleti§im
Fakültesi Dergisi, sayi: 24, ístanbul, s.25
Karakücük, S. ve Yenel, Í.F. (1999). Spor Köce yazarlarmin Okuyucuya Yanstttigi Görüclerin Bir Analizi, Gazi Beden Egitimi ve Spor Bilimleri Dergisi IV, Ankara, s. 55-62.
Kuru, E. ve VAR, L. (2009). Fútbol Seyircilerinin Spor Alanlanndaki Saldirganhk Davraniçlan Hakkmda Betimsel Bir Çaliçma (Kirçehir Íli Ömegi). Ahi Evran
Üniversitesi Kir^ehir Egitim Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayi: 2, ss. 141-153.
Mora, N. (2001). Uluslar arasi Fútbol Karçilaçmalannin Ulusal Basinda Yansimasina Bir Ömek: "Galatasaray - Leeds Maçi, Istanbul Üniversitesi ¡leti§im Fakültesi Dergisi, Sayi: l l , s . 127-136.
Özsoy, S. (2011). Spor Gazetelerinin Baçliklannda Militarist ve Çiddet içerikli Metaforlar, Gümüfhane Üniversitesi, lletifim Fakültesi Elektronik Dergisi, Sayi:l. Çahan, H. ve Çinar, V. (2004). Kitle iletiçim Araçlannm Spor Kamuoyu Üzerinde Etkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayi: 12, s.312-321. Ünsal, A. (2003). Çiddet Olaylannin Gerçek Boyutu, Le Monde Diplomatique, sayi: 15, S.60.
Doktora Tezi:
Doçyilmaz, E. (1998). Ülkemiz Spor Medyasinin Toplum Üzerindeki Etkileri ve
Sonuçlart, Marmara Üniversitesi Saglik Bilimleri Enstitüsü; Yayimlanmamiç Doktora
Tezi, Istanbul. Yüksek Lisans Tezi:
Fidan, O. (2007). Fútbol Müsabakalannda Çiddetin Nedenleri ve Önleme Yollan, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü içletme Yönetimi Anabilim Dali, Egitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dali, Yüksek Lisans Tezi, Ístanbul.
Bildiri:
Kilcigil, E. (2003). Ailelerin Çocuklanni Yaz Fútbol Okullanna Gönderme Nedenleri,
Beklentileri ve Sosyo-Ekonomik Durumlan.. Beden Egitim ve Sporda Sosyal Alanlar
MügeDEMiR Yil: 14, Sayi: 56 Çubat 2013-Nisan 2013
Kücük, V. ve Acet.M. (1998). Kitle íleti^im Araçlarmdan Yazili Basinin Kullanmi§
Oldugu Ûslubun Sporcu ve Seyirci Saldirganligi Açisindan incelenmesi, 5. Uluslar arasi
Spor Bilimleri Kongresine Sunulan Bildiri, Hacettepe Ûniversitesi Spor Bilimleri Demegi, 5-7 Kastm, Ankara.
Özmaden, M. (2003). Futbola íli^kin Di^sa Etkenleriñ Seyirci Saldirganligi Üzerindeki
Etki Düzeylerinin Araftirilmasi, Beden Egitimi ve Sporda Sosyal Alanlar Kongresi,
10-11 Ekim, Ankara, s.51-66. WebSitesi:
Birchall, Jonathan. (2012, Eylül 16) Poisonous Hillsborough & Munich chants shame our game.<http://www.goal.com/en-gb/news/2896/premier-league/2012/09/16/3376531 /poisonous-hillsborough-municb-chants-shame-our-game> (2012, Eylül 24)
Medya Faresi (2012, Eylül 20) TNS ölcümlerine göre 20 Eylül 2012
reytingleri.<http://www.medyafaresi.com/haber/87846/reyting-tns-tns-reyting-tns-ilk-100-rating-reyting.html>(2012, Eylül 24)
TBMM (2007, Agustos 13) TBMM Spor Kulüplerinin Sorunlan ile Sporda Çiddet Sorununun Araçtirilarak Alinmasi Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amaciyla Kurulan Meclis Araçtirmast Komisyonu Raporu.
<http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/detieti m/spor/belgeler/ss733_spor_araskom.pdf>(2 Oil, Mart)
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. (1998) Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi. <bttp://www.tgc.org.tr/bildirge.html> (2012, Eylül 24) '
TRTHABER.COM (2012, Agustos 4) Haber / Gündem
<http://www.trthaber.com/haber/gundemymebmet-ali-biranda-buvuk-ceza-50808.btml> (2012, Kasim 12)
TVARSÍVÍ.COM (2012, Mayis 6) Telegol Programi. <http://tvarsivi.com/?y=36&z=2012-05-06 23:00:00 > (2012, Eylül 25)
TVARSÍVÍ.COM (2012, Mayis 8) Bizim Stadyum.
<http://tvarsivi.cotii/player.php?y=22&z=2012-05-08 00:00:00> (2012, Eylül 25) TVARSÍVÍ.COM (2012, Mayis 11) Moderator.
<http://tyarsivi.com/player.php?y=160&z=2012-05-11 14:33:00> (2012, Eylül 25) TVARSÍVÍ.COM (2012, Mayis 12) Ve Gol...
<http://tvarsivi.cotii/player.php?y=451&z=2012-05-12 22:20:00> (2012, Eylül 25) TVARSÍVÍ.COM (2012, Mayis 10) 32.Gün. <http://tvarsivi.cotn/32-gun-programina- konuk-olan-gs-divan-kurulu-uyesi-jefri-firatli-gazeteci-ertugrul-ozkok-spor-yorumc-lO-05-2012-izle-i_2012050342108.html> (2012, Eylül 25)
TVARSÍVÍ.COM (2012, Mayis 10) 5N1K. <http://tvarsivi.com/spor-yorumcusu-ugur-
meleke-ile-fenerbahce-galatasaray-derbisi-konusuluyor-10-05-2012-izle-i_2012050331650.html> (2012, Eylül 25)
TVARSÍVÍ.COM (2012, Mayis 12) Star TV Ana Haber, <http://tvarsivi.com/star-ana-haber-bulteni-12-05-2012-izle-e_50127.html> (2012, Eylül 25)
TVARSÍVÍ.COM (2012, Mayis 11) %100 Fútbol. <http://tvarsivi.cotii/-100-ñitbol-ll-05-2012-izle-i_2012080570563.html> (2012, Eylül 25)
