1
" • ■
ULUSLARARASI
BALKANLARDA
SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ
SAKARYA
ÜNİVERSİTESİ Yayın No: 99
BİLDİRİLER KİTABI
ZBORNIK RADOVA
PROCEEDINGS BOOK
5. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi
5.
ULUSLARARASI BALKANLARDA SOSYAL BİLİMLER KONGRESİ MEDUNARODNI KONGRESU DRUSTVENİH NAUKA NA BALKANU INTERNATIONAL CONGRESS OF SOCIAL SCIENCES İN THE BALKANS
2-7 Haziran 2013 / Novi Pazar - Sırbistan 2-7 Juna 201 3 / Novom Pazaru - Srbija 2-7 june 2013 / Novi Pazar - Serbia
BİLDİRİLER / ZBORNİK RADOVA / PROCEEDINGS
Editör / Urednici / Editör
Prof.Dr.
RecaiCoşkun
Doc.Dr. AmelaLukac Zoranic
Medunarodni Kongresu Drustvenih Nauka Na Balkanu
SUNUŞ
5. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi Sırbistan'ın Sancak Bölgesinin merkezi Novi Pazar'da yapıldı. Kongre, Sakarya Üniversitesi, Uluslararası Novi Pazar Üniversitesi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı (TDAV) ve Türk Bilim Araştırma Vakfı (TÜBAV) ortaklığıyla 2-7 Haziran 2013 tarihlerinde gerçekleştirildi.
Kongre'ye katılım hem bildiri sayısı hem de ülke çeşitliliği bakımından yüksek oldu. Ulaşım, konaklama imkanları gibi kısıtlara rağmen Türkiye, Sırbistan, Azerbaycan, Bosna Hersek, Arnavutluk, Makedonya, Kosova, Hırvatistan gibi ülkelerden akademisyenler Novi Pazar'da bir araya geldi.
Kongrenin ilk ayağının gerçekleştirildiği Uluslararası Novi Pazar Üniversitesi mükemmel bir ev sahipliği yaptı. 4-5 Haziran günleri bildiriler sunuldu. Orijinal çalışmalar üzerinden verimli tartışmalar yapıldı.
Kongrenin ikinci ayağı ise Karadağ Budva'da gerçekleştirildi. Burada düzenlenen "Sosyal Bilimler Bağlamında Yöntembilim Çalıştayı" özellikle genç akademisyenler için önemli tartışma alanlarının doğmasına katkı yaptı. Sosyal Bilimlerde yöntem kaygısının giderek yerleşik hale gelmesi bu alanda uluslararası çalışmalara imza atmanın da önşartıdır zaten.
Yöntem konusu her kongrede farklı yönleriyle ele alınmaya devam edecek.
5. Kongre bir kere daha "Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresinin" sadece bir kongre olmadığını, bundan çok daha fazlası olduğunu gösterdi. Bunun birincil nedeni ilk kez Sırbistan'da ve Sancak Bölgesi’nde Türkiye Üniversitelerinin bu ölçekte bir organizasyon yapıyor olmasıdır.
Uluslararası Novi Pazar Üniversitesi Rektörü Prof. Mevlut Dudiç konuşmasında "gelişiniz, ömrümüze 50 yıl kattı!" derken belki kongrenin en önemli amaçlarından bir tanesini de bize göstermiş oluyordu. Bu arada Uluslararası Novi Pazar Üniversitesi'nden başta rektör Prof. Mevlut Dudiç, rektör yardımcısı Assoc. Prof. Amela LukaĞ Zoraniç, kongre yürütme kurulu üyesi Adnan Hasanoviç olmak üzere kongremize katkı veren herkese teşekkürlerimizi sunuyoruz.
5. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi
Sakarya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Muzaffer Elmas geçen yıllarda olduğu gibi bu kongrede de gerekli olan maddi ve manevi desteği sağlamıştır. Müteşekkiriz.
Kosova-Priştina Üniversitesi'nde görevli Dr. Ergin Jable, her yıl olduğu gibi bu kongrede de bizim oradaki temsilcimiz olmuş, gerekli bağlantıların yapılmasında ve seyahat içeriğinin oluşmasında katkı sağlamıştır.
Her kongrede görülüyor ki bu tür çalışmalar "gönüllülük" esasında yürütüldüğünde çok daha anlamlı sonuçlar doğurmaktadır. O nedenle kongre ilk yılından bu yana faaliyetlerinin merkezine "gönüllülük" esaslı akademik bir anlayışı koymuştur. Zamanlarını, enerjilerini, gönüllerini bu kongreye katan başta Yürütme Kurulu üyesi arkadaşlarımız olmak üzere katkı veren bütün akademik ve idari personele, bildirileriyle katılan akademisyenlere, kongremize destek sağlayan kuruluşlara çok teşekkür ediyoruz.
Saygılarımla, Prof. Dr. Recai COŞKUN
Kongre Koordinatörü
IH
Medunarodni Kongresu Drustvenih Nauka Na Balkanu Danışma Kurulu/Advişpry Board
Prof. Dr. Mevlud DUDİÇ Üniversiteli înternacional Novi Pazar Prof. Dr. Gültekin YILDIZ Sakarya Üniversitesi
Prof. Dr. Musa EKEN Sakarya Üniversitesi
Prof. Dr. Recai COŞKUN Sakarya Üniversitesi
Kpngre Koordinatörleri / Çongrçşş Cpprdinators
Prof. Dr. Recai COŞKUN Sakarya Üniversitesi Doc. Dr. Amela LUKAC ZORANIC Univerzitet u Novom Pazaru
Kongre Yürütme Kurulu /Executive Board
Y. Doç Dr. Adem AKBIYIK Sakarya Üniversitesi Y. Doç. Dr. Ergin JABLE Priştine Üniversitesi
Y. Doç Dr. Fariz AHMADOV Azerbaycan Dövlet İqtisad Üniversiteli Y. Doç Dr. Mahmut HIZIROĞLU Sakarya Üniversitesi
Y. Doç Dr. Sevda Yaşar COŞKUN Sakarya Üniversitesi
Y. Doç. Dr. Umut Sanem ÇİTÇİ Nonvegian School Economics Bergen
Dr. Abdülmecit NUREDİN Makedonya
Öğr. Gör. Gökhan GÜRLER Sakarya Üniversitesi Araş. Gör. Ahmet KARAKIRAZ Sakarya Üniversitesi Araş. Gör. Samet GÜNER Sakarya Üniversitesi
Uzman Semih BİTİM Sakarya Üniversitesi
Pers. Adnan Hasanoviç Uluslararası Novi Pazar Üniversitesi Söz. Pers. Mehmet IŞIK Sakarya Üniversitesi
Emina VİLDİÇ Sakarya Üniversitesi
iv
5. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi Bilim Kurulu/Scientific Board
Prof. Dr. A. BİSENOV Prof. Dr. Adil KURTİÇ Prof. Dr. Admir Muratovic Prof. Dr. Ahmet Vecdi CAN Prof. Dr. Alaettin YALÇINKAYA Prof. Dr. Anvar MOKAYEV Prof. Dr. Arber ÇELİKU Prof. Dr. Artan HOXHA
Prof. Dr. Aylin GÖRGÜN BARAN Prof. Dr. Aytekin ÎŞMAN Prof. Dr. Azmi ÖZCAN Prof. Dr. Becir Kalac Prof. Dr. C. Gökhan BAHŞİ Prof. Dr. Camii Sukiö
Prof. Dr. Cemaletttin TAŞKIRAN Prof. Dr. Cengiz ALYILMAZ Prof. Dr. David Dasic Prof. Dr. Dusan MİTÎC Prof. Dr. Erman COŞKUN Prof. Dr. F. Beylü DİKEÇLİGİL Prof. Dr. Fehim Huskovic Prof. Dr. Gültekin YILDIZ Prof. Dr. Gürbüz AKTAŞ Prof. Dr. H. Kürşat GÜLEŞ Prof. Dr. Hakan POYRAZ Prof. Dr. Halil KALABALIK Prof. Dr. Halit YAPAN Prof. Dr. Haluk SELVİ
Prof. Dr. Hasnija Muratagic Tuna Prof. Dr. Hüseyin AKAY
Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN Prof. Dr. İnci VARİNLİ Prof. Dr. İrfan MORİNA Prof. Dr. Kadir ARDIÇ Prof. Dr. Kamil AYDIN Prof. Dr. Lokman ÇİLİNGİR Prof. Dr. Mehmet ALPARGU Prof. Dr. Mehmet MELEMEN Prof. Dr. Mehmet YÜCE Prof. Dr. Metin ÖZKUL
Prof. Dr. Mimar TÜRKKAHRAMAN Prof. Dr. Miodrag Jovic
Prof. Dr. Muamer Nicevic Prof. Dr. Muhsin HALİS Prof. Dr. Musa EKEN Prof. Dr. Mustafa Akal Prof. Dr. Mustafa DELİCAN
Korkut Ata Kızılorda Devlet Üniversitesi Tuzla Üniversitesi
International University of Novi Pazar Sakarya Üniversitesi
Marmara Üniversitesi Kırgız Türk Manas Üniversitesi Tetova Devlet Üniversitesi Tetova Devlet Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Bilecik Üniversitesi
International University of Novi Pazar Hamburg Üniversitesi
International University of Novi Pazar Gazi Üniversitesi
Atatürk Üniversitesi
International University of Novi Pazar Beogradu Üniversitesi
Sakarya Üniversitesi Erciyes Üniversitesi
International University of Novi Pazar Sakarya Üniversitesi
Ege Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Mimar Sinan Üniversitesi Sakarya Üniversitesi
Gebze Yüksek Teknoloji Üniversitesi Sakarya Üniversitesi
International University of Novi Pazar Balıkesir Üniversitesi
Çukurova Üniversitesi Erciyes Üniversitesi Priştine Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Kırıkkale Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Marmara Üniversitesi Uludağ Üniversitesi
Süleyman Demirel Üniversitesi Akdeniz Üniversitesi
International University of Novi Pazar International University of Novi Pazar Manas Üniversitesi
Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi İstanbul Üniversitesi
v
Meöunarodni Kongresu Druâtvenih Nauka Na Balkana Prof. Dr. Mustafa ÜNAL
Prof. Dr. Nevin Güngör ERGAM Prof. Dr. Osman GASHİ Prof. Dr. Osman KARAMUSTAFA Prof. Dr. Orhan BATMAN Prof. Dr. Rahmi KARAKUŞ Prof. Dr. Rami MEMUSHAJ Prof. Dr. Rana Özen KUTANİS Prof. Dr. Recai COŞKUN Prof. Dr. Recep KAYMAKCAN Prof. Dr. Remzi ALTUNIŞIK Prof. Dr. Remzi KILIÇ Prof. Dr. Reshat QAHİLİ Prof. Dr. Salih ŞİMŞEK Prof. Dr. Sedat KUÇİ
Prof. Dr. Selahattin KARABINAR Prof. Dr. Selahattin SARI Prof. Dr. Suat CEBECİ Prof. Dr. Suna BAŞAK Prof. Dr. Suat KARAKÜÇÜK Prof. Dr. Süleyman ELİYARLI Prof. Dr. Şaban KAYİHAN Prof. Dr. Şemsettin HACIYEV Prof. Dr. Şevki ÖZGENER Prof. Dr. Taha Niyazi KARACA Prof. Dr. Tahir AKGEMCÎ Prof. Dr. Uli SCHAMİLOĞLU Prof. Dr. Unsal BAN Prof. Dr. Xheladin ÇEKU Prof. Dr. Vahit İMAMOĞLU Prof. Dr. Vahit TÜRK Prof. Dr. Veysel BOZKURT Prof. Dr. Yonca ANZERLİOĞLU Prof. Dr. Yusuf HAMZAOĞLU Prof. Dr. Z. Gönül BALKIR Doç. Dr. Ali Feta SELİMİ Doç. Dr. Almir Pramenkovic Doç. Dr. Birol KOVANCILAR Doç. Dr. Elma Elfic Zukorlic Doç. Dr. Fadıl HOCA Doç. Dr. Fehari RAMADAN!
Doç. Dr. Giray Saynur BOZKURT Doç. Dr. Habib YILDIZ
Doç. Dr. Haşan MUJAJ Doç. Dr. Hayati BEŞİRLİ Doç. Dr. İlyas TOPSAKAL Doç. Dr. Jelena Lekic Doç. Dr. Kutluk Kağan SÜMER Doç. Dr. M. Murat HATİPOĞLU
Erciyes Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Priştine Üniversitesi
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sakarya Üniversitesi
Sakarya Üniversitesi Tiran Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Niğde Üniversitesi Tetova Devlet Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Priştine Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Beykent Üniversitesi Manas Üniversitesi Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi Bakü Devlet Üniversitesi Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Nevşehir Üniversitesi
Bozok Üniversitesi Selçuk Üniversitesi
Visconsin Madison Üniversitesi
Türk Hava Kurumu Üniversitesi Üniversitesi Tetova Devlet Üniversitesi
Sakarya Üniversitesi İstanbul Kültür Üniversitesi İstanbul Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Kiril ve Metodij Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi Tetova Devlet Üniversitesi
International University of Novi Pazar Celal Bayar Üniversitesi
International University of Novi Pazar Üsküp Devlet Üniversitesi
Tetova Devlet Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Priştine Üniversitesi Gazi Üniversitesi İstanbul Üniversitesi
International University of Novi Pazar İstanbul Üniversitesi
İzmir Ekonomi Üniversitesi vl
5. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi Doç. Dr. Maja KAZAZIC
Doç. Dr. Mehmet DEMÎRYÜREK Doç. Dr. Mehmet ÖCAL ÖZBİLGİN Doç. Dr. Meral DEMÎRYÜREK Doç. Dr. Metin DALİPİ Doç. Dr. Osman KOKSAL Doç. Dr. Ozan YILMAZ Doç. Dr. Rifat Redzovic Doç. Dr. Samına Dazdarevic Doç. Dr. Sanjin Kodric Doç. Dr. Semih BİLGE Doç. Dr. Şuayyip ÇALIŞ Doç. Dr. Tamara Spahic Efendic Doç. Dr. Toğrul İSMAYÎL Doç. Dr. Turgut TOK Doç. Dr. Tülay YENİÇERİ Doç. Dr. Vullnet AMETÎ Doç. Dr. Yavuz DEMİREL Doç. Dr. Zeki PARLAK Y.Doç.Dr. Adem AKBIYIK Y.Doç.Dr. Adnan DOĞRUYOL Y.Doç.Dr. Cevdet ŞANLI Y.Doç.Dr. Ergin JABLE Y.Doç.Dr. Fariz AHMADOV Y.Doç.Dr. Hayrettin ZENGİN Y.Doç.Dr. İrfan HAŞLAK Y.Doç.Dr. Koksal ŞAHİN Y.Doç.Dr. Mahmut HIZIROĞLU Y.Doç.Dr. Mehmet ÖZDEMİR Y.Doç.Dr. Muharrem ÖÇALAN Y.Doç.Dr. Neşide YILDIRIM Y.Doç.Dr. Osman KARATAY Y.Doç.Dr. Recep YILMAZ Y.Doç.Dr. Selçuk KIRBAÇ Y.Doç.Dr. Umut Sanem ÇİTÇİ Y.Doç.Dr. Vefa KURBAN Y.Doç.Dr. Xhelajdin ZUMBERAJ Y.Doç.Dr. Yasin ŞEHİTOĞLU Dr. Abdülmecit NUREDDİN Dr. Elshan BAGİRZADEH Dr. Ragif KASIMOV
Mostar Cemal Bjedic Üniversitesi Lefke Üniversitesi
Ege Üniversitesi Lefke Üniversitesi Tetova Devlet Üniversitesi Osmangazi Üniversitesi Sakarya Üniversitesi
International University of Novi Pazar International University of Novi Pazar International University of Novi Pazar Osmangazi Üniversitesi
Sakarya Üniversitesi
International University of Novi Pazar TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Pamukkale Üniversitesi
Aksaray Üniversitesi Tetova Üniversitesi Aksaray Üniversitesi
International University of Sarayevo Sakarya Üniversitesi
Sakarya Üniversitesi Yıldız Teknik Üniversitesi Priştine Üniversitesi
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Sakarya Üniversitesi
Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Ege Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Sakarya Üniversitesi
Norvvegian School Economics Bergen Dokuz Eylül Üniversitesi
Priştine Üniversitesi Gazi Üniversitesi Makedonya Başbakanlık
Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi
vii
Medunarodni Kongresu DruStvenih Nauka Na Balkanu
İÇİNDEKİLER / SADRZAJ / INDEX
"GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK ÖRGÜTLER TEORİSİ" ÇALIŞMALARI ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ Doç.Dr. Soner TASLAK - Öğr.GÖr. Eyüp Bayram ŞEKERLİ
ÖRGÜTLERDE GÜÇ VE POLİTİKANIN TOPLUMSAL CİNSİYET İLE İLİŞKİSİ Prof. Dr. Rana Özen KUTAN İS - Arş.Gör. Sümeyye ARSLAN
1-16
17-30
TÜRK İŞ ADAMLARININ VE YÖNETİCİLERİNİN ETİĞE YAKLAŞIMLARI: BİR ARAŞTIRMA
Prof.Dr. Rana özen KUTANtS - Ramazan ORHA - Arş.Gör. Ahmet KARAKÎRAZ 31-44 A TİPİ VE B TİPİ KİŞİLİK YAPILARINI ÖLÇMEYE YÖNELİK ALTERNATİF BİR ÖLÇÜM ARACI
ÖNERİŞ.
Prof. Dr. Gültekin YILDIZ - Arş. Gör. Emrah ÖZSOY
45-58
AB ÜYELİK SÜRECİNDE İLERLEME RAPORLAR] DOĞRULTUSUNDA TÜRKİYE'NİN ENERJİ PERFORMANSI
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Yağmur ERSOY- Arş.Gör. Halil ŞİMDİ - Arş.Gör. Ayşegül KARATAŞ
59-72
AZERBAYCAN'IN BÖLGESEL KALKINMA POLİTİKA VE STRATEJİLERİNİN ANALİZİ: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Yrd. Doç. Dr. Fam AHMADOV ■ Öğr. Gör. Ulviya RZAYEVA - Fuad AKBEROV
73-86
BEYN0LXALQ KAPİTAL BAZARINDA SÜRPRİZ OYUNÇU - AZERBAYCAN
Ba yım A. Na biyeva 87 98
TURİZM SEKTÖRÜ VE EKONOMİK BÜYÜME: TÜRKİYE ÖRNEĞİ
Yrd.Doç.Dr. Nurgûn TOPALLI 99-112
TODAY'S APPLICATIONS OF PART1C1PATION BANKS: EVIDENCE FROM TURK1SH ECONOMY
Dr. Müjgan Hacıoğlu DENİZ 113-130
1990'LARDA TÜRK RUS İLİŞKİLERİNE ÇEÇEN VE KÜRT SORUNLARININ ETKİSİ
Yrd. Doç. Dr. Merve İrem YAPICI 131-146
SLOVEN MİLLİYETÇİLİK(LER)İ: 'AVRUPALI SLOVEN' KİMLİĞİNİN İNŞASI
Arş.Gör. Abdullah Muhsin YILDIZ 147-160
§TA ZNAC1 I KOME TREBA .ZAPADNI BALKAN" ?
Prof. Dr. Predrag ILIĞ 161-174
SREZ STAVIĞKI (1912-1914)
Doc.Dr. Hlvzo GOLOİ 175-190
MİLLİYETÇİLİK TEORİLERİ VE TÜRLERİ ÜZERİNE BİR TARTIŞMA
öğr.Gör.Abdullah Kuta İmiş YALÇIN 191-204
FORENZIĞKE NAUKE U SISTEMU OBRAZOVANJA U DRZAVAMA BALKANA
DoC-Dr. Aleksandar B. IVANOVIC - Msc. Aleksandar R. TV AN OVIĞ 205-220 UDARCI KAO ZAKONITO SREDSTVO PRINUDE OVLASĞENIH SLUZBENJH LICA
Dr. Dragan ARLOV - Dr. Srdjan MILOSAVLJEVIC - Dejan PETKOVSKI 221 230 TÜRK REKABET HUKUKUNDA YIKICI FİYATLAMAYA İLİŞKİN KRİTER ARAYIŞLARI
Yrd.Doç.Dr. Sevda Yaşar COŞKUN 231-250
İÇTİHATLAR ÎLE UYGULAMAYA KONAN SOSYAL RİSK İLKESİ UYGULAMASINA 5233 SAYILI YASA ÇERÇEVESİNDE BİR BAKIŞ
Öğr.GÖr. Ulaş Koray MtLANUOĞLU
251-262
GLOBALNI PROCES REVIZDE, IZVESTAJI REVIZDE, PREVARE I DRUGI NEZAKONITI POSLOVI
Msc. Jakupi $EFKET - Prof.As.Hidajet SHEHU 263-2B4
GÜNEŞ ENERJİSİNDEN ELEKTRİK ÜRETİMİ KONUSUNDA TÜRKİYE VE SIRBİSTAN'IN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ
Yrd.Doç.Dr. Ahmet Yağmur ERSOY- Arş.Gör. Halil SİMDİ - Arş.Gör. Ayşegül KARATAS
285-298
BALKAN ÜLKELERİNİN MAKROEKONOMtK GÖSTERGELERİ VE TÜRKİYE İLE TİCARETİ
Öğr.GÖr. Alper YALÇIN ■ Prof.Dr.Kerem KARABULUT - Öğr.GÖr. Sevda YALÇIN 299-314
viii
5. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi
İÇİNDEKİLER / SADRZAJ / INDEX
ÇİFTE VERGİLENDİRME VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE SIRBİSTAN- KARADAĞ ARASINDA İMZALANAN ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMASI
Öğr. Gör. Sevil GEMRİK - öğr. Gör. İdil ÖZKAN - Öğr.Gör. Metehan KÜCÛKIR
315-326
DÜNYA MAUYY0 BÖHRAN1 ŞORAHINDO BEYN0LXAQL KAPİTAL H0R0KAT1
Güfş&n R.V9UYEVA 327-342
1QTISADI ASIMMFTRIYA N0D1R: TEKNOLOJİ R8QAB0T1N N0TICeSl V0 YA MUASIR BÖHRANLARIN S0B0BP
Assoc.Prof.Dr. Arda GULIYEVA
343-356
■23 TEMMUZ 1908- 27 MAYIS 1960' OLAYLARI ARASINDA BİR MUKAYESE DENEMESİ
Arş. Gör. Ferit Salim SANLI 357-364
KOSOVA'DA YÜRÜTME GÜCÜ
Öğr.Gör. Doğal ÜNAL - Bülent TÜRKMEN 365-378
TÜRKİYE'DE BAŞKANLIK SİSTEMİ TARTIŞMASI VE PARLAMENTER SİSTEMİN GELİŞİMİ:
ANAYASAL ÇERÇEVEDE KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME Yrd, Doç. Dr. Fikret ELMA
379-392
TRACK-TVVO DIPLOMACY: AN APPROPRIATE METHOD FOR UPGRADING INTERSTATE RELATIONS? - EXAMPLE OF TURKISH-ARMENIAN RECONCILIATION COMMISSION
Assist. Prof. Dr. Utku YAPICI
393-406
POSEBNOST1 OBRAZOVNOG MENADZMENTA
Mr. Muharem DALTTOVIC 407-416
NEW TECHNIQUES AND TEACHING METHODS THAT ENCOURAGE PUPIL TO BE ACTIVE PARTICIPANT İN EDUCATIONAL-UPBR1NGING PROCESS
Doc.Dr. Nusreta KEPES
417-438
ANALIZA EFIKASNOSTI PRIMENE SAVKEMENIH METODA U NASTAVI NA UNIVERZITETU U NOVOM PAZARU
Msc. Muzafer SARACEVIC - Doc.Dr Amela LUKAĞ ZORANIC
439-452
POKUSAJ PROBLEMATIZACDE MENADZMENTA SKOLSKOG I VANSKOLSKOG OBRAZOVANJA
Dr. Hanifa OBRALİC - Mr. MeUda ZUPUANİN - Dr. Tarik OBRALİC 453-472 INTERKULTURALNO OBRAZOVANJE KAO FAKTÖR IZGRADNJE MİRA I OĞUVANJA BEZBEDNOSTI
Doc.Dr. Amela LUKAC ZORANIC - Msc. Aleksandar R. IVANOVIĞ 473-486 BİLİŞİM SİSTEMLERİNİN TÜRK SAĞLIK SİSTEMİNDE KULLANIMI VE YAPILAN ÇALIŞMALAR
ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Feyza Yıldız YURTAL - Prof. Dr. Erman COŞKUN - Yrd.Doç.Dr. Adem AKBIY1K
487-498
EĞİTSEL SOSYAL YAZILIMLARIN KABUL VE KULLANIMINA YÖNELİK BİR MODEL
Yrd. Doç. Dr. Adem AKBIYIK - Prof. Dr. Erman COŞKUN 499-516
MUHASEBE VE FİNANSMAN EĞİTİMİNDE KULLANILAN POWERPOtNT SUNUMLARININ ÖĞRECİLERİN TUTUMLARINA OLAN ETKİSİ
Yrd. Doç. Dr. Nermin AKYEL - Yrd. Doç. Dr. Filiz KONUK
517-530
TÜRKİYE'DEKİ SEYAHAT ACENTALARININ SOSYAL MEDYA KULLANIMININ ARAŞTIRILMASI
Uzm. Mertkal SAYHAN - Uzm. Semih BtTİM 531-546
POSLOVNA SOFTVERSKA RJESENJA ZA UPRAVUANJE INFORMACIONIM SISTEMIMA I KORPORACIJSKIM PERFORMANSAMA
Doc. Dr. Mirsad NUKOVIÖ - Dr. Jusuf NUKOVİ.
547-566
İSTANBUL BOĞAZI KÖPRÜ GEÇİŞLERİNDEKİ KİŞİ VE ARAÇ SAYILARININ ZAMANA GÖRE LATENT DEĞİŞKENLİ PANEL VERİ MODELLEMESİ
Doç. Dr. Kutluk Kağan SÜMER
567-578
DIŞ TİCARETTE YENİ KORUMACILIK ÖNLEMLERİNİN TÜRKİYE'NİN OTOMOTİV YEDEK PARÇA İTHALATI VE İHRACATINA ETKİSİ
Binnur ULUÇAY - Yrd. Doç. Dr. Ahmet Yağmur ERSOY - Öğr.Gör. İlker AKALAN
579-590
ix
Medunarodni Kongresu Druâtvenih Nauka Na Balkanu
İÇİNDEKİLER / SADRZAJ / INDEX
İMKB100 ENDEKSİ İLE GSPTSE VE YÜKSELEN BORSALAR ARASI ETKİLEŞİM
Prof. Dr. Mustafa AKAL 591-604
PROCES TRANSFORMACDE I PR1VAHZACI1E 1MOV1NE U ZEMUAMA JUGOISTOCNE EVROPE KAO KORAK KA PRIVAT12ACIJI
Dr.Bajram FEJZULLAHU
605-618
POST-KEYNEZYEN BAKIŞ AÇISI İLE İŞSİZLİK VE FİYATLARIN ÜCRET BELİRLENİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ
Arş.Gör. Başak Güi AKTAKAS - Arş.Gör. İpek TEKİN
619-630
PRIMANJE MITA KAO OBLIK KORUPCDE U PRAVU REPUBLIKE SRBUE
Mirjana RISTlC ■ Mılan MILOSAVUEVIĞ 631-644
HAL HAKEM HEYETİ
Yrd. Doç. Dr. Murat ERDEM 645-658
TÜRK HUKUKUNDA ÎMAR PLANLARININ HUKUKİ SONUÇLAR]
Prof. Dr. Halil KALABALIK 659-670
KRDUMCARENJE KAO OBLIK PREKOGRANICNOG KRIMINALA, SA POSEBNIM OSVRTOM NA PROSTOR BALKANA
Prof. Dr. Muamer NICEV1Ğ - Msc. Aleksandar R. IVANOVIC
671-690
NACİONALNI SAVJETI KAO MODEL 1MPLEMENTACIJE MANJINSK1H PRAVA U SRBÜI
691-706 Mr. Rejhan R. KURTOVIC
x
5. Uluslararası Balkanlarda Sosyaı Bilimler Kongresi
"GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK ÖRGÜTLER TEORİSİ" ÇALIŞMALARI ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ
Doç.Dr. Soner TASLAK1
1 Muğla Sıtkı Koçma Üniversitesi, İİBF, sonertaslak@gmail.com 2 Muğla Sıtkı Koçma Üniversitesi, DMYO, eyupbs@gmail.com
Öğr.Gör. Eyüp Bayram ŞEKERLİ1 2
Özet
Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi, yüksek riskli operasyonel çevrelerde faaliyet gösteren bazı örgütlerin önemli boyutlarda kaza ve kırımlara maruz kalmadan yönetilmelerinde etkili olan örgütsel dinamikleri ön plana çıkarmaktadır. Son yıllarda akademik çevrelerin giderek artan bir ilgiyle bu teori üzerinde durması, çalışma sayısındaki artışa paralel biçimde ciddi bir bilgi birikimi sağlamıştır. Bu çalışma,
"Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi" İle ilgili olarak bugüne kadar ortaya konan çalışmaların analizini yapmayı, bu sayede örgüt kuramı çerçevesinde yeni bir çalışma alanı olarak tüm akademik çevrelerin ve özelde ülkemiz bilim insanlarının konuya dikkatlerini çekmeyi amaçlamıştır. Çalışmanın evreni, üniversitemizin abone olduğu veri tabanlarında yer alan dergilerde yayınlanan makalelerdir. Çalışmanın analiz birimi olan bu her bir makale içerik analizi ile incelenmiş; bu kapsamda veriler kodlanıp, organize edilerek bulgular tanımlanmış ve yorumlanmıştır.
Anahtar sözcükler: Güvenilirlik, Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi, İçerik analizi.
Giriş
Doğrusal sistemlerde süreçler sonucunda elde edilecek çıktılar büyük oranda öngörülebilmekte ve bu anlamda süreçlerin etkinliğini ve verimliliğini etkileyecek tüm unsurlar önceden değerlendirilirken gereken önlemler kolayca alınabilmektedir.
Diğer yandan, doğrusal çıktılara sahip olmayan karmaşık sistemlerde ise süreçleri etkileyen öngörülmesi zor olan birçok etken söz konusu olmaktadır. Çok sayıda öngörülemeyen etkileşim ve dış çevre şartlarının mevcut olduğu karmaşık örgütsel süreçlerin tamamının kontrol edilmesini zorlaştırmaktadır. Örgütün dış ve çevresindeki etkileşimler özellikle "yüksek riskli sistemler" deki süreçlerin emniyet düzeyleri üzerinde etkili olmaktadır.
1
TASLAK & ŞEKERLİ
Yüksek riskli sistemler İçin verimlilik kadar sistemin güvenilir bir seviyede emniyetinin sağlanması eşit derecede önemlidir. Bu tip örgütlerde yaşanan olaylardan elde edilen süreçler sonucunda oluşturulmuş yazılı kurallar ve kontrol prosedürleri ile süreçlerdeki riskler yönetilmeye çalışılmaktadır. Bürün bunlara rağmen; havacılık, enerji, savunma ve sağlık sektörleri içerisinde faaliyet gösteren karmaşık örgütler süreçlerin emniyeti konusunda yapısal anlamda örgütlenmiş olmalarına ve birçok kural belirleyerek bunlara titizlikle uymalarına rağmen kaza ve kırımları tamamen ortadan kaldıramamaktadırlar. Bazı araştırmacılar (Perrow,1984;
Sağan, 1993) büyük ölçekli teknik sistemlerde karmaşıklık ve yüksek bağımlılık nedeniyle güvenilirlikle ilgili hatalara karşı oldukça duyarhdırlar. Bu sistemlerde meydana gelen riskler, örgütün risk yönetimi ile ilgili stratejilerini de çoğu zaman işlevsiz kılarak kazaların meydana gelmesine neden olduğunu belirtmektedirler (Roe ve diğerleri, 2004: 264).
Yüksek riskli sistemler ile ilgili yapılan bazı araştırmalar karmaşıklık ve sistem unsurları arasındaki yüksek karşılıklı bağımlılıkların önlemez kazalara neden olacağını ifade etmektedir. Bunun yanı sıra, Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi kendilerinde geliştirdikleri bir takım özellikler sayesinde birçok yüksek riskli sistemin kazalardan uzak olabileceğini savunmaktadır. Frederickson ve LaPorte (2002:36)'ye göre güvenilirliği yüksek örgütleri teorisi ile ilgili çalışmalar, karmaşık sistem bileşenlerinin zaman içerisinde hataları nasıl önlediklerini ile ilgili olduğunu belirtmektedir.
GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK SİSTEM KAVRAMI
1980'lerde meydana gelen büyük ölçekli nükleer kazalar 1979 yılında ABD'de meydana gelen TMI kazası, 1986 yılında, eski Sovyetier Birliği'nin Kiev şehri yakınlarındaki Çernobil ve 1979 yılında ABD 'nin Pennsylvania Eyaletinde meydana gelen "Three Miles" nükleer güç santrallerinde meydana gelen kazalar karmaşık sistemlerin incelenmesini konu alan araştırmalara olan ilgiyi artırmıştır. İlk olarak Yüksek Riskli Sistemlerde kazaların kaçınılmaz olduğu ile ilgili "Normal Kaza Teorisi"
(Normal Accident Theory-NAT) Perrovv (1984) tarafından ortaya atılmıştır. Diğer yandan. Normal Kaza Teorisinin tersine yüksek riskli örgütlerin bir takım "örgütsel özellikler" geliştirerek kaza-kırım risklerini yönetebileceklerini savunan "Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi" (High Reliability Organizations Theory) Tod LaPorte'nin başkanlığında Kaliforniya Üniversitesi-Berkeley Araştırma Grubunu tarafından geliştirilmiştir.
2
“GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK ÖRGÜTLER TEORİSİ' ÇALIŞMALARI ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ
Normal kaza teorisi
Güvenilirliği Yüksek Örgütler (High Reliability Organizations-HRO) ile ilgili çalışmalar 1980'11 yıllarda başlamıştır. 1984 yılında Charles Perrow alan yazını yakından etkileyen, karmaşıklık ve birbirine bağımlılığı yüksek teknolojilere sahip olan sistemleri tehlikeli ve riskli girişimler olarak karakterize eden "Normal Kaza Teorisi- (NKT)'ni ortaya atmıştır (Bogue, 2009:22). Perrow (1984) ve Sağan (1993, 1994) meydana gelen hataların temel nedenlerini ekipman arızalan, yetersiz eğitim ve operatör kusurlan gibi birey veya yerel nedenlerin dışına çıkararak örgütün alt parçalarını inceleme konusu yapmışlardır.
NKT, "etkileşime! karmaşıklık" ve "yüksek bağımlılığın" olduğu sistemlerde kazalann normal sonuçlar olduğunu iddia etmektedir. Etkileşime! karmaşıklığın ölçüsü, sistemin sahip olduğu alt parçaların birbiri ile kaç değişik şekilde etkileşimde bulunduğudur. NKT, sistem içerisinde aralarında ilişki olan birçok değişken bulunduğunu ve değişkenler arasında etkileşim esnasında birçok geribildirim döngüsünün meydana geldiğini belirtmektedir (Cooke ve Rohleder,2006:215).
Başka bir deyişle karmaşık etkileşimler ile düzensiz, planlanmamış, beklenmeyen sıklıklarla meydana gelen görülmeyen ve hemen anlaşılmayan etkileşimleri kastedilmektedir. (Perrow, 1984: 78).
Karmaşık sistemler aynı zamanda "yüksek bağımlılık" özellikleri göstermektedirler. Yüksek bağımlılığa (tightly coupled) sahip olan sistemlerde ise, her bir sistem parçası diğer birçok parçaya sıkı bir şekilde bağlanmakta ve böylece herhangi bir parçada meydana gelen değişim hızlı bir biçimde diğer tüm parçalan etkilemektedir. Yüksek bağımlılığa sahip olan sistemler karışıklıklara çok hızlı bir biçimde cevap verebilmekte, fakat bu cevaplar aynı zamanda felaketlere neden olabilmektedir. Diğer yandan, düşük bağımlılığa sahip olan sistemlerde parçalar arasında nispeten daha az bağ bulunmakta ve bu nedenle meydana gelen hatalar veya öngörülmemiş olan davranışların sonuçları sistem kararsız hale getirilmeden yok edilebilmektedir. Normal Kaza Teorisine göre karmaşık ve yüksek bağımlı sistemler, öngöremeyecekleri ve engelleyemeyecekleri kazalarla karşı karşıya kalacaklardır. Perrow, bu önlenemez nitelikteki kazaları "sistem kazaları" olarak adlandırmaktadır. Sistemin karmaşık olması durumunda, hataları içeren olaylar sistem tasarımcıları ve işleticiler tarafından tahmin edilemez bir hal almaktadır. Aynı zamanda, sistemin yüksek bağımlılığa sahip olması durumunda meydana gelecek hatalar zincirleme etki yaratarak işleticilerin durumu anlamalarına ve uygun müdahaleyi yapmalarına imkân vermeden kontrol dışına çıkmaktadır. Böyle sistemlerde küçük kırımlar öngörülmez bir biçimde çok ciddi sonuçlar
3
TASLAK & ŞEKERLİ
doğurmaktadır. (Marais, 2002: 1). Bir diğer deyişle, Perrovv, yukarıda bahsedilen karmaşık ve bağımlılığı yüksek unsurlara sahip olan örgütlerin kaza ve kırımları önleyebilecekleri mükemmel bir yolun olmadığını ifade etmektedir (Bogue,2009:22).
Karmaşıklık ve yüksek bağımlılığın yer aldığı örgütlerde kazaları engellemek için meydana gelen kırımların yapılarının anlaşılmasına imkân sağlayacak yeterli zaman olmamaktadır (Leveson vd., 2009: 228). Perrovv (1984), emniyet ile ilgili had safhadaki dikkat ve yönetim uygulamalarına rağmen, nükleer reaktörlerin karmaşık yapıları ve yüksek bağımlılık özellikleri nedeniyle birçok ciddi kazanın önlenemez olduğunu ifade etmektedir. Sistemin emniyetini sağlamak için eklenen her bir birim sistemin daha da karmaşıklaşmasına ve bu karmaşıklık da "normal" olarak kazaların meydana gelmesine neden olacaktır (Perrovv, 2007: 172).
Perrovv (1984: 97), geliştirmiş olduğu tipolojide dört alan yer almaktadır.
Bahsedilen tipolojide; "yüksek bağımlılık-doğrusal sistemler", "düşük bağımlılık-doğrusal sistemler", "yüksek bağımlılık-karmaşık sistemler" ve
"düşük bağımlılık-karmaşık sistemler" alanları bulunmaktadır. Buna göre, yüksek bağımlılık-karmaşık sistemler alanında nükleer santraller, havaaraçları, kimyasal üretim birimleri, nükleer silah kazaları, uzay görevleri, erken askeri uyan birimleri ve insan DNA'sı gibi sistemler yer almaktadır.
Güvenilirliği yüksek örgütler teorisi
Güvenilirlik, "belirli asgari kalite düzeyine sahip toplu çıktıları sürekli üretme konusunda alışılmadık bir kapasite düzeyini ifade etmektedir (Hannan ve Freeman, 1984: 153). Hannan ve Freeman (1984: 154) örgütsel güvenilirliğin yüksek standartlara sahip rutin uygulamaların geliştirilmesine bağlamaktadır. Eylemlerin yeniden üretilebilmesi veya tekrarlanabilmesi güvenilirliğin en temel özelliği olarak ifade edilmektedir.
Alan yazında NKT'nin tersine sistem kazalarının yönetilebileceğini ifade eden, karmaşık ve yüksek bağımlılığa sahip olan örgütlerin düşük kaza istatistiklerine dikkat çeken teoriler de bulunmaktadır. Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi karmaşık sistemlerin kendilerine özgü bir takım özelliklerinin kazaları engellediğini ifade etmektedirler. Leveson ve diğerleri (2009:229) nükleer santraller ve havaaracı ile taşımacılık yapan sistemlerin karmaşık yapılarına rağmen oldukça nadir bir şekilde kazalarla karşı karşıya kaldıklarını belirtmektedirler. Leveson ve diğerleri (2009:229) altmış yılı aşkın bir süredir nükleer silah sistemlerinde kaza meydana
4
'GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK ÖRGÜTLER TEORİSİ" ÇALIŞMALARI ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ gelmemesini ve ticari hava taşımacılığı sektörünün düşük kaza istatistiklerini Perrow (1984) tarafından geliştirilen tipolojiye karşı bir örnek olarak sunmaktadırlar.
Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi, örgütsel kaza teorisinin karşısında olup La Porte ve Consolini (1991), Roberts ve Bea (2001), Weick ve Sutcliffe (2007) gibi araştırmacılar tarafından savunulmaktadır. Roberts ve Rousseau (1989:132), yüksek riskli örgütleri 'felaketle sonuçlanabilecek olan kazalara neden olabilecek karmaşık teknolojileri işleten örgütler" olarak tanımlamaktadır. Roberts ve Rousseau (1989:132), 'güvenilirliği yüksek örgütlerin büyük kazaları önlemek üzere tasarlanıp, yönetilen yüksek riskli sistemlerin alt parçası" olarak tanımlamaktadırlar.
Roberts (1990:160) güvenilirliği yüksek örgütleri tanımlarken "örgütte felaketle sonuçlanabilecek olan başarısızlıklar veya hataların ne sıklıkla engellediği? Sorusuna
"birçok defalar" yanıtı veriliyorsa örgütü güvenilirliği yüksek örgüt" olarak tanımlamanın mümkün olacağını bildirmektedir.
Bazı örgütlerde meydana gelen hatalar, kapasite kaybına, örgüt içinde ve dışında binlerce kişinin hayatını kaybetmesine neden olabilmektedir. Güvenilirliği Yüksek Örgütler kavramı ise, mevcut çevresel şartlar içerisinde bahsedilen hataları başarılı bir şekilde engellenmesini ifade etmektedir. Güvenilirliği Yüksek Örgütler için güvenilirlik, verimlilik ve rekabet gücü kadar önemli bir değer olarak tanınmaktadır.
Güvenilirliği Yüksek Örgütler, güvenilirliği tehdit eden, gerçekleşmemesi gereken olayları tespit etmişlerdir. Güvenilirliği Yüksek Örgütler, bu olayları sadece teknolojik sistemler ile değil aynı zamanda strateji ve diğer yönetsel araçlar ile yönetmeye çalışmaktadır (Boin ve Schulman, 2008: 1052).
Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisini savunan araştırmacılar (La Porte ve Consolini, 1991; Roberts ve Bea, 2001; Weick ve Sutcliffe, 2001), bir sistemde kazaların normal olarak ortaya çıkabileceğini fakat ciddi boyutta olanların belirli örgütsel uygulamalarla önlenebileceğine inanmaktadırlar (Cooke ve Rohleder, 2006:216).
Örneğin Weick ve Sutcliffe (2001) GYÖ' lerin "hataları önceden düşünme",
"basitleştirmeye karşı isteksizlik", "esnekliğe adanmışlık", "uzmanlığa saygı" gibi süreçler ile "farkındalık " emniyet seviyesinin artırabileceğini belirtmektedir (Cooke ve Rohleder, 2006:216). Buna paralel olarak, Leveson ve diğerleri (2009:228);
sahip oldukları teknik uzmanlık, tutarlı teknik süreçler, emniyete verilen öncelik, sorunlara dikkat etme ve öğrenme yönelimi ile hava trafik örgütleri ve hava taşıyıcılarının güvenilirliği yüksek örgütler teorisi için birer kanıt niteliğinde olduğunu ifade etmektedirler. Rouchlin (1993:17, aktaran: Lekka 2011: 5) ise, yüksek güvenilirliğin sadece kaza ve kırımların miktarı ile bağıntılı olmadığını belirtmektedir. Rouchlin (1993:17) hataların başarılı bir şekilde yönetiminin yanı
5
TASLAK & ŞEKERLİ
sıra riskli teknolojilerin etkin yönetiminin güvenilirliği yüksek örgütlerin en önemli özelliği olduğunu belirtmektedir.
Kaliforniya Üniversitesinde Tod LaPorte'nln kurmuş olduğu Berkeley grubu tarafından yapılan araştırmalar sonucunda Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi ile ilgili altı temel ilgili alanı belirlenmiştir. Bunlar (Bourrier, 2011: 10);
GYÖ'lerin değerlendirilmesi: GYÖ'lerin nasıl ortaya çıktıkları ve GYÖ'leri sıradışı güvenilirlik arayışına iten mantıksal örüntülerin neler olduğunun araştırılması,
Yapısal özellikler ve karşılıklı bağımlılığın yönetimi: GYÖ'lerin örgütün her seviyesinde koordinasyonu sağlayabilmek geliştirdikleri formal yapıların ve kuralların araştırılması, Yüksek güvenilirlik şartlarında karar verme: GYÖ'lerin rutin faaliyetler ile beklenmeyen veya normal durumlar arasında nasıl denge kurarak devam ettirdiklerinin araştırılmasını kapsamaktadır,
Yüksek Güvenilirlik kültürü: Birey ve grup seviyesinde, başarı için gerekli olan normların incelenmesi kapsamaktadır,
Yüksek güvenilirlik sistemlerinde yeni teknolojilerin geliştirilmesi: Yeni teknolojilerin sisteme uyumlandınlmasının emniyet üzerindeki etkileri ve bu etkilerin hâlihazırda işleyen sistem için olumsuzluk yaratılıp yaratılmayacağının araştırılmasını kapsamaktadır,
Örgütsel sistemin tasarlanması: Güvenilirliği Yüksek Örgütler ve teknoloji tasarımını hedefleyen bir takım ilkelerin var olup olmadığının, daha kolay takip edilecek sistemlerin tasarlanıp tasarlanamayacağının ve yüksek sosyal, teknolojik ve işgücü maliyetine neden olan teknolojik karmaşıklığın azaltılıp azaltılmayacağının araştırılmasını kapsamaktadır.
Günümüzde "güvenilirliğin'’ sürekliliğini sağlamayı hedefleyen "emniyet yönetim sistemleri", hatalara karşı sürekli tetikte olabilmek ve hataları en aza indirgeyebilmek için geliştirilen "hata yönetim teknikleri" ve "ekip kaynak yönetim”
sistemler uygulanmaktadır. Diğer yandan, emniyetin sürekliliğini sağlamak için çalışanlann emniyet konusundaki adanmışlıklannı sağlayacak, emniyet ile ilgili değerleri temel alan bir "emniyet kültürünün" geliştirilmesi güvenilirliği yüksek örgütler için diğer bir güncel konudur.
6
"GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK ÖRGÜTLER TEORİSİ” ÇALIŞMALARI ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ
ARAŞTIRMA
Araştırmanın Amacı ve Önemi
Örgüt teorisi alanyazınında son yıllarda "Güvenilirliği Yüksek Örgütler"e yönelik çalışmaların arttığı gözlenmektedir. Analiz birimleri, analiz düzeyleri vb. açılardan farklılık arz eden bu çalışmaların önemli bir kısmı, yüksek güvenilirlik teorisi ve yüksek güvenilirlik gerektiren örgütlerin yapısal ve işlevsel özelliklerine yönelmiştir.
Bir kısım çalışmalar da bir kısım çalışmalar da güvenlik kültürü, operasyonel güvenilirliğin dinamikleri ve yüksek güvenlik odaklı bireysel ve örgütsel davranış sorunlannı ele almıştır. Bu araştırmanın amacı örgüt teorisi içerisinde son yıllarda önem arz eden "Güvenilirliği Yüksek Örgütler" konusunda yapılan bilimsel çahşmalan analiz etmektir.
"Güvenilirliği Yüksek Örgütler" konusunda yazında yer alan çalışmaların analizini yaparak, örgüt teorisi alanında araştırma yapan ülkemiz bilim insanlarının konuya dikkatlerini çekerek ülkemizde yapılan çalışmaların artırılmasına yönelik katkı sağlamanın yanında, "Yüksek Güvenilirlik" arz eden kurumlarda görev yapan çalışan ve yöneticilerin konu ile ilgili olarak farkındalıklannı artırma yönünde sağlanan katkının önemli olacağı düşünülmektedir.
Araştırmanın Metodolojisi
Araştırmada ele alınan makaleler içerik analizi teknikleri ile analiz edilmiştir.
Üniversitemizin abone olduğu veri tabanlarında yer alan dergilerde yayınlanan ve
"Güvenilirliği Yüksek Örgütler" konusunu ele alan makaleler, bu araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Tam sayım yöntemine aöre örneklem belirlenen araştırmada, 40 adet makaleye ulaşılmıştır. Bu makalelerin ön incelemesi sonucunda tamamının çalışmaya dahil edilmesine karar verilmiştir. Bu çalışmalar aşağıdaki Tablo l'de tarih ve alfabetik sıralama ile gösterilmiştir.
Araştırmada ilk olarak makalelerin hangi genel kriterler açısından inceleneceği, yani hangi verilerin kodlanacağına karar verilmiştir. Kodlama çalışmasına alınacak veriler, "anakonu, ilişkili konu, analizi birimi (birey, grup, örgüt), örneklem belirleme yöntemi (olasılığa dayanan ve dayanmayan yöntemler), örneklem büyüklüğü, araştırma türü (nicel, nitel, karma), araştırma yöntemi (vaka etüdü, saha araştırması, laboratuvar deneyi, saha deneyi), veri toplama teknikleri (anket, gözlem, mülakat, yazın incelemesi), analiz düzeyleri (parametrik ve non-parametrik testler ve içerik analiz teknikleri), referans sayıları" şeklinde belirlenmiştir. Kodlanan veriler, içerik analizi teknikleri içerisinde sıkça başvurulan frekans analizi ile değerlendirilerek elde edilen bulgular yorumlanmıştır.
7
TASLAK & ŞEKERLİ
Tablo
1. Yıllara Göre AraştırmayaDahil
EdilenÇalışmalarBulgular
Yıl Yazarlar Çalışma
Sayısı 2012 O’Nell ve Krane, 2012; Melnyk, 2012 ;Paullno, 2012 3 2011 Bourrier, 2011; Grabovvskl ve Roberts, 2011; Egan, 2011; Welck
K. E., 2011;O'Nell, 2011; Rochlln G. I., 2011
6
2010 Glfun ve Karydas, 2010; Gardner ve Yun, 2010 2
2009 Rlley, 2009; Carol ve DK, 2009; Mİtropoulos ve Cupldo, 2009 3
2008 Boin ve Schulman, 2008 1
2006 Baker, Day, ve Salaş, 2006; Barrett, Novak, Venette, ve Shumate, 2006; Kerfoot, 2006; Gauttıler, Davls, ve Schoenbaum, 2006; Cooke ve Rohleder, 2006; NM ve M; 2006; Frankel, Leonard, ve Denham, 2006; Kerfoot, 2006; Resar, 2006; Busby, 2006; Myers ve McPhee, 2006.
11
2005 Burke, Wilson, ve Salaş, 2005, Wllson, Burke, Prlest, ve Salaş, 2005
2
2004 Ericksen ve Dyer, 2004 1
2003 J ve G.D., 2003, VVelboume, 2003 2
2002 Kaplan, 2002, Frederlckson ve LaPorte, 2002 2
2001 Roberts ve Bea, 2001, Blgley ve Roberts, 2001 2
1997 Rljpma, 1997 1
1996 La Porte, 1996, Demchak, 1996 2
1990 Roberts K. H., 1990 1
1989 Roberts ve Rousseau, 1989 1
Araştırma kapsamında ele alınan makaleler, ilk olarak başlıklarına göre ana konu ve ilişkilendirilen konu açısından gruplandırılmış ve frekans dağılımlan çıkarılmıştır.
Tablo 2, "Güvenilirliği Yüksek Örgütler"e ilişkin çalışmaların odaklandığı spesifik konuların dağılımını içermektedir. Buna göre çalışmaların büyük bir bölümü
"güvenilirliği yüksek örgütler teorisi ve örgüt özellikleri" üzerine yoğunlaşmıştır (%57,5). Diğer çalışmaların içinde ise "operasyonel güvenilirliğin dinamikleri"
(%15) ve güvenilirlik odaklı iş gören davranışları yönelik olanlar (%15) ile dikkat çekmektedir. "Güvenilirliği Yüksek Örgütler" ile ilişkilendirilen konuların başında ise
"Kaza, kriz emniyet yönetimi ve uyarı sistemleri" gelmektedir (%52,5).
Bununla birlikte "örgütsel öğrenme, bilgi yönetimi ve örgütsel akıl" konularına yönelik çalışmalar (%20) ve "sağlık sistemi güvenliğini inceleyen çalışmalar (%17,5) da dikkat çekmektedir. Çalışmaların %12,5'i yüksek güvenilirlik konusunu
"örgüt kültürü, örgütsel değişim ve politika" konularıyla ilişkilendirmekte, %10'u
"takım yönetimi ve liderlik", %5'i de "insan kaynaklan yönetimi" uygulamaları açısından güvenilirliği yüksek örgütleri inceleme konusu yapmıştır.
8
“GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK ÖRGÜTLER TEORİSİ' ÇALIŞMALARI ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ Tablo 2: Makalelerin Spesifik Konu Dağılımları
Ana konu Frekans % İlişkilendirilen Konu Frekans %
YGÖ teorisi ve örgüt 23 S7.S Kaza, kriz, emniyet yönetimi
10 25,0
özellikleri ve uyarı sistemleri
Operasyonel 6 15,0 Örgütsel öğrenme, bilgi 8 20,0
güvenliğin dinamikleri yönetimi ve örgütsel akıl Y. G. odaklı işgören
davranışı 6 15,0 Sağlık sistemi güvenilirliği 7 17,5
Güvenilirlik kültürü ve
5 12,5 Örgüt kültürü, örgütsel
5 12,5
örgütsel tasarım değişim ve politika
Takım yönetimi ve liderlik 4 10,0 İnsan kaynaklan yönetimi 2 5,0
Diğer 4 10,0
Çalışma kapsamında incelenen makalelerin analiz birimleri, örnekleme yöntemleri ve örnek büyüklükleri aşağıdaki Tablo 3'de gösterilmiştir.
Tablo 3: Makalelerin Analiz Birimi, Örnekleme Yöntemi ve Örneklem Büyüklüğü Dağılımları
Analiz birimi Fro'-ans % Örnekleme Yöntemi Frekans %
Birey 2 5,0 Basit tesadüfi örnekleme 1 2,5
Grup 1 2,5 Kolayda örnekleme 36 90,0
Örgüt 37 92,5 Hiçbiri 3 7,5
Örnek Büyüklüğü Frekans %
50- 100'den az 12 30,0
250 ve daha üzeri 2 5,0
Belirtilmemiş 26 65,0
Buna göre "Güvenilirliği Yüksek Örgütler" ile ilgili çalışmaların, büyük ölçüde "örgüt"
ler üzerinde gerçekleştirildikleri görülmektedir (%92,5).
Araştırma kapsamında incelenen çalışmaların %90'ının olasılığa dayanmayan örneklem belirleme yöntemlerinden "kolayda örnekleme" ye başvurduğu anlaşılmaktadır.
Örneklem büyüklüklerine bakıldığında ise "50 -100'den az" birimden oluşan bir ömeklem kümesi (%30) ile çalışıldığı, çalışmaların büyük bir kısmında ise bir örneklem kümesi ile çalışamadığını görmekteyiz.
Tablo 4, araştırma kapsamında ele alınan makalelerin araştırma türü, yöntemi, veri toplama yöntemi ve analiz düzeylerini göstermektedir.
9
TASLAK & ŞEKERLİ
Tablo 4: Makalelerin Araştırma Türü, Yöntemi, Veri Toplama Yöntemi ve Analiz Düzeyi Dağılımları
Araştırma Türü Frekans °/o Araştırma Yöntemi Frekans %
Nicel 1 2,5 Saha araştırması 27 67,5
Nitel Karma
37 2
92,5 5
Vaka analizi 13 32,5
Veri Top.Teknlkleri Frekans % Analiz Düzeyleri Frekans %
Anket 1 2,5 Tanımlayıcı İstatistik
parametrlk testler
ve 1 2,5
Mülakat Gözlem Yazın İncelemesi Yazın İncelemesi ve mülakat
Mülakat ve Gözlem Yazın İncelemesi ve
1 2 31 1 3 1
2,5 5 77,5 2,5 7,5 2,5
içerik analizi teknikleri (değerlendirici analiz)
39 97,5
gözlem
Buna göre çalışmaların büyük bir çoğunluğu "nitel" (%92,5) olup "saha araştırmaları" (%67,5) yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında ise genel olarak "yazın incelemesi" (%77,5) yöntemine başvurulduğu, bunu yanısıra mülakat ve gözlemler yolu ile de veri toplama çalışmalarının yapıldığı görülmektedir.
Güvenilirliği Yüksek Örgütler konusunda gerçekleştirilen çalışmaların analiz düzeylerine bakıldığında ise ağırlıklı biçimde değerlendirici analiz yöntemlerine yani içerik analizi tekniklerine (%97,5) yer verildiği görülmektedir.
İncelenen makalelerin kaynak sayılarını belirlemek, güvenilirliği yüksek örgütler konusunda çalışma yapabilmek için gerekli bilgi birikiminin oluşup oluşmadığını değerlendirmek açısından önem arz etmektedir. Aşağıdaki Tablo 5, incelenen makalelerin kaynak sayılarının dağılımlarını belirtmektedir.
Tablo 5: Makalelerin Başvurduğu Kaynak Sayısı Dağılımları
Kaynakça 0-25' den az
25-50' den az
50-75' den az
75-100' den az
100-125' den az
125 ve daha fazla
Frekans 13 15 9 2 2 1
% 32,5 37,5 22,5 5x2___ 5,0 2>5____
Tabloya göre başvurulan kaynaklar açısından değerlendirildiğinde yurt dışında güvenilirliği yüksek örgütler konusunda belli bir bilgi birikiminin sağlandığı ancak bunun henüz yeterli olmadığı görülmektedir. Çalışmaların büyük bir kısmı ”25- 50'den az" (%37,5) kaynak kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında bu
10
"GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK ÖRGÜTLER TEORİSİ' ÇALIŞMALARI ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ çalışmada ele alınan çalışmaların %32,5'i ”0-25'den az' aralığında bir kaynağa başvururken; ’50-75'den az" bir kaynak ile gerçekleştirilen çalışmaların toplam çalışmalar içindeki oranı ise %22,5'tur.
SONUÇ
1980'lerin başlarında meydana gelen büyük örgütsel kazalar yüksek riskli slsteölerin örgütlenmesi ve yönetilmesi ile ilgili çalışmaları gündeme getirmiştir. Bu anlamda, yüksek riskli sistemlerde kazaların kaçınılmaz olduğu ( Normal Kaza Teorisi; Perrow, 1984) ile ilgili teoriler geliştirilmiştir. Diğer yandan, yüksek risklere rağmen oldukça emniyetli bir seviyede çalışan örgütlerin varlığı söz konusu örgütlerin riskleri yönetme konusunda geliştirdikleri bir takım yeteneklerin incelenmesini gündeme getirmiştir. Tod LaPorte'nin başkanlığında Kaliforniya Üniversitesi-Berkeley Araştırma Grubu yüksek riskli örgütlerin sürdürülebilir emniyet seviyesini sağlayacak "örgütsel özelliklerin' olduğunu iddia eden "Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi" (High Reliability Organizations Theory) geliştirilmiştir.
Güvenilirliği Yüksek Örgütler Teorisi ile ilgili süregelen çalışmalar yüksek riskli örgütlerin sürdürülebilir emniyeti sağlamak için sahip oldukları "yapısal özellikleri",
"kültürel özellikleri" ve "örgütse davranış örüntülerini" inceleme konusu yaptıkları görülmektedir. Diğer yandan; emniyet yönetimi, risk yönetimi ve hata yönetimi gibi
"yönetim teknikleri" de güvenilirliği yüksek örgütler kapsamında tartışılmaktadır.
Güvenilirliği yüksek örgütlerle ilgili süregelen çalışmalar sürdürülebilir emniyetin sağlanmasında örgütsel öğrenme ve bilgi yönetimi gibi unsurları çalışma konusu yapmaktadır. Raporlama sistemleri ve sürekli eğitimlerin yanı sıra öğrenme ve bilgi aktarımının etkinliğini sağlayacak örgütsel değer sistemi ile ilgili çalışmaların da önemli bir yere sahip oldukları görülmektedir. Güvenilirliği yüksek örgütlerin emniyeti sağlama konusunda sahip oldukları kültürün etkisi ile ilgili yapılan çalışmaların; öğrenme kültürü, adil kültür ve emniyet kültürü gibi kavramları ön plana çıkardıkları görülmektedir. Bu durum, yüksek güvenilirlik performansının önemli miktarda örgütsel öğrenmeye ve bu kavramında "kültürel" yapıya dayandığına işaret etmektedir.
Araştırma kapsamında incelenen çalışmaların analiz birimini önemli oranda "örgüt"
olarak ele almaları ve nitel yöntemlerle incelemeleri kavramsallaştırmaya dayanan analizlerin yoğunlukta olduğuna işaret etmektedir. Bu durum, ilgili çalışmaların incelenerek örgütsel davranış örüntülerini mikro düzeyde inceleyecek nitel ve nicel çalışmalann da yapılabileceğine işaret etmektedir.
11
TASLAK & ŞEKERLİ
KAYNAKÇA
Baker, D. P., Day, R., & Salaş, E. (2006). Teamwork as an Essential Component of High-Reliability Organizations. Health Services Research, 41(4), 1576- 1598.
Barrett, M. S., Novak, J. M., Venette, S. 1., & Shumate, M. (2006). Validating the High Reliability Organlzatlon Perceptlon Scale. Communication Research Reports, 25(2), 111-118.
Bigley, G. A., & Roberts, K. H. (2001). The incident command system: high reliability organizing for complex and volatile task environments. Academy of Management Journal, 44(1), 1281-1300.
Bogue, B. (2009). How Principles Of High Reliability Organizations Relate To Corrections . Federal Probation, 73(3), 22-27.
Boin, A., & Schulman, P. (2008). Assessing NASA s Safety Culture: The Limits and Possibilities of High-Reliability Theory. Public Administration Review, 68(6 ), 1050-1062.
Bourrier, M. (2011). The Legacy of the High Reliability. Journal of Contingencies and Crisis Management, 19(1), 9-13.
Burke, C. S., VVilson, K. A., & Salaş, E. (2005). The use of a team-based strategy for organizational transformation: guidance for moving tovvard a high reliability organization. Theoretica! Issues in Ergonomics Science, 6(6), 509-530.
Busby, J. S. (2006). Failure to Mobilize in Reliability-Seeking Organizations: Two Cases from the UK Railvvay. Journal of Management Studies, 43(6), 1375- 1393.
Carol, K., & DK, B. (2009). Leading your organization to high reliability. Nursing Management, 40(4), 14-18.
Cooke, D. L., & Rohleder, T. R. (2006). Leaming from incidents: from normal accidents. System Dynamics Review, 22(3), 213-239.
12
"GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK ÖRGÜTLER TEORİSİ' ÇALIŞMALARI ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ Demchak, C. C. (1996). Tailored Precision Armies in Fully Networked Battlespace:
High Reliability Organizational Dilemmas in the 'Information Age'. Journal of Contingencies and Crisis Management, 4(2), 93-103.
Egan, M. i. (2011). The Normative Dimensions of Laporte's Institutional Stevvardship: High Reliability, Institutional Constancy, and Public Trust and Confıdence. Journal of Contingencies & Crisis Management, 19(1), 51-58.
Emery Roe, P. S. (2011). High-Reliability Bandwidth Management İn Large Technical Systems: Findings and Implications of Two Case Studies. The American Review of Public Administration, 41(1), 75-91.
Ericksen, J., & Dyer, L. (2004). Toward a strategic human resource management model of high reliability organization performance. International Journal of Human Resource Management, 16(6), 907-928.
Frankel, A. S., Leonard, M. W., & Denham, C. R. (2006). Fair and Just Culture, Team Behavior, and Leadership Engagement: The Tools to Achieve High Reliability. Health Services Research, 41(4), 1690-1709.
Frederickson, H. G., & LaPorte, T. (2002). Airport Security, High Reliability, and the Problem of Rationality. Public Administration Revievv, 62(özel sayı), 33-43.
Gardner, S. D., & Yun, S. (2010). Dynamic Learning Theory: Training In High- Reliability Organizations. Journal of the Academy of Business & Economics, 10(4), 84-92.
Gauthier, A. K., Davis, K., & Schoenbaum, S. C. (2006). Achieving a High Performance Health System: High Reliability Organizations within a Broader Agenda. Health Services Research, 41(4), 1710-1720.
Gifun, J. F., & Karydas, D. M. (2010). Organizational Attributes of Highly Reliable Complex Systems. Quallty & Reliability Engineering International, 26(1), 53-62.
Grabovvski, M., & Roberts, K. (2011). High reliability Virtual organizations: Co- adaptive technology and organizational structures in tsunami warning systems. ACM Transactions on Computer-Human Interaction, 18(4), 19
23.
Hannan, M. T., & Freeman, J. (1984). Structural inertia and organizational change.
American Sociological Review, 49(2), 149-164.
13
TASLAK & ŞEKERLİ
Hollnagel, E. (1995). Human reliability analysis: Context and control. London:
Academic Press.
Kaplan, H. (2002). Event reporting, mindfulness and the high reliabilityorganization: is the glass half empty? Vox Sanguinis, 83(1), 337- 339.
Kerfoot, K. (2006). Reliability Betvveen Nurse Managers: The Key to the High- Reliability Organization. Nursing Economics, 24(5), 274-275.
La Porte, T. R. (1996). High Reliability Organizations: Unlikely, Demanding and At Risk. Journal of Contingencies & Crisis Management, 4(2), 60-72.
LaPorte, T. R., & Consoloini, P. M. (1991). Working in Practice But Not in Theory:
Theoretical Challenges of "High-Reliability Organizations. Joumalof Public Administration Research and Theory, 1(1), 19-48.
Lekka, C. (2011). High Reliability Organisations A Reivievv of the Literatüre.
London: HSE Books.
Leveson, N., Nicolas, D., Karen , M., & Carroll, J. (2009). Moving Beyond Normal Accidents and High Reliability Organizations: A Systems Approach to Safety in Complex Systems. Organization Studies, 30 (2), 227-249.
Marais, K., Dulac, N., & Leveson, N. (2004). Beyond Normal Accidents and High Reliability Organizations:The Need for an Alternative Approach to Safety in Complex Systems. E. S. Symposium (Dü.). içinde Cambridge.
Melnyk, B. M. (2012). Achieving a high-reliability organization through implementation of the ARCC model for systemvvide sustainability of evidence-based practice. Nursin Administration Çuarterly, 36(2), 27-35.
Mitropoulos, P., & Cupido, G. (2009). Safety as an Emergent Property:
Investigation into the Work Practices of High-Reliability Framing Crews.
Journal of Construction Engineering & Management, 135(5), 407-415.
Myers, K. K., & McPhee, R. D. (2006). Influences on Member Assimilation in VVorkgroups in High-Reliability Organizations: A Multilevel Analysis. Human Communication Research, 32(4), 440-468,.
14
"GÜVENİLİRLİĞİ YÜKSEK ÖRGÜTLER TEORİSİ’ ÇALIŞMALARI ÜZERİNE BİR İÇERİK ANALİZİ NM, D., & M., S. (2006). Struggling to Invent High-Reliability Organizations in
Health Çare Settings: Insights from the Field. Health Services Research, 41(4), 1618-1632.
O'Neil, P. D. (2011). High Reliability Systems and the Provision of a Critical Transportation Service. Journal of Contingencies and Crisis Management,Journal of Contingencies and Crisis Management, 19(3), 158
168.
O'Neil, P. D., & Krane, D. (2012). Policy and Organizational Change in the Federal Aviation Administration: The Ontogenesis of a High-Reliability Organization. Public Administration Review, 72(1), 98-111.
Paulino, V. D. (2012). Risk Management in Space Activities: Reproduction of Validated Routines. International Business & Management, 4(1), 57-65.
Perrovv, C. (1984). Normal Accidents: Living with High-Risk Technologies. NevvYork:
Basic Books.
Perrow, C. (2007). The Next Catastrophe-Reducing Our Vulnerabilities to Natural, Industrial and Terrorist Disasters. New Jersey: Princeton University Press.
Resar, R. (2006). Making noncatastrophic health çare processes reliable: Leaming to walk before running in creating high-reliability organizations. Health Services Research 2006 Aug; Vol. 41 (4 Pt 2), pp., 41(4), 1677-1689.
Rijpma, J. A. (1997). Complexity, Tight-Coupling and Reliability: Connecting Normal Accidents Theory and High Reliability. Journal of Contingencies & Crisis Management, 5(1), 15-23.
Riley, W. (2009). High reliability and implications for nursing leaders. You have ful!
text access to this content, 1/(2), 38-46.
Roberts, K. H. (1990). Some Characteristics Of One Type Of High Reliability Organization. Organization Science, 1(2), 160-176.
Roberts, K., & Bea, R. (2001). Academy of Management Executive. Must accidents happen? Lessons from high-reliability organizations, 3, 70-79.
Roberts, K., & Rousseau, D. (1989). Research in Nearly Failure-Free, High- Reliability Organizations: Having the Bubble. IEEE Transactions on Engıneering Management, 36(2), 132-139.
15
TASLAK & ŞEKERLİ
Rochlin, G. (1993). Defining "high reliability' organizations in practice: a taxonomic prologue.; aktaran: Lekka, C. (2011). High ReiiabiiitY Organisations A Reiviewofthe Literatüre. London: HSE Books.
Rochlin, G. I. (2011). How to Hunt a Very Reliable Organization. Journal of Contingencies & Crisis Management, 19(1), 14-20.
Sağan, S. D. (1993). The Limits of Safety: Organizations, Accidents, and Nuclear VVeapons. Princeton: Princeton University Press.
Sağan, S. D. (1994). Tovvard a Political Theory of Organizational Reliability. Journal of Contingencies & Crisis Management, 2(4), 228-240.
Shapiro, M. J., & Jay, G. (2003). High reliability organizational change for hospltals:
translating tenets for medical professionals. Quaiity & Safety In Health Çare, 12(4), 238-239.
Sullivan, J. J., & Beach, R. (2011). Making Organizational Leaming Work: Lessons from a High Reliability Organization. L. &. Proceedings of the European Conference on Management (Dü.). içinde, (s. 386-393).
Weick, K. E. (2011). Organizing forTransient Reliability: The Production of Dynamic Non-Events. Journal of Contingencies & Crisis Management, 19(1), 21-27.
Weick, K., & Sutcllffe, K. (2007). Managing the unexpected: resilient performance in an age of uncertainty. New York: John Wiley and Sons.
Welbourne, T. M. (2003). Structuring for high reliability: HR practices and mindful processes in reliability-seeking organizations. (I. 7. Vol. 24, Dü.) Journal of Organizational Behavior., 7(24), 877-903.
Wilson, K. A., Burke, C. S., Priest, H. A., & Salaş, E. (2005). Promoting health çare safety through training high reliability Teams. Quaiity & Safety In Health Çare. 14(4), 303-309.
16
5th International Social Sciences Conference in Balkans
THE RELATIONSHIP BETVVEEN GEN DER, POWER AND POLITICS IN ORGANİZATİONS
Prof. Dr. Rana Özen Kutanis, Sakarya University, rkutanis@sakarva.edu.tr
Research Assistant Sümeyye Arslan, Sakarya University, arslans .■asakdrvaedu.tr
EXTENDED ABSTRACT
Keyvvords: Gender, Management, Organizational Politics, Power
There are several differences related to use of organizational politics and power behaviours betvveen men and women. The main reasons for this difference betvveen the gender roles of men and vvomen are socially loaded. Organizations are shaped by the role of gender. Gender identity and social interaction, formal and informal organizational processes, such as social divisions in the labor force who have been exploited political behavior, makes it advantageous to men than women. Women are not reaching the same level of achievement in their careers as their male counterparts. While it seems relatively easy for women to gain employment at the lower levels of the organization, it is proving very difficult for them to reach upper, middle and senior management positions. To understand why women have not been more successful in moving up to higher managerial positions, it is useful to examine the mechanisms through vvhich povver is acquired, maintained and exercised in organizations. The aim this study is to determine the relationship between gender, power and politics in organizations.
There are many views been put forvvard in the concept of power and politics in organizations. Povver is the ability to influence others. This ability can be both individual and organizational. One of the most influential theories of povver comes from the vvork of French and Raven, who attempted to determine the sources of povver leaders use to influence others. French and Raven identified five sources of povver: legltimate, revvard, coercive, expert and referent. Organizational politics 'involves those activities taken vvithin organizations to acquire, develop and use povver and other resources to obtain ones preferred outcomes in a situation vvhere there is uncertainty or disagreement'. The political behaviour requires that a person
2-7 June 2013, Novi Pazar - SERBIA p. 17-30
