ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
DOKTORA TEZİ
SİVAS KENT PLANLARININ KENTİN PEYZAJ ÖZELLİKLERİNE UYGUNLUĞUNUN ARAŞTIRILMASI
Demet DEMİROĞLU
PEYZAJ MİMARLIĞI ANA BİLİM DALI
ANKARA 2010
Her hakkı saklıdır
ÖZET
Doktora Tezi
SİVAS KENT PLANLARININ KENTİN PEYZAJ ÖZELLİKLERİNE UYGUNLUĞUNUN ARAŞTIRILMASI
Demet DEMİROĞLU Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Yalçın MEMLÜK
Günümüz kent planlarında sanayileşme, kalkınma ve ekonomik gelişme tek hedef olarak benimsenerek; doğal ve kültürel kaynaklar sorumsuzca tüketilmektedir. Doğal potansiyelin düşmesine ve giderek doğal kaynakların tükenmesine neden olan bu tür uygulamalar karşısında doğal çevrenin korunması, çağdaş kent ve bölge planlamasının temel stratejisi halini almaktadır.
Bu sorunlar karşısında ekonomik gelişmenin yanında doğal ve kültürel gelişmeyi en az sanayileşme, kalkınma ve ekonomik gelişme kadar amaçlayan peyzaj planlama çalışmaları giderek önem kazanmaktadır.
Kaynakların sürekliliğinin sağlanması için sürdürülebilir kent yaklaşımı çerçevesinde en uygun alan kullanım planlamalarının yapılması ve kentsel gelişim potansiyelinin belirlemesinde alanın doğal ve kültürel peyzaj özellikleriyle dengenin kurulması kentlerde peyzaj planlamanın temel hedefidir. Bu hedef çerçevesinde gerçekleştirilen bu araştırmanın amaçları; kentin doğal ve kültürel peyzaj özelliklerini dikkate alarak en uygun alan kullanım modelinin oluşturulması, bu modeli kent planları ile birlikte değerlendirerek yanlış alan kullanımlarının tespit edilmesi ve kentin doğal potansiyelinin korunması amacıyla önlem ve önerilerin geliştirilmesidir.
Araştırmada öncelikli olarak araştırma alanı olan Sivas Kenti’nin-son mücavir alan sınırı temel alınarak, doğal ve kültürel peyzaj özelliklerinin ayrıntılı sörveyi ve analizi yapılmış, yöreye ait estetik ve görsel değerler, tarihsel ve kültürel özellikler ortaya konarak, Sivas kentinde gerçekleşecek tüm planlama çalışmalarında ve kalkınma projelerinde karar alma sürecini yönlendirecek peyzaj haritaları oluşturulmuştur. Yapılan çalışmalardan ve uzman görüşlerinden yararlanarak sektörel alan kullanımları alternatifleri için belirleyici olabilecek doğal faktörler ve bu faktörlerin ağırlıkları belirlenmiştir. Planlama için gerekli olan bütün veriler Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) aracılığıyla sorgulanmış ve her bir sektörel alan kullanımı için uygunluk haritaları oluşturulmuştur. Elde edilen bu haritalar yöntem çerçevesinde kullanılarak araştırma alanının en uygun alan kullanım haritası üretilmiştir. Tez çalışmasının sonucunda; oluşturulan en uygun alan kullanım haritası ile 1/25.000 ölçekli kentin son nazım imar planı karşılaştırılarak, kentin geleceğine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır.
2010, 241 sayfa
Anahtar Kelimeler: Sivas Kenti, Peyzaj Planlama, Alan Kullanım Planlaması, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)
ABSTRACT
Ph.D. Thesis
THE RESEARCH ON SUITABILITY OF SIVAS CITY URBAN PLANS IN THE CITY’S LANDSCAPE FEATURES
Demet DEMİROĞLU Ankara University
Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Landscape Architecture Supervisor: Prof. Dr. Yalçın MEMLÜK
Adopting the industrialization, development and economic development as a single goal in current city plans, natural resources are being irresponsibly depleted. The protection of natural environment becomes the principal strategy of modern city and area planning in the face of such applications which cause the natural potential to decrease and natural resources to be depleted.
Landscape planning studies, which aim for natural and cultural development as well as industrialisation, development and economic development, are gaining more and more importance.
The main purpose of the landscape planning in cities is to make the most suitable land use plans within the framework of sustainable city approach in order to maintain resources’ continuity and to establish balance in natural and cultural landscape characteristics of the area in determining the urban development potential. The purposes of this research which has been conducted in line with that objective are; creating the most proper and optimum model of occupation by considering city’s natural and cultural landscape features, determining misuse of occupation by assessing that model with city plan and developing new precautions and suggestions in order to protect city’s natural potential. In the research carried out within the framework of this goal, the natural and cultural landscape characteristics of Sivas City, which is primarily a research area, were examined and analyzed in detail taking on the last adjacent area as a basis and the characteristics which determine the landscape character of the city such as historical, cultural and the landscape maps which would direct the decision making process in all planning studies and development projects in Sivas city were created. Based on the studies performed and expert opinions, the natural factors that can be determinant for the alternatives of sectoral land uses and their significance were determined. All the necessary data for planning were examined using Geographic Information System (GIS) and the compliance maps were created for each sectoral land use. The most appropriate land use map of the research area was generated using the maps created within the framework of the method. At the end of the thesis study; some evaluations have been carried out related to the city’s future by comparing the most properly created occupation map with city’s 1/25.000 scaled last land use plan.
2010, 241 pages
Key words: Sivas City, Landscape Planning, Land Use Planning, Geographic
TEŞEKKÜR
Tez konusunun belirlenmesinde, çalışmanın bütün aşamalarında değerli bilgi, öneri ve eleştirileri ile beni yönlendiren, yüreklendiren ve desteklerini esirgemeyen danışman hocam Sayın Prof.Dr.Yalçın MEMLÜK’e; tez danışmanım kadar üzerimde emekleri olan Tez İzleme Komiteleri süresince beni yönlendiren, yapıcı önerileri ve destekleri ile çalışmamın niteliğine büyük katkılar sağlayan Sayın Hocalarım Prof.Dr. Murat E. YAZGAN’a ve Yrd.Doç.Dr. Sebahat AÇIKSÖZ’e teşekkürlerimi ve şükranlarımı sunarım.
Araştırma süresince CBS ve çalışmanın içeriği konusunda bilgi ve deneyimleriyle bana yardımcı olan Sivas DSİ 19. Bölge Müdürlüğü çalışanlarından Yüksek Ziraat Mühendisi Sayın Zekeriya SARITAŞ’a, çalışmanın başlangıcından bu yana bilgi ve görüşlerini benimle tüm içtenliğiyle paylaşan Sivas Belediyesi çalışanlarından Dr. Can Bülent KARAKUŞ’a ve jeoloji haritalarının amaca uygun olarak oluşturulması sırasında yardımlarını esirgemeyen Cumhuriyet Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği bölümü öğretim üyelerinden değerli hocam Sayın Yrd.Doç.Dr. Nazmi OTLU’ya sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Çalışma yönteminin oluşturulması sırasında bilgi, görüş ve önerileriyle araştırmaya katkıda bulunan İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Ana Bilim Dalı öğretim üyelerinden Sayın Hocam Yrd.Doç.Dr. Orhan SEVGİ’ye; çalışmada kullanılan analog ortamdaki verilerin temini sırasında yardımlarını esirgemeyen Sivas Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğü çalışanlarından Sayın İlknur Ünver KARGIN’a ve Adem TAŞ’a; çalışma alanına ait eğitim ve sağlık ile ilgili verilerin temini konusunda yardımcı olan Sivas İl Sağlık Müdürlüğü İstatistik-Bilgi İşlem Şube Müdürü Sayın Mustafa KÖSE’ye; Sivas İl Milli Eğitim Müdürlüğü çalışanlarına teşekkür ederim.
Çalışma alanına ait sayısal haritalar Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (CÜBAP) tarafından desteklenen “STKMYO-001” no’lu bireysel proje kapsamında temin edilmiştir.
Harita analizleri, Sivas DSİ 19. Bölge Müdürlüğü’nün CBS laboratuarında yapılmıştır. Dolayısıyla çalışmam sırasında bana yardımcı olan CÜBAP ve DSİ çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca Sivas’taki çalışmalarım sırasında benden desteğini esirgemeyen canım kardeşim Tuğba DEMİROĞLU’na ve hayatımın her aşamasında beni yürekten destekleyen ailemin diğer fertlerine şükranlarımı sunarım.
Demet DEMİROĞLU Ankara, Aralık 2010
İÇİNDEKİLER
ÖZET………...i
ABSTRACT………ii
TEŞEKKÜR………...…….iii
KISALTMALAR DİZİNİ………....vii
ŞEKİLLER DİZİNİ………...viii
ÇİZELGELER DİZİNİ………...….xii
1. GİRİŞ………....1
1.1 Araştırmanın Amacı, Kapsamı ve Önemi………..…….2
1.2 Kaynak Özetleri………..………...4
2. KURAMSAL TEMELLER………..22
2.1 Peyzaj ve Peyzaj Özellikleri………22
2.2 Planlama ve Peyzaj Planlama Kavramı………24
2.3 Kent Planlama Kavramı ve Ülkemizde Kent Planlama...28
2.3.1 Ülkemizde kent planlamanın tarihi gelişimi………..…...….30
2.3.2 Ülkemizde kent planlama sistemi ve planlama kademeleri ……….34
2.3.3 Ülkemizde kent planı yapım süreci………...41
2.4 CBS ve Planlama İlişkisi………...……….…….…44
3. MATERYAL ve YÖNTEM………..…48
3.1 Materyal………...48
3.2 Yöntem ………...53
3.2.1 Araştırma alanı sınırının belirlenmesi ………..….53
3.2.2 Uygunluk analizinin yapılması ………..….54
3.2.3 Değerlendirme ve yorumlama ………....57
3.2.4 Sektörel kullanım alternatiflerinin arazi kullanım potansiyel değerlerinin saptanması………...…………...59
4. BULGULAR………..69
4.1 Araştırma Alanının Konumu……….69
4.2 Araştırma Alanının Doğal Peyzaj Özellikleri………...70
4.2.1 Topoğrafik yapı………70
4.2.1.1 Yükseklik grupları………72
4.2.1.2 Eğim………73
4.2.1.3 Bakı……….75
4.2.2 Toprak yapısı……….…...77
4.2.2.1 Arazi kullanım kabiliyet sınıfları………...82
4.2.2.2 Eğim………85
4.2.2.3 Erozyon durumu……….…...87
4.2.2.4 Toprak derinliği……….…88
4.2.2.5 Sınırlayıcı toprak özellikleri………...92
4.2.3 İklim………...93
4.2.3.1 Sıcaklık………...96
4.2.3.2 Yağış………....98
4.2.3.3 Nem………...100
4.2.3.4 Rüzgar………...…101
4.2.4 Hidroloji………..103
4.2.5 Jeoloji………...106
4.2.5.1 Litolojik birimler……….106
4.2.5.2 Fay hatları………....106
4.3 Araştırma Alanının Kültürel Peyzaj Özellikleri...113
4.3.1 Kentin tarihi gelişimi ve tarihi yapıları ………...113
4.3.2 Demografik yapı……….…118
4.3.2.1 Nüfus hareketi……….….118
4.3.2.2 Yaş grupları………..…120
4.3.2.3 Eğitim durumu……….…125
4.3.2.4 Eğitim ve sağlık kuruluşları………....128
4.3.3 Ekonomik yapı………....131
4.3.4 Ulaşım ……….136
4.3.5 Mevcut alan kullanımları……….………...137
4.4 Sivas Kentinin Kent Planları ve Söz Konusu Planlardaki Alan Kullanım Kararları………...140
4.4.1 1972 yılı çevre düzeni planı………140
4.4.2 1982 yılı nazım imar planı ………...……..144
4.5 Araştırma Alanının Peyzaj Özelliklerinin Sektörel
Kullanımlara Uygunluğunun Belirlenmesi ………...…..……..…152
4.5.1 Tarım alanlarına uygun mekânların belirlenmesi ………..……...152
4.5.2 Ağaçlandırılacak alanlara uygun mekânların belirlenmesi ………....….…162
4.5.3 Yerleşim alanlarına uygun mekânların belirlenmesi ………...169
4.5.4 Sanayi alanlarına uygun mekânların belirlenmesi ……….181
4.6 Korunacak Alanlar………...……….185
5. TARTIŞMA VE SONUÇ………187
KAYNAKLAR……….206
EKLER………...…..213
Ek 1 Mevzuat Listesi ………...…..…..214
Ek 2 Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflarının Belirgin Özellikleri………….…..….220
Ek 3 Kentin Tarihi Yapıları ……….…...………..221
ÖZGEÇMİŞ……….241
KISALTMALAR DİZİNİ
ADNKS Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi
AKPD Arazi Kullanım Potansiyel Değeri
BSİO Birleştirilmiş Sınıf İlköğretim Okulu
CBS Coğrafi Bilgi Sistemleri
ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi
DSİ Devlet Su İşleri
GSYİH Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla
HGK Harita Genel Komutanlığı
KHGM Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü
MSB Milli Savunma Bakanlığı
MTA Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü
OSB Organize Sanayi Bölgesi
TÜGEM Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü
TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu’nun
UA Uzaktan Algılama
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 2.1 Federal Almanya’da planlama düzeyleri………..…...……….27
Şekil 2.2 Türkiye’de planlama süreci……….….45
Şekil 3.1 Jeolojik verilerden yapılan işlemlerin akış diyagramı………..50
Şekil 3.2 Araştırma alanı sınırı ve pafta indeksi………...………...55
Şekil 3.3 Araştırmanın akış planı……….………...58
Şekil 4.1 Araştırma alanının Türkiye’deki konumu………..………..69
Şekil 4.2 Araştırma alanının yükseklik grupları haritası……….74
Şekil 4.3 Araştırma alanının eğim grupları haritası……….76
Şekil 4.4 Araştırma alanının bakı grupları haritası………..78
Şekil 4.5 Araştırma alanının büyük toprak grupları haritası………...81
Şekil 4.6 Araştırma alanının arazi kullanım kabiliyet sınıfları haritası……….…..84
Şekil 4.7 Araştırma alanının eğim grupları haritası……….86
Şekil 4.8 Araştırma alanının erozyon durumu haritası………89
Şekil 4.9 Araştırma alanının toprak derinliği haritası……….….…91
Şekil 4.10 Araştırma alanının sınırlayıcı toprak özellikleri haritası………....94
Şekil 4.11 Sivas kent merkezi meteoroloji istasyonuna ait uzun yıllar aylık ortalama sıcaklık değerleri……….………..……96
Şekil 4.12 Araştırma alanının sıcaklık dağılımı haritası………..97
Şekil 4.13 Sivas kent merkezi meteoroloji istasyonuna ait uzun yıllar aylık ortalama yağış değerleri……...………..………..…98
Şekil 4.14 Araştırma Alanının Yağış Dağılım Haritası………...…99
Şekil 4.15 Sivas kent merkezi meteoroloji istasyonuna ait uzun yıllar aylık ortalama yağış değerlerinin mevsimlere göre dağılımı………..……....100
Şekil 4.16 Sivas kent merkezi meteoroloji istasyonuna ait uzun yıllar aylık ortalama nem değerleri………..………..…...101
Şekil 4.17 Araştırma alanının nem dağılım haritası………..………102
Şekil 4.18 Sivas kent merkezi meteoroloji istasyonuna ait uzun yıllar aylık ortalama rüzgâr hızı değerleri………..………...…103
Şekil 4.19 Araştırma alanının rüzgâr hızı dağılım haritası………....104
Şekil 4.20 Araştırma alanındaki yüzey suyu kaynakları………...………105
Şekil 4.21 Araştırma alanındaki yeraltı su kaynakları………...107
Şekil 4.22 Araştırma alanının litolojik birimler haritası………108
Şekil 4.23 Araştırma alanının litolojik birimler haritası lejantı………...109
Şekil 4.24 Araştırma alanının fay hatları haritası………..…112
Şekil 4.25 Kentteki önemli tarihi yapılar………...117
Şekil 4.26 Araştırma alanındaki yerleşim birimlerinin nüfus dağılım haritası………..121
Şekil 4.27 Araştırma alanındaki eğitim kuruluşları………...…132
Şekil 4.28 Araştırma alanındaki sağlık kuruluşları………...133
Şekil 4.29 Sivas ili GSYHİ’nin sektörel dağılımı……….…135
Şekil 4.30 Araştırma alanının ulaşım durumu………...…138
Şekil 4.31 Araştırma alanının mevcut alan kullanım şekilleri haritası...…139
Şekil 4.32 1972 yılı çevre düzeni planındaki imar alanı ve mücavir alan sınırı………141
Şekil 4.33 1972 yılı çevre düzeni planındaki alan kullanım şekilleri………....142
Şekil 4.34 1982 yılı nazım imar planında imar ve mücavir alan sınırı……….….146
Şekil 4.35 1982 yılı nazım imar planındaki alanı kullanım şekilleri (detaylı)..……....147
Şekil 4.36 1982 yılı nazım imar planındaki alan kullanım şekilleri lejantı (detaylı)……….148
Şekil 4.37 1982 yılı nazım imar planındaki genel alan kullanım şekilleri…………....149
Şekil 4.38 1972 ve 1982 yılı kent planlarındaki imar sınırı ile mücavir alan sınırı………...….………....…...151
Şekil 4.39 Araştırma alanının tarım sektörüne yönelik arazi kullanım kabiliyet sınıfı uygunluğu haritası………..….……….…..…153
Şekil 4.40 Araştırma alanının tarım sektörüne yönelik toprak derinliği uygunluğu haritası………..……….….…154
Şekil 4.41 Araştırma alanının tarım sektörüne yönelik eğim uygunluğu haritası………..……….155
Şekil 4.42 Araştırma alanının tarım sektörüne yönelik erozyon uygunluğu haritası………..……….…157
Şekil 4.43 Araştırma alanının tarım sektörüne yönelik sınırlayıcı toprak özellikleri uygunluğu haritası………..………...…..158
Şekil 4.44 Araştırma alanının tarım sektörüne yönelik su kaynağına yakınlık uygunluğu haritası………..………..159
Şekil 4.45 Araştırma alanının tarım sektörüne yönelik dereceli
uygunluk haritası………...……..…161 Şekil 4.46 Araştırma alanının ağaçlandırılacak alanlara yönelik
arazi kullanım kabiliyet sınıfı uygunluğu haritası………163 Şekil 4.47 Araştırma alanının ağaçlandırılacak alanlara yönelik
toprak derinliği uygunluğu haritası………...……164 Şekil 4.48 Araştırma alanının ağaçlandırılacak alanlara yönelik eğim
uygunluğu haritası……….……...……165 Şekil 4.49 Araştırma alanının ağaçlandırılacak alanlara yönelik erozyon
uygunluğu haritası…………..……….166 Şekil 4.50 Araştırma alanının ağaçlandırılacak alanlara yönelik dereceli
uygunluk haritası………..………....………...168 Şekil 4.51 Araştırma alanının yerleşim sektörüne yönelik arazi kullanım
kabiliyet sınıfları uygunluğu haritası………...…170 Şekil 4.52 Araştırma alanının yerleşim sektörüne yönelik jeoloji
uygunluğu haritası………...………173 Şekil 4.53 Araştırma alanının yerleşim sektörüne yönelik eğim
uygunluğu haritası………….………..174 Şekil 4.54 Araştırma alanının yerleşim sektörüne yönelik erozyon
uygunluğu haritası………..……….176 Şekil 4.55 Araştırma alanının yerleşim sektörüne yönelik bakı
uygunluğu haritası………..………..………...177 Şekil 4.56 Araştırma alanının yerleşim sektörüne yönelik yükseklik
uygunluğu haritası………..……...………..178 Şekil 4.57 Araştırma alanının yerleşim sektörüne yönelik dereceli
uygunluk haritası………..………...180 Şekil 4.58 Araştırma alanının sanayi sektörüne yönelik anayola uzaklık
uygunluğu haritası………..………...………...182 Şekil 4.59Araştırma alanının sanayi sektörüne yönelik dereceli
uygunluk haritası………..………...184 Şekil 4.60 Araştırma alanındaki korunacak alanların haritası………...186 Şekil 5.1 Araştırma alanının sektörlere göre dereceli uygunluk haritası………...189
Şekil 5.2 1982 yılı nazım imar planında yer alan tarım alanları ile
tarıma uygun alanların karşılaştırılması……….……….…..190 Şekil 5.3 1982 yılı nazım imar planında yer alan ağaçlandırılacak
alanlar ile ağaçlandırmaya uygun alanların karşılaştırılması………...….192 Şekil 5.4 1982 yılı nazım imar planında yer alan yerleşim alanları ile
yerleşime uygun alanların karşılaştırılması……….193 Şekil 5.5 1982 yılı nazım imar planında yer alan sanayi alanları ile
sanayiye uygun alanların karşılaştırılması…………..….………194 Şekil 5.6 1972 ve 1982 kent planlarının imar ve mücavir alan sınırları ile
tarıma uygun alanların karşılaştırılması……….……….…197
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge 1.1 Golany’nin ekolojik hücreleme yönteminde kullanılan ölçütler………..…10
Çizelge 1.2 Ekolojik planlama için gerekli olan temel doğal faktörler ve bu faktörlerin alt faktörleri………….……….….…15
Çizelge 2.1 Almanya’da planlama düzeyi, planlama türü, peyzaj planlamanın katkısı ve ölçekleri………...………..…….…28
Çizelge 3.1 Araştırmada kullanılan haritaların teknik özellikleri………...……….51
Çizelge 3.2 Araştırmada kullanılan planların teknik özellikleri……….………….……52
Çizelge 3.3 Araştırmada yapılan analizlerin değerlendirilme tablosu….………57
Çizelge 3.4 Tarım sektörü için potansiyel alan kullanımlarının belirlenmesinde seçilen faktörler, faktör ağırlıkları-alt faktörler ve alt faktör değerleri………...….61
Çizelge 3.5 Ağaçlandırılacak alanlar için potansiyel alan kullanımlarının belirlenmesinde seçilen faktörler, faktör ağırlıkları–alt faktörler ve alt faktör değerleri…………..…………..…….63
Çizelge 3.6 Yerleşim sektörü için potansiyel alan kullanımlarının belirlenmesinde seçilen faktörler, faktör ağırlıkları-alt faktörler ve alt faktör değerleri………...……….66
Çizelge 3.7 Sanayi sektörü için potansiyel alan kullanımlarının belirlenmesinde seçilen faktörler, faktör ağırlıkları - alt faktörler ve alt faktör değerleri……...……….68
Çizelge 4.1 Araştırma alanının yükseklik grupları ve dağılımı………...73
Çizelge 4.2 Araştırma alanının eğim grupları ve dağılımı………...……...…75
Çizelge 4.3 Araştırma alanının bakı grupları ve dağılımı………...…………77
Çizelge 4.4 Araştırma alanındaki büyük toprak grupları ve dağılımı……….…82
Çizelge 4.5 Araştırma alanının arazi kullanım kabiliyet sınıfları ve dağılımı………….83
Çizelge 4.6 Araştırma alanının eğim grupları ve dağılımı………...…………...87
Çizelge 4.7 Araştırma alanının erozyon durumu ve dağılımı………..88
Çizelge 4.8 Araştırma alanının toprak derinliği sınıfları ve dağılımı………….……….90
Çizelge 4.9 Sınırlayıcı toprak özelliklerinin sembolleri ve tanımları……….…….92
Çizelge 4.10 Araştırma alanının sınırlayıcı toprak özelliklerinin dağılımı………….…93
Çizelge 4.11 Sivas-Merkez, Gemerek, İmranlı, Suşehri, Şarkışla, Yıldızeli
ve Zara meteoroloji istasyonlarına ait rasat verileri……….……....….…95 Çizelge 4.12 Araştırma alanındaki litolojik birimler ve alansal dağılımları…….……110 Çizelge 4.13 Sivas ilinin tarihsel gelişimi………..……...115 Çizelge 4.14 Kentteki önemli tarihi yapıların mimari dönemleri
ve yapım yılları………….……….………..………116 Çizelge 4.15 Türkiye’nin ve Sivas’ın nüfus gelişimleri ile kent ve
kırsal nüfus dağılımları……..………...…………...…....119 Çizelge 4.16 Sivas kent merkezinin 1965-2009 yılları arası nüfus gelişimi……….…120 Çizelge 4.17 Araştırma alanında yer alan yerleşim birimlerinin
nüfus gelişimleri………...………122 Çizelge 4.18 Araştırma alanında yer alan yerleşim birimlerinin yaş gruplarına
göre dağılımı…………...……….123 Çizelge 4.19. Araştırma alanında yer alan yerleşim birimlerinin son öğrenim
durumuna göre nüfus dağılımı………..………...126 Çizelge 4.20 Araştırma alanında bulunan eğitim kuruluşları, öğrenci
ve derslik sayıları……..………...…129 Çizelge 4.21 Araştırma alanında bulunan sağlık kuruluşları………...……..131 Çizelge 4.22 Sivas ilinde kişi başına düşen GSYİH’nin yıllar
itibariyle değişimi……….……...134 Çizelge 4.23 Sivas-Merkez I. OSB’de üretimde olan firmaların
sektörel dağılımı………...136 Çizelge 4.24 Araştırma alanının mevcut alan kullanım şekillerinin dağılımı…….…..137 Çizelge 4.25 1972 yılı çevre düzeni planındaki genel alan kullanım şekillerinin
alanları ve dağılım oranları ……….………...…….143 Çizelge 4.26 1982 yılı nazım imar planındaki genel alan kullanım şekilleri,
alanları ve dağılım oranları………...……...…145 Çizelge 4.27 1972 ve 1982 yılı kent planlarındaki genel alan kullanım şekilleri,
alanları ve dağılımlarının karşılaştırılması………...………150 Çizelge 4.28 Araştırma alanının tarım sektörüne yönelik uygunluk dereceleri,
alansal dağılımları ve dağılım oranları………..………..160
Çizelge 4.29 Araştırma alanının ağaçlandırılacak alanlara yönelik uygunluk
dereceleri, alansal dağılımları ve dağılım oranları……..……….…167 Çizelge 4.30 Afet bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmelik
uyarınca zemin grupları ve tanımları...………169 Çizelge 4.31 Zemin gruplarına göre litolojik birimlerin sınıflandırılması ve
alansal dağılımları………171 Çizelge 4.32 Araştırma alanının yerleşim sektörüne yönelik uygunluk dereceleri,
alansal dağılımları ve dağılım oranları………179 Çizelge 4.33 Araştırma alanının sanayi sektörüne yönelik uygunluk dereceleri,
alansal dağılımları ve dağılım oranları………..……..183 Çizelge 5.1 En uygun alan kullanım şekillerinin alansal verileri ve
dağılım oranları………..………...……….187
1. GİRİŞ
Hızlı nüfus artışı, özellikle sanayi devrimiyle başlayan ve hızla gelişen teknoloji ve temel kalkınma tercihinin sanayileşme olarak seçilmesi doğal çevre üzerinde baskıları arttırmakta, doğal çevrenin kendisini yenileme gücünü yitirmesine neden olmaktadır.
Bütün bu sorunların sonucunda ise yaşam çevrelerimiz giderek sağlıksızlaşmakta, doğal ve kültürel değerlerimiz zarar görmekte, kentlerimiz kimliksizleşmekte, yerleşim alanlarımız doğal afet ve yerleşim riski taşımaktadır.
1960’lı yıllarda Roma Kulübü ile başlayarak Avrupa Peyzaj Sözleşmesine kadar geçen süreçte uluslararası boyutta doğanın korunarak kullanılması ile çevre sorunlarının çözülmesine ilişkin stratejiler geliştirilmiştir. Bütün bu gelişmeler sonucunda;
Doğal peyzajın ve ona bağlı kaynakların korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasını amaçlayan planların gerçekleştirilmesi ve bu amaca yönelik program ve politikaların oluşturulması ve uygulanması,
Her ölçekteki fiziki planların ekolojik temele dayalı olarak hazırlanması ve planların birbirleri ile ilişkilendirilmesi,
Tarımda, ormancılıkta, endüstride, madencilikte üretim tekniklerinin ve bölge planlamasında, ulaşımda, altyapıda, turizm ve rekreasyonda ve daha genel bir düzeyde dünya ekonomisindeki değişimlerin birçok durumda doğal kaynakları olumlu/olumsuz etkilediği ve bu nedenle doğanın ve temel ekolojik süreçlerin fiziki planlarda ve sektörel planlarda hesaba katılması gerekliliği vurgulanmaktadır.
Küresel ölçekteki gelişmeler karşısında bütün dünyada insan gereksinimlerini karşılamada temel kaynak olan doğanın bilimsel esaslara dayalı olarak korunarak kullanılması yönünde planlanması gerekliliği ülkemiz gündemine de yansımaktadır.
Doğal, kültürel ve ekonomik kararların fiziksel mekâna yansıtılması süresince coğrafi mekânın doğal kaynaklarının korunarak kullanılmasını, insan–doğa ilişkilerini korumayı ve aynı zamanda çevresel ve ekonomik gelişmeler arasındaki dengeyi kurmayı hedefleyen peyzaj planlama çalışmaları da giderek önem kazanmaktadır.
Doğayı koruyabilmek, geliştirerek gelecek kuşakların yararlanmasına sunabilmek, ancak her yörenin ya da bölgenin sahip olduğu doğal ve kültürel peyzaj özelliklerinin göz önüne alındığı, birbirleriyle çelişmeyen alan kullanım kararlarının da yer aldığı, peyzaj planlama yaklaşımları ve yöntemleri çerçevesinde oluşturulan peyzaj planlarının ülke-bölge ve çevre düzeni planlarına entegre edilmesiyle mümkündür. Böylece tarım, orman, yerleşim, turizm, çayır-mera ve sanayi sektörleri gibi sektörel gelişmeler alanın doğal ve kültürel potansiyeline göre yönlendirilerek kentsel kalkınma ile birlikte kırsal kalkınma da sağlanacaktır. Üst ölçekli planlarda alınan sağlıklı kararlar aynı yaklaşım ve yöntemlerle alt ölçekli planlar olan 1/5000 ölçekli nazım imar planı ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarına da yansıtılarak, bu planlarda da doğal ve kültürel kaynak değerlerinin korunmasıyla yöre halkına sağlıklı kentsel ve sağlıklı kırsal yaşam olanakları sunulacaktır.
Yukarıda bahsedilen yaklaşımlar çerçevesinde hazırlanan bu tez çalışmasında her türlü sözel ve grafiksel verinin ilişkilendirilebilmesine, bu verilerin aynı ortamda toplanmasına ve depolanmasına, analiz ve görselleştirilmesine, güncelleştirilmesine ve sonuçlarının amaca uygun olarak kullanılmasına ve sunulmasına olanak sağlayan CBS kullanılarak; kentin bütün planlama süreçlerine katkıda bulunabilecek geniş bir kaynak bilgisi ve veri tabanı oluşturulmuştur. Araştırmanın amacı, kapsamı ve önemi ile araştırmanın yönteminin geliştirilmesinde katkı sağlayan çalışmalar aşağıdaki bölümlerde detaylı olarak açıklanmıştır.
1.1 Araştırmanın Amacı, Kapsamı ve Önemi
4000 yıllık tarihi birikimiyle bir açık hava müzesi niteliğinde olan kültür ve sanat şehri Sivas kentinin peyzaj özellikleri–kent planları ilişkisi ile ilgili şimdiye kadar kapsamlı bir araştırma yapılmamıştır. Kentin sahip olduğu doğal (topoğrafik yapı, toprak yapısı, iklim, jeolojik yapı) ve kültürel (tarihi yapı, demografik yapı, ekonomik yapı, ulaşım, mevcut alan kullanımları) peyzaj özelliklerinin CBS teknikleri kullanılarak ve peyzaj planlama ilkeleri göz önünde bulundurularak uygun alan kullanımlarının belirleneceği bu araştırmada; nazım imar planı ve uygulama imar planlarına temel oluşturan çevre
düzeni planlarında kentin doğal ve kültürel peyzaj özelliklerinin dikkate alınıp alınmadığı da irdelenecektir.
Sivas kenti mevcut mücavir alan sınırı dikkate alınarak yapılan bu araştırmada;
Alanın doğal ve kültürel kaynaklarının sürdürülebilir bir şekilde planlaması, geliştirilmesi ve yönetilmesi amacıyla geleceğe yönelik en uygun alan kullanım modelinin oluşturulması,
Oluşturulan uygun alan kullanım şekilleri ile kent planlarının birlikte değerlendirilmesi sonucunda amaç dışı ve yanlış alan kullanımlarının tespit edilmesi,
Yanlış ve amaç dışı kullanımların oluşturduğu çelişkileri yok edecek veya azaltacak akılcı kullanım alternatiflerini ortaya koyarak, kentin geleceğine ilişkin değerlendirmelerin yapılması amaçlanmıştır.
Araştırmanın birinci bölümünde araştırmanın amacı, önemi ve kapsamı ile araştırmanın geliştirilmesinde katkıları olan literatür özetlerine yer verilmiştir. İkinci bölüm olan kuramsal temeller bölümünde peyzaj, peyzaj planlama, kent planlama kavramları değerlendirilerek, ülkemizde kent planlama sistemine ilişkin bilgiler verilmiştir. Ayrıca bu bölümün sonunda CBS ve planlama ilişkisi hakkında bilgilere de yer verilmiştir.
Araştırmanın üçüncü bölümünde araştırmada kullanılan materyaller ve yöntemler açıklanmıştır. Dördüncü bölümde araştırma alanının konumu ve sınırı belirtildikten sonra, araştırma alanının doğal ve kültürel peyzaj özelliklerinin CBS yardımıyla ayrıntılı envanteri haritalandırılmıştır. Söz konusu bölümün sonunda araştırmanın yöntemi çerçevesinde alanın doğal ve kültürel peyzaj özelliklerinin sektörel kullanımlara uygunluğu belirlenmiş ve her bir sektör için uygun alanlar tespit edilmiştir.
Araştırmanın beşinci bölümü olan tartışma sonuç bölümünde ise tespit edilen uygun alan kullanımları ile kent planları birlikte değerlendirilmiştir.
Bu araştırma ile;
Sivas kentine ait topoğrafik, edafik, jeolojik ve meteorolojik veriler ile sosyo- kültürel veriler sayısal ortama aktarılarak CBS temel katmanları oluşturulmuştur.
Böylelikle Sivas Kenti Coğrafi Bilgi Sisteminin kurulmasına adım atılmıştır. Bu husus kentle ilgili planlama çalışmalarında zaman ve maliyet açısından fayda sağlayacaktır.
Kalkınma planları, bölge planları, çevre düzeni planları dâhil olmak üzere bütün planlara temel oluşturacak, kentin doğal ve kültürel peyzaj özelliklerini yansıtan peyzaj haritaları üretilmiştir.
Kentin sahip olduğu özellikler bir sınıflandırma dâhilinde değerlendirilerek, sadece imar çalışmalarında değil, turizm, tarım, sanayi, ticaret gibi sektörler için de yararlanma ile koruma öncelikleri belirlenmiştir.
Kentle ilgili kapsamlı bir veri havuzu oluşturulmuş ve bu veriler kentte herhangi bir sektörle ilgili planlama yapıldığında tüm disiplinlere kaynak teşkil edecektir.
Kentin planlanan gelişiminin sahip olduğu doğal ve kültürel peyzaj verileri ışığında sağlıklı olup olmadığı değerlendirilerek, kentin gelecekteki planlamasına ışık tutacaktır.
Sivas kentinde çeşitli sektörler için en uygun alanlar belirlenerek, ekolojik-sosyal- ekonomik işlevlere eşdeğer bir önem verilerek, arazi kullanımları için optimal bir uyum sağlanacaktır. Böylelikle kentin gelişimi ile ekolojik unsurlar arasında bir denge kurulacaktır.
1.2 Kaynak Özetleri
Bu bölümde araştırmanın ve yöntemin geliştirilmesinde katkıda bulunan bazı çalışmaların tarih sırasına göre kısaca özetlenmesinde yarar olacaktır;
Kiemstedt (1967), “Çeşitlilik Değeri” (V-Wert) yöntemi ile çeşitli peyzaj alanlarının rekreasyonel yönden uygunluğunu kademeli olarak saptamayı amaçlamıştır. Bu yöntemde, planlama alanının rekreasyonel yönden uygunluğu alanın mevcut strüktür özelliklerine göre belirlenmiştir. Bunlar, toprak strüktürü (örneğin rölyef), su strüktürü (örneğin su kenarları), hava (iklim), vejetasyon (orman kenarları, ormancılık yönünden
kullanım v.s), tarımsal arazi kullanımı (kullanım türü olarak tarla, çayır-mera) dır. Bu beş grup aktiviteye ilişkin ölçütler 4 başlık altında toplanmıştır. Bunlar ise; orman ve su kenarlarının niceliği (m/km²), rölyef enerjisi (yükseklik farkı), tarımsal arazi kullanımlarının nitelik ve niceliği ve iklim faktörüdür. Bu ölçüt değerleri yardımıyla aşağıda belirtilen formül kullanılarak her plankare için rekreasyonel uygunluğa ilişkin
“Çeşitlilik Değeri” hesaplanmıştır.
Ç= [(Ok+3Sk+Re+Ak)xKf] / 1000 Yukarıdaki formülde;
Ç= Çeşitlilik Değeri’ni
O= Orman Kenar Uzunluğu’nu (m) Sk= Su Kenar Uzunluğu’nu (m) Re= Rölyef Enerjisi’ni
Ak= Arazi Kullanım Değeri’ni
Kf= Klima Faktörü’nü ifade etmektedir.
Uygulamada bu formülle 0-10 arasında değişen değerler elde edilmiştir. 0 değeri alan alanlar rekreasyonel yönden uygun olmayan alanlar; buna karşılık 10 değerini alan alanlar ise rekreasyonel yönden en uygun alanlar olarak nitelendirilmiştir (Köseoğlu 1982a).
McHarg (1969) tarafından geliştirilen peyzaj değerlendirme yöntemi, günümüzde varyasyonları en yaygın olarak kullanılan planlama yöntemlerinden birisidir. Uygunluk yöntemi olarak bilinen bu yöntemde, bölgesel ve kentsel planlama sorunlarına doğa biliminden elde edilen veriler kullanılarak çözüm aranmıştır. Bu yöntem, doğa bilimleri ile ilgili verilerin bir alanın kullanım potansiyelinin belirlenmesinde kullanılması ve bunun fiziksel planlara yansıtılması temeline dayanmaktadır. Bu yöntemde çalışma alanının doğal kaynak özelliklerine ve peyzaj değerlendirme ölçütlerine göre her bir arazi kullanım tipi için (tarım, orman, rekreasyon, kentsel yerleşim) uygunluk değerleri saptanmış ve sonuçta bu değerlere göre alan için en iyi kullanımları gösteren harita oluşturulmuştur. Bu yöntemin uygulama aşamaları şunlardır:
I. Aşamada çalışma sınırı oluşturularak, amaçlar, hedefler ve alan kullanım ihtiyaçları belirlenmektedir.
II. Aşamada çalışma alanını etkileyen fiziki ve biyolojik faktörlerin kapsamlı ekolojik envanteri (iklim, jeoloji, hidroloji, toprak, flora, fauna ve şimdiki arazi kullanımı) çıkarılarak bunlar haritaya aktarılmakta ve alan kullanım ihtiyaçları ile bu haritalar bağdaştırılmaktadır.
III. Aşamada peyzajın biyolojik ve fiziki özelliklerini yansıtan faktörler (eğim, toprak v.b) şeffaf paftalarda haritalara aktarılmakta ve bu faktörler homojen alanlar şeklinde gösterilmektedir.
IV. Aşamada aynı faktöre ait her bir harita önerilen arazi kullanımı için alanların uygunluğunda kullanılmaktadır. Örneğin; bir alanın yerleşim için uygun olup olmadığını gösteren özelliklerden birisi olan drenaj özelliği çok iyi, kısmen iyi ya da zayıf topraklar olarak gösterilir. Bu haritalar renkli olarak hazırlanmaktadır. Genel olarak en koyu renk önerilen kullanımlar için sınırlamaları gösterirken, en açık renk ise fırsatları belirtmektedir.
V. Aşamada bütün faktör haritaları kullanılarak belirli alan kullanımları için peyzaj uygunluğunu gösterir haritalar üretilmektedir.
VI. Aşamada uygunluk haritaları şeffaf overlay (çakıştırma) tekniği ile birleştirilmektedir. En son ortaya çıkan açıklı ve koyulu haritalar önerilen arazi kullanımı için uygun olan ve olmayan bölgeleri göstermektedir. Uygunluk değeri düşük olan alanlar koyu renkte, uygunluk değeri yüksek olan alanlar ise açık renkte gösterilmektedir.
VII. Aşamada her bir koordinattaki potansiyel arazi kullanımlarını gösteren bir matriks oluşturularak, uygun ve uygun olmayan arazi kullanımları ayrılmakta, bu matriks’i kullanarak mevcut ve potansiyel tek arazi kullanımının bütün diğer arazi kullanımlarıyla uygunluğunun derecesi ölçülebilmektedir. Son aşamada, karma bir uygunluk haritası için bir önceki verinin sentezi yapılmakta ve yorumlanmaktadır.
Sentezin amacı çalışma alanı bütünündeki, bir arada var olan, uygun arazi kullanışlarının maksimum bileşimini ortaya çıkarmaktadır (McHarg 1969, Ndubisi 2002, Çelikyay 2005).
Kiemstedt (1972) tarafından geliştirilen “Planlamada Yardımcı Yöntem Olarak Kullanım Değeri Analizi” yöntemi kaynak kullanımında rasyonel karar veya seçeneklerin hazırlanması ve alınmasını kolaylaştıran bir yöntemdir. Bu yöntem, kararların alınmasında ve karara varmada karar verme durumunda olan kimseye yardımcı olmakta ve karar verenin amaçları doğrultusundaki seçeneklerin karar için gerekli karşılaştırmasını kolaylaştırmakta olup başlıca 2 bölümden oluşan aşağıdaki değerlendirme ilkelerine dayanmaktadır (Köseoğlu 1982b);
Söz konusu seçeneklere ilişkin objenin tanımlanması veya analizi ve objeyle ilgili bütün bilgilerin elde edilmesi,
Belirli bir amaç doğrultusundaki seçeneklere ilişkin objede doğacak sonuçların değerlendirilmesi ve obje değerlerinin belirlenmesi.
Bu yönteme göre değerlendirme, değeri olan bir obje ya da subjenin (örneğin planlamada seçenek) özelliklerine göre diğerleri arasından en iyisinin kademeli olarak seçilmesidir. Subjeler, insanlardan oluştuğundan değerlendirme değerlendirene göre değişmekte ve sübjektiftir. Fakat kullanım değeri analizi yardımıyla bir obje ya da seçenek üzerinde çeşitli kimseler tarafından verilen birbirinden farklı değerlerden karar veren için kademeli karşılaştırmalı toplu bir sonuç elde edilebilmektedir.
Kullanım değeri analizi yöntemi, değerlendirme ilkesine göre şekillenmektedir.
Değerlendirme, ölçümlerle elde edilen değerlerin belirli yöntemleri uygulayarak kısmi ve toplam kullanımların bulunması ve bunların önem derecelerine göre sıralanmasıdır.
Bu yöntemde öncelikli olarak kısmi kullanımlar saptandıktan sonra bunları toplayarak toplam kullanımlar elde edilmektedir. Burada kullanım, seçeneğin bir fonksiyonu olup, ölçüm değeri, ölçüt veya seçenek önem değeri ve fonksiyon değerlerinde olduğu gibi nominal (sayısal) olarak ifade edilmektedir.
“Planlamada Yardımcı Yöntem Olarak Kullanım Değeri Analizi” yönteminde bir seçeneğin kısmi kullanımı aşağıdaki formül ve değerlere göre elde edilmektedir:
Kk(S)= g.e.v Bu formülde;
K= Kullanım
Kk= Kısmi (Bölümsel) kullanım S= Seçenek
g= Katsayı faktörü. Bir ölçütün diğer ölçütlere göre önem durumu, ağırlığı.
e= Bir seçeneğin ölçüm değerinin nominal (sayısal) karşılığı-fonksiyon değeri v= Bir seçeneğin öncelik değeri’dir.
Bu yöntemde herhangi bir arazi kullanımı için alanın taşıdığı potansiyel değer; “Söz konusu arazi kullanımını etkileyecek alana ilişkin doğal ve kültürel faktörlerin potansiyel değerlerinin toplamıdır.” şeklinde ifade edilmiştir ve şu şekilde formüle edilmiştir:
K(S)= Kk1(S)+ Kk2(S)+ Kk3(S)+……….+ Kkn(S)
= g1.e1.v1 + g2.e2.v2 + g3.e3.v3………+ gn.en.vn
Kullanım değeri analizi yönteminde seçeneklerin karşılaştırılmasıyla amaca varılmaktadır. Çünkü her seçenek diğerlerinden farklı ölçekte kullanıma sahiptir. Bir seçeneğin toplam veya kısmi kullanım değerleri “g”, “e”, ve “v” değerleriyle doğru orantılı olarak değişmektedir. Karşılaştırma için bütün seçenekler aldıkları değerlere göre sıralandırılmakta ve sonuçlar notlandırılmaktadır. Seçenek kullanımların karşılaştırılmasında seçeneklerin aldıkları minimum, maksimum ve ortalama kullanım değerleri belirleyici olmaktadır (Köseoğlu 1982b).
Wedeck (1973), geliştirdiği yöntemde peyzajın konutsal yerleşim, rekreasyon, tarla tarımı ve atık depolama (özellikle yeraltı suyunun korunması) kullanımları için uygunluğunu alanın toprak, su, hava, vejetasyon özelliklerini dikkate alarak saptamıştır.
Nitelikleri saptanan 28 ölçüt her bir kullanım için “0= Uygunsuz” , “2= Uygun” olarak değerlendirilmiştir. Sonuçta, her ölçüte göre her bir kullanım uygunluk değerlerinin
toplamıyla bir peyzaj ekolojik alan biriminin bu kullanım için toplam uygunluk değeri elde edilmiştir (Köseoğlu 1982a).
Başal (1974) İznik gölü çevresinin peyzaj planının oluşturulması ve alan kullanımlarına ilişkin önerilerin saptanması amacıyla yaptığı çalışmada, öncelikli olarak çalışma alanının doğal, kültürel ve tüm ekolojik özelliklerinin ayrıntılı analizini yapmıştır.
Analiz sonucunda elde edilen verileri rekreasyonel ve tarımsal kullanım yönünden değerlendirmiştir.
Golany (1976), Virginia Roanoke Vadisinde yeni bir kentsel yerleşim alanı için (Flower Mound Yeni Kenti) yer seçimi sürecinde, yeni kentsel gelişme bölgesinin ekolojik yönden uygunluğunu doğal faktörler açısından değerlendiren ve ekolojik hücreleme yöntemi olarak da ifade edilen bir yöntem geliştirmiştir. Yöntemin 2 temel amacı vardır:
- Kent için uygun alternatif alanların belirlenmesi,
- Alternatifleri kendi içerisinde belirli ölçütlere göre sınıflandırmak ve bir tanesinin tercih edilen alan olarak belirlenmesine yardımcı olmaktadır.
Yöntemde 4 başlık altında toplanan değerlendirme ölçütleri Çizelge 1.1’de detaylı olarak verilmiştir. Yöntemin uygulama süreci ise on dört aşamadan oluşmaktadır:
1. Aşama: Bölgesel tanımlama
2. Aşama: Gereksiz alanların dışlanması 3. Aşama: Bölgenin hücrelere bölünmesi 4. Aşama: Ölçütlerin belirlenmesi 5. Aşama: Ölçütlerin sınıflandırılması
6. Aşama: Ölçütlerin ağırlıklı ve göreceli puanlanması 7. Aşama: Ölçütlere verilen puanlamanın haritalanması 8. Aşama: Puanlanmış ölçütlerin bütünsel değerlendirilmesi
Çizelge 1.1 Golany’nin ekolojik hücreleme yönteminde kullanılan ölçütler (Golany 1976)
FİZİKİ ÖLÇÜTLER
Topoğrafya Eğim
Toprak Durumu Arazi Uygunluğu İklim Tipleri Jeolojik Özellikler Su Kaynakları Arazideki Değişimler
ÇEVRESEL ÖLÇÜTLER
Peyzaj Potansiyeli Hava Kirliliği Gürültü Kirliliği Su
Tarihi ve Doğal Sitler Bitki Türleri Dağılımı Fauna
SOSYO-EKONOMİK ÖLÇÜTLER
Nüfus Yapısı Kültürel Özellikler Gelir Grupları İş Olanakları Arazi Fiyatları Bölgeleme Durumu Mevcut Arazi Kullanımı Arazi Uygunluğu Konut Piyasası
Arazi Mülkiyet Durumu
ULAŞIM ÖLÇÜTLERİ
Ulaşım Sistemi Ulaşıma Yakınlık
Kent Merkezine Yakınlık Kamu Tesislerine Yakınlık Arıtma Tesislerine Yakınlık Enerji Kaynaklarına Yakınlık Eğitim Olanaklarının Dağılımı
9. Aşama: Kentsel yerleşim alanının boyutunun belirlenmesi (Yerleşimin optimal nüfusa ilişkin kararların alınması, hektara gelecek nüfusun brüt yoğunluğa oranına ilişkin kararların alınması)
10. Aşama: En yüksek puan alan hücrelerin seçilmesi
11. Aşama: Öncelik kazanan alternatif kullanımların seçilmesi
12. Aşama: Alternatif kullanımların puanlarının öncelik sırasına göre tablolaştırılması 13. Aşama: En yüksek puanlamalı alternatiflerin kıyaslamalı analizi
14. Aşama: Kentsel yerleşim için en uygun alanların belirlenmesi (Golany 1976, Karaman 1995).
Memlük (1977), Bursa kenti ve yakın çevresinin rekreasyon sistemini saptamak amacıyla gerçekleştirdiği bu çalışmada 2 yöntem kullanmıştır. Birinci yöntem Lewis tarafından geliştirilen “Kaynak Örneği Yöntemi”, ikinci yöntem ise rekreasyonel çevreyi tanımlamak amacıyla kaynakların rekreasyonel yönden değerlendirilmesi tekniğidir. İki yöntemi kullanarak yapılan çalışmada alanın doğal ve kültürel kaynak değerleri 2x2 km plankare sistemi içerisinde analiz edilerek, rekreasyon yönünden potansiyele sahip alanlar tespit edilmiştir.
Gültekin (1979), Seyhan Baraj Gölü ve yakın çevresinin Adana kent halkının rekreasyonel amaçlı gereksinimlerine ne ölçüde cevap verebileceğini saptamak amacıyla yapmış olduğu araştırmasını, çalışma alanı içerisine kentsel ve kırsal bölgede, sosyal ve fiziksel yapının incelenmesiyle iki yönlü sürdürmüştür. Sosyal araştırmalar, ev anketleri ile sürdürülürken, fiziksel yapının rekreasyona uygunluğunu McHarg’ın ilkelerini belirttiği “Alan Kullanım Metodu”’nun yardımı ile saptamıştır. Çalışma sonucunda araştırma alanı için rekreasyonel alan kullanım planı önerilmiştir (Demirel 1997).
Başal (1981), Kiemstedt (1967), Mcharg (1969), Zengemeister ve ark. (1971)’nın geliştirdikleri yöntemleri kullanarak Kirmir Çayı Vadisi’nin rekreasyonel kullanıma uygunluğunu araştırmıştır. Başal (1981) bu çalışmada, öncelikli olarak alanın doğal ve kültürel kaynaklarının detaylı olarak analizini yapmıştır. Daha sonra 1x1 km’lik plankarelere ayırdığı harita üzerinde 15 ölçüt grubu ve 34 ölçüte göre her bir kullanım için ölçüm değeri belirlemiştir. Son aşamada ise rekreasyonel etkinliklere göre bu veriler ayrı ayrı değerlendirilerek her bir etkinlik için kullanılabilir alanlar saptamıştır.
Kıstır (1981), 3 aşamada yürüttüğü (faktör belirleme, sayısal değerlendirme ve sentez) çalışmada, doğal yapıyı koruyarak, doğal yapı ve kentsel gelişim arasında dengenin
sağlanması amacıyla kentsel gelişme potansiyelinin belirlenmesinde ekolojik duyarlı bir yöntem ele almıştır.
Altan (1982), Çukurova Bölgesinin (Adana-Merkez, Karataş, Yumurtalık, Ceyhan, Osmaniye, Bahçe, Kozan, Kadirli ve Karaisalı ilçeleri) ekolojik peyzaj planlamasını yaptığı ve bölgenin alan kullanım önerilerini saptadığı bu çalışmada öncelikli olarak çalışma alanını 5x5 km’lik plan-karelere bölerek alanın doğal peyzaj özelliklerini bilgisayar ortamına aktarmıştır. Sonuçta bu verileri değerlendirerek çalışma alanıyla ilgili en uygun alan kullanım önerileri geliştirmiştir.
Önsoy (1984), Osmaniye-İskenderun kıyı kesiminde yaptığı çalışmada araştırma alanının alan kullanım tiplerini ekolojik planlama ilkelerini göz önünde bulundurarak belirlemeyi amaçlamıştır. 1x1 km’lik plankarelere ayrılan çalışma alanı 23 ölçüt grup kullanılarak arazi kullanım şekilleri (tarım, orman, endüstri, yerleşim, rekreasyon ve biyotop koruma alanları) için dereceli uygunluk haritaları oluşturulmuştur. Son olarak bu kullanım haritaları birleştirilerek, en uygun alan kullanımını gösteren sonuç harita üretilmiştir.
Ateş (1985), Mogan gölü-Akköprü arasında bulunan alanın çevresine ilişkin rekreasyonel potansiyelin saptanması ve değerlendirilmesini amaçlamıştır. Bu çalışmada öncelikli olarak, alanın doğal ve kültürel kaynak verilerine ağırlık katsayıları faktör ağırlıkları verilmiştir ve bunları çarpımı sonucunda bir potansiyel değer belirlenmiştir. En yüksek değer rekreasyonel kullanım açısından en yüksek potansiyele;
en düşük değer ise rekreasyonel kullanım açısından en düşük potansiyele sahip alanlar olarak nitelendirilmiştir.
Pehlivanoğlu (1987), Belgrad Ormanının rekreasyonel potansiyelinin ve alanın genel planlama ilkelerinin saptanması amacıyla gerçekleştirdiği bu çalışmada “Orman içi Rekreasyona Uygunluk ve Kullanılabilirlik Değeri” yöntemini kullanmıştır. Bu yöntemde öncelikli olarak alanın doğal ve kültürel potansiyeli ortaya konulmuştur.
Doğal potansiyel değerlendirilirken Kiemstedt tarafından geliştirilen V-Wert
yönteminden yararlanılmıştır. Bu işlem sonucunda “Orman İçi Rekreasyon Uygunluk Değeri” saptanmıştır. Alanın kültürel peyzaj potansiyelini saptamak ve ziyaretçi verileri ile orman içi doğal peyzaj verilerine ilişkin tercihleri ortaya koymak amacıyla araştırma alanında anket çalışması yapılmıştır. Anket sonuçlarından yararlanılarak
“Kullanılabilirlik Değeri” saptanmıştır. “Orman İçi Rekreasyon Uygunluk Değeri” ve
“Kullanılabilirlik Değeri” değerlerinin toplamı sonucunda alanın gerçek rekreasyon potansiyeli bulunmuştur.
Yılmaz (1987), Yalova-Termal kaplıcalar yöresinde yöreyi sosyo-ekonomik yönden güçlendirmeye, kırdan kente göçü engellemeye ve ülke ölçeğinde turistik çekiciliği arttırıcı rekreasyon olanaklarını sağlamaya yönelik olarak yaptığı çalışmada, öncelikli olarak araştırma alanının turistik ve rekreasyonel etkinlikler açısından değer taşıyan alanları, eğim durumunu, büyük toprak gruplarını, arazi kullanım yetenek sınıflarını, hidrojeolojik yapıyı, su varlığını, peyzaj estetiğini, bitki örtüsünü, özel ekolojik önemi olan alanları, ulaşım ve yaya cazibe kuşaklarını, vadinin algılanma düzeylerini, mülkiyet durumu ve turistik çekicilik sağlayan alanları geliştirilen bir matematiksel model ile değerlendirmiştir. Turistik ve rekreasyonel etkinliklere uygunluk açısından değerlendirilen alanların, uygunluk derecelerine göre alandaki dağılımları belirlenerek, alanın rekreasyonel ve turistik alan planlama ve kullanım önerileri geliştirilmiştir.
Gülez (1990), orman içi rekreasyon alanlarının rekreasyon potansiyelinin saptanması amacıyla geliştirdiği yöntemi şu şekilde formülize etmiştir;
P+İ+U+RK+OSE=%RP Bu formülde;
P= Peyzaj Değeri’ni İ= İklim Değeri’ni U= Ulaşılabilirliği
RK= Rekreatif Kolaylığı OSE= Olumsuz Etkenleri
%RP= Rekreasyon Potansiyeli Oranı’nı ifade etmektedir.
Bu formüle bağlı olarak yöntemin özünü oluşturan “Orman içi Rekreasyon Potansiyeli Değerlendirme Formu” düzenlenmiştir. Böylece yöntemdeki elemanlar kolay hesaplanmakta, bu elemanların alabilecekleri ayrıntılı puanlar açıkça görülmektedir.
Steiner (1991), ekolojik planlamayı peyzajın kullanımı hakkında kararlar verilirken, biyofiziksel ve sosyo-kültürel verileri kullanarak alana ait elverişli ve sınırlayıcı koşulların belirlenmesi olarak tanımlamıştır. Ekolojik planlama sürecini ise belirli alan kullanımlarının en iyi mekânsal düzeninin oluşturulmasında alanın sosyo-kültürel ve biyofiziksel sisteminin incelenmesinde önemli ve gerekli bir süreç olarak değerlendirmiştir.
Steiner’in ekolojik planlama modeli birbirleriyle ilişkili 10 aşamadan oluşmaktadır:
1- Problemler ve Fırsatların Tanımlanması: İlk aşamada planlama kararlarında etkili olabilecek alana ilişkin sosyal, ekonomik, politik ve çevresel problemler ve fırsatlar tanımlanır.
2- Planlama Hedeflerinin Belirlenmesi: Halkın katılımının da sağlanarak bölgeyi etkileyen konular, ihtiyaçlar, sorunlar tanımlanır ve bunlara yönelik hedefler oluşturulur.
3- Peyzaj Analizinin Yapılması: Bu aşamada bölgesel, yerel ve özel alan analizleri olmak üzere üç ölçekte peyzaj analizi yapılmaktadır. Bölgesel ölçekte yapılan çalışmada alanın doğal ve kültürel peyzaj envanteri detaylı olarak çıkarılır. Yerel ölçekte yapılan analizin amacı doğal oluşumlar ve insan aktiviteleri ile ilgili envanterin çıkarılmasıdır.
Steiner ekolojik envanter oluşturma aşamasında McHarg tarafından geliştirilen uygunluk yönteminden faydalanmıştır. Bu yöntemlerde kullanılan doğal faktörler Çizelge 1.2’de belirtilmiştir.
4- Detay Çalışmalarının Yapılması: Bir önceki aşama olan peyzaj analizi aşamasında yapılan envanter ve analiz bilgileri problemler ve planlama hedefleriyle ilişkilendirilir.
Bu çalışmaların temel amacı, insan değerleri ile çevresel olanakların ve kısıtlamaların ve bunlara ilişkin konular arasında ilişkinin kurularak, alanın çeşitli arazi kullanımları için uygunluğunun saptanmasıdır.
5- Planlama Tercihleri ve Seçeneklerinin Belirlenmesi: Bu aşamada envanter ve analiz çalışmalarında toplanan verilerin ilişkileri kurularak alana ilişkin problemlerin çözümüne yönelik ve gelecekteki öneri ve olası kullanımların uygunluğu ile ilgili seçenekler belirlenir. Bu seçeneklerin planlama hedefleri temeline oturtulması gerekmektedir.
Çizelge 1.2 Ekolojik planlama için gerekli olan temel doğal faktörler ve bu faktörlerin alt faktörleri (McHarg 1969, Steiner 1991)
TEMEL DOĞAL FAKTÖRLER
ALT FAKTÖRLER
İKLİM Sıcaklık, nem, yağış, rüzgar (hızı-yönü-süresi), ilk ve son çiğ, kar, don, sis, kasırga, fırtınalar
JEOLOJİ Kayalar, formasyonlar, kesitler, özellikler, sismik aktiviteler, depremler, toprak kayması, çamur kayması
YÜZEY SUYU HİDROLOJİSİ
Suyun niteliği ve niceliği, taban suyu, su varlığı ile ilgili jeolojik formasyonlar
FİZYOGRAFİ Fizyografik bölgeler, alt bölgeler, özellikler, konturlar, eğim, bakı, drenaj, sayısal arazi modelleri
YÜZEY HİDROLOJİSİ Okyanus, göl, nehir, dere, akarsu (debisi, akış düzeni, yoğunluğu), bataklık, sulak alanlar, taşkın
TOPRAK Toprak özellikleri, mevsimlere göre taban suyu seviyesi, ana kaya derinliği, asidite, alkalinidite
VEJETASYON Bitki toplulukları (türler, kompozisyon, yayılım, yaş, konum, görsel özellikleri), tür sayısı, varsa nadir ve tehlikede olan türler
YABAN HAYATI Habitat, hayvan popülasyonu, nüfus verileri, nadir ve tehlikede olan türler
İNSAN Etnografik geçmiş, göçler, güncel arazi kullanımı, mevcut altyapı sistemi, ekonomik koşullar, nüfus özellikleri
6- Peyzaj Planının Oluşturulması: Daha önceki aşamalarda elde edilen veriler ve seçenekler bir araya getirilerek stratejiler oluşturulur.
7- Halkın Katılımı ve Eğitimi: Plan hedeflerinin sorunları ve olanakları doğrudan yaşayan yöre halkı ile birlikte saptanması peyzaj planının uygulanabilirliği ve sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından son derece önemlidir.
8- Detaylı Tasarımların Oluşturulması: Bu aşamada plan yerel ölçeklerde detaylandırılmaktadır. Alt ölçekte belirli bir senteze dayanarak özel mekânsal tasarımlar yapılır.
9- Plan ve Tasarımın Uygulanması: Plan hedeflerine ulaşmak için çeşitli stratejiler, politikalar ve taktikler geliştirilir.
10- Yönetim: Yapılan peyzaj planının uygulanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için sürekli gözlem yapılarak, değişen koşullar ve yeni gelişmeler takip edilerek değerlendirmeler yapılır.
Kurum (1992), Beynam ormanı yakın çevresine ilişkin rekreasyon potansiyeli ve koruma alanlarının belirlenerek genel planlama ilkelerinin saptanması amacıyla gerçekleştirdiği çalışmayı, 3 aşamada yürütmüştür. İlk aşamada araştırma alanına ilişkin doğal ve kültürel kaynakların analiz ve değerlendirmesini yapmıştır. Değerlendirmenin yapılabilmesi amacıyla topoğrafya, eğim, bakı, su varlıkları, iklim, bitki örtüsü, fauna ulaşım gibi 1/25000 ölçekli haritalar bilgisayar ortamına aktarmıştır. Analiz çalışmalarının yapılabilmesi amacıyla da araştırma alanı 250 m x 250 m olmak üzere plan-karelere ayrılarak, birim alanları belirlenmiştir. Daha sonra McHarg (1969), Kiemstedt (1967) ve Başal (1981)’a benzer bir yaklaşımla belirlenen değerlendirme ölçütleri çerçevesinde her bir birim alana ağırlık puanı verilmiştir. Faktörlerin katkı payları ile ağırlık puanları çarpılarak her plan-kare içerisinde toplanmıştır. Genel değerlendirmede faktörlerin karelerde ulaştığı toplam değer, kullanımlar için gerçek potansiyel olarak belirlenmiştir. İkinci aşamada ise alanı ziyaret eden kişilerin isteklerine yönelik anket çalışması gerçekleştirmiştir. Çalışmanın son aşamasında ise elde edilen veriler ışığında araştırma alanına yönelik alan kullanım önerileri belirlemiştir.
Uzun vd. (1993), Uydu verilerini kullanarak yapmış oldukları çalışmada, Datça ve Bozburun yarımadalarının mevcut arazi kullanımını tespit etmişlerdir. Çalışma alanının optimal alan kullanım planlamasının da yapıldığı bu çalışmada, alanın mevcut durumu ile optimal alan kullanımları karşılaştırılarak alan kullanımındaki çelişkiler belirlenmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise bu çelişkilerin önlenmesi için alınması gereken önlemler belirtilmiştir.
Akpınar (1994), Fuzzy set tekniğini kullanarak, Milas-Sekköy Açık Kömür Ocağı örneğinde açık kömür madenciliği sonrası alan kullanım önerilerine ilişkin uygunluk haritalarının oluşturulması yanında alanın iyileştirilmesi hususunda da önerilere yer vermiştir. Çalışmada öncelikli olarak seçilen değerlendirme faktörleri uzman görüşleri alınarak analiz edilmiş, alanın kapasite haritaları oluşturularak, bu haritalardan uygunluk haritaları elde edilmiş, son olarak da uygunluk haritalarının sentezlenmesi sonucunda alan kullanım alternatifleri önem ve uygunluk derecelerine göre sıralanarak en uygun alternatifin seçimi yapılmıştır.
Karadeniz (1995), Sultan Sazlığı örneğinde sulak alanların sürdürülebilir kullanımını ortaya koymak amacıyla yapmış olduğu çalışmada, öncelikli olarak alanın doğal ve kültürel kaynak değerlerini CBS ortamına aktarmıştır. Çalışma alanının mevcut ve potansiyel kullanımlarını ortaya koyarak, bu kullanımların doğal ve kültürel kaynaklara etkilerinin yoğunluğunun saptamıştır.
Ortaçeşme (1996), Adana ili Akdeniz kıyı şeridinin ekolojik planlama ilkesi doğrultusunda optimal alan kullanımını saptamak amacıyla yapmış olduğu çalışmayı, Mcharg (1963), Kiemstedt (1967) ve Dearinger (1972)’in geliştirdikleri peyzaj değerlendirme yöntemlerinin araştırmanın amacına yönelik birleştirilmesi ile oluşturulan yöntemi kullanmıştır. Söz konusu bu yöntem çerçevesinde potansiyel alan kullanımları olarak belirlenen tarım, orman, çayır-mera, kentsel alan (yerleşim ve endüstri), kıyı rekreasyonu ve koruma alanları için uygun alanlar belirlenmiş; daha sonraki aşamada ise bu potansiyel kullanımlar arasında ekolojik ve ekonomik sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda seçim yapılarak, optimal alan kullanım planına ulaşılmıştır.
Demirel (1997), Çoruh Havzası (Yusufeli Kesimi) doğal kaynak değerlerinin rekreasyon ve turizm potansiyeli açısından uygunluğunun saptanmasına ilişkin yürüttüğü bu çalışmada öncelikli olarak bölgenin doğal ve kültürel değerleri ile rekreasyon ve turizm potansiyelleri incelenerek, halkın genel rekreatif davranışları saptanmıştır. Yerel halkın doğal peyzaj elemanlarını tercih durumları yapılan anketlerle
ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu verilerden yararlanılarak her bir peyzaj elemanı için katsayılar belirlenmiştir. Doğal peyzaj elemanlarının rekreasyona uygunluğunu saptamak amacıyla Kiemstedt tarafından geliştirilen matematiksel bir değerlendirme yöntemi kullanılmıştır. Uygulama çalışması 1/100.000 ölçekli topoğrafik harita büyüklüğü alınmıştır. Harita üzerinde grid sistemine uyularak bir plan-kare bölümlenmesi yapılmıştır. Elde edilen ölçüm değerleri tabloda toplandıktan sonra anketlerle belirlenen katsayılarla değerlendirilerek her plan-kare için “Rekreasyon Uygunluk Değeri” saptanmıştır.
Mansuroğlu (1997), Düzce Ovasının optimal alan kullanım planlamasının ekolojik planlama ilkeleri ve kaynakların sürdürülebilir kullanım ilkesine dayalı olarak yapmış olduğu çalışmada Ortaçeşme (1996)’nin çalışmasına benzer bir yaklaşım geliştirmiştir.
Araştırma alanı 1x1 km’lik plan-karelere ayrılarak, her bir plan-kareye potansiyel alan kullanımını belirlemedeki etkilerine göre sayısal değerler verilerek, orman, tarım, çayır- mera, rekreasyon, koruma, yerleşim ve sanayi sektörleri için potansiyel alan kullanım haritaları üretilmiştir. Belirlenen bu haritalar Lyle (1985)’in öncelik sıralamasından yararlanılarak değerlendirilmiş ve optimal alan kullanım haritası oluşturulmuştur.
Sonuçta mevcut alan kullanımları ile optimal alan kullanım haritası birlikte değerlendirilmiştir.
Yılmaz (2001), 4 aşamada yürüttüğü çalışmasında, Memlük vd. tarafından geliştirilen peyzaj potansiyeli saptama yöntemi kullanarak Bartın İli ve yakın çevresinin doğal ve kültürel yapısına ilişkin peyzaj potansiyelini saptamıştır. CBS aracılığıyla saptanan potansiyel yapı, peyzaj için önem taşıyan sektörlere (koruma, turizm, rekreasyon, tarım, yerleşim, sanayi, ticaret) göre genel olarak değerlendirilmiştir.
Yıldırım vd. (2002), Bolu Valiliği ve Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu- Marmara Araştırma Merkezi Başkanlığı arasında imzalanan bir protokol uyarınca, Bolu ili için “İl Acil Afet Yardım Planı” çerçevesinde yaptıkları çalışmada il çapında CBS temel katmanlarının kurulmasını hedeflemişlerdir. Hedeflenen bilgi katmanlarının kurulmasında, sayısal uydu görüntüleri, topoğrafik, tarımsal, jeolojik ve diğer sayısal
veriler kullanılmıştır. Kullanılması kararlaştırılan tüm bilgi katmanları, aynı ölçekli sayısal haritalar temeline oturtulduktan sonra bir CBS sistematiği içerisinde, uygun bir yazılım ortamında, birbirini “görür” ve birbiri ile “konuşur” hale getirilmiştir. Bolu ili Coğrafi Bilgi Sistemi temel katmanlarının ilk uygulaması olarak hazırlanan bu çalışmada, var olan bilgilerin kullanımı ile, il çapında tüm alanların yerleşime uygunluk sınıflaması yapılmıştır. Yerleşim açısından oldukça duyarlı ve riskli bir bölgede yer alan Bolu ilinde, yerleşim açısından uygunlukların hesaplanmasında, konunun uzmanı jeolog ve jeofizikçilerle birlikte çalışılarak, yasal ve bilimsel koşulları iyi bilen uzmanların görüş ve önerileri temel alınmıştır. Çalışmanın sonucunda belirlenen bu alanların, mevcut altyapı olanaklarına, sanayi merkezlerine, enerji hatlarına ve ana yollara olan uzaklıklarına göre yeniden değerlendirilmelerinin ve yapılanmaya açılma öncelikleri bakımından tekrar mikro ölçeklerde derecelendirilmelerinin gerektiği de vurgulanmıştır.
Özdemir (2003), Memlük vd. tarafından geliştirilen matematiksel değerlendirme esasına dayanan peyzaj potansiyeli saptama yöntemini kullanmıştır. Bu çalışmada, Ankara- Kalecik ilçesi ve yakın çevresinin peyzajını oluşturan abiyotik-cansız (iklim, hidroloji, toprak yapısı, jeolojik yapı) ve biyotik-canlı (insan, bitki varlığı, fauna) varlıklara ilişkin özellikler CBS ile belirlenerek bu varlıklara ilişkin peyzaj potansiyel haritaları oluşturulmuştur. Yapılan makro değerlendirmeler çerçevesinde mevcut potansiyelin araştırma alanının sektörel gelişimi üzerindeki etkisi de belirlenmiştir.
Çelikyay (2005a), Bartın örneğinde arazi kullanımlarının ekolojik eşik analizi ile belirlediği bu çalışmayı iki aşamada yürütmüştür. Çalışmanın birinci aşamasında stratejik çevresel etki değerlendirmesi yapılarak, yerleşilmiş alanlardaki mevcut kullanımların olumsuz etkilerinden kaynaklanan sorunlu alanlar ve ekolojik risk taşıyan alanlar belirlenmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında ise McHarg, Steintz, Golany’nin ekolojik değerlendirme yöntemlerinden ve Kiemstedt‘in planlamada kullanım değeri analizi yönteminden yararlanılarak oluşturulan ekolojik eşik analizi yöntemi ile yerleşilmemiş alanlarda arazi kullanışlarını yönlendirecek doğal kaynak potansiyeli irdelenerek, potansiyel arazi kullanım haritaları oluşturulmuştur. Sonuç olarak; arazi potansiyeline uygun yeni arazi kullanımlarını, korunması gereken alanları ve ekolojik
