KARAKTER VE

(1)

KARAKTER VE

DEĞERLER EĞİTİMİ

FİLOLOJİ GRUBU 14. HAFTA 1. DERS

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI (TEKRAR)

(2)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI

• Değerler üzerinde yapılan araştırmaları etkili bir biçimde sürdürebilmek için birçok sınıflandırma yapılmıştır.

• Bu sınıflandırmalardan en çok bilinen ve kabul edilenler;

• Nelson, Rokeach, Spranger ve Schwartz’a ait olanlardır.

(3)

NELSON’U N DEĞER

SINIFLANDIRMASI

(4)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( NELSON)

• Nelson’a göre değerler;

• Bireysel (kişisel) değerler,

• grup değerleri ve

• sosyal değerler olarak üçe ayrılır.

(5)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( NELSON)

• Bireysel Değerler

• Bireysel değerler seçim yapmada ve satın aldığımız

ürünlerde, hobilerimizde olduğu gibi diğer kişisel

tercihlerimizle ilişkilidir (Michaelis, 1988:361)

(6)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( NELSON)

• Grup Değerleri

• Belirli bir grubun üyeleri tarafından paylaşılan değerlerdir.

• Bu grup; aile, kulüp, dini ya da politik bir grup olabilir

(Naylor ve Diem, 1987: 350).

(7)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( NELSON)

• Sosyal Değerler

• Bireyin mevcut toplumsal yapı içerisinde varlığını devam ettirmesine yarayan adalet, saygı, farklılık, eşitlik gibi değerlerdir

• Sosyalleşme, sosyal bilinç, norm ve grup ruhu gibi kavramlar ile birlikte kullanılır

• Genel olarak üzerinde anlaşmaya varılmış, toplumun büyük bir kısmı

tarafından paylaşılan değerlerdir

(8)

ROKEACH’IN DEĞER

SINIFLANDIRMASI

(9)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( ROKEACH)

• Rokeach değerleri sosyal boyutta ele alan ve onu bu çerçevede tutum ve davranışlarla ilişkilendiren ilk bilim insanıdır (Oğuz,

2012, s. 1310).

• Rokeach Değer sınıflaması bireyin kendi öncelik sırasına göre

değerleri sıraladığı bir sıralamadır (Çalışkur vd., 2012, s. 227).

(10)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( ROKEACH)

• İnsan değerlerinin doğasına ilişkin düşüncelerin büyük kısmı Rokeach’ın çalışmalarından etkilenmiştir.

• Dünyadaki bütün insanlar 36 benzer ana değere sahiptir.

• Bu değerlerin önemi her kişi için aynı olmak zorunda değil.

• Rokeach’a (1973, s. 7). göre bu 36 değer:

• Temel (amaçsal) değerler (Terminal)

• Araç değerler (Instrumental) olmak üzere iki gruba ayrılır.

(11)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( ROKEACH)

• Amaçsal (temel) değerler, yaşamın amacına ilişkin genel inançlar olarak tanımlanırken, (özgürlük, bir şeyler başarma hissi, kendine saygı, vb.)

• Araçsal değerler ise bu amaçlara ulaşmak için gerekli olan davranış biçimlerini (dürüst, bağımsız, mantıklı, vb.) ifade etmektedir

• Temel (Amaçsal) Değerler

• Arzu edilen nihai değerleri içerir.

• Başarı, özgürce seçim, eşitlik, erdem, vb.

(12)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( ROKEACH)

• Temel (Amaçsal) Değerler

• Eşitlik (kardeşlik, herkese fırsat eşitliği)

• Ailenin, toplumun güvenliği (sevilen kişilerin korunması, ulusal güvenlik)

• Özgürlük (bağımsızlık, özgür tercihler yapabilmek)

• Mutluluk (memnun olmak)

• İç ahenk (içsel çatışmanın olmaması)

• Olgun sevgi (ruhsal yakınlık)

• Eğlence (zevk veren, rahat bir yaşam)

• Öz saygı

• Toplumsal fark edilme (saygı, takdir)

• Gerçek dostluk (yakın arkadaşlık)

• Bilgelik (yaşamın olgunlukla değerlendirilmesi)

• Geleneklere bağlılık (mevcut düzenin sürmesinden yana olmak)

(13)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( ROKEACH)

• Temel değerler kendi içinde “sosyal” ve “kişisel” değerler olmak üzere ayrıca iki gruba daha ayrılır.

• Sosyal değerler; özgürlük, eşitlik, barış içinde bir dünya gibi değerlerden oluşmaktadır.

• Kişisel değerler; özsaygı gibi değerlerdir

(14)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ( ROKEACH)

• Araçsal Değerler

• Temel değerlere ulaşmak için kullanılacak davranış tarzlarını ifade eder

• Cesaret, sorumluluk, gerçeklik, tutku vb.

• Araçsal değerler de kendi içinde “ahlaki temelli” ve “rekabet temelli” başlıkları altında iki kategoriye ayrılır.

• Hırslılık, cesaret, bağımsızlık gibi değerler rekabet temelli değerler olarak sınıflanırken,

• Terbiyelilik, affedicilik, yardımseverlik, dürüstlük gibi değerler ise ahlaki temelli

değerler kategorisine girmektedir.

(15)

SPRANGER ’IN DEĞER

SINIFLANDIRMASI

(16)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI (SPRANGER)

➢Spranger, herkesin altı temel kişilik tipinden birine gireceğini ifade ederek değerleri kişilik tiplerine göre sınıflandırmıştır.

1) Bilimsel değerler

2) Ekonomik değerler

3) Estetik değerler

4) Sosyal değerler

5) Politik değerler

6) Dini değerler

(17)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI (SPRANGER)

• Bilimsel Değer

• Gerçeğe, bilgiye, muhakemeye ve eleştirel düşünceye önem verir.

• Bilimsel değerleri olan insan deneysel, eleştirici,

akılcı ve entelektüeldir

(18)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI (SPRANGER)

• Ekonomik Değer

• Yararlı ve pratik olana önem verir.

• Nitelik olarak neyin yararlı olduğu ile ilgilidir ve

kullanacak bilgi uygulanabilir (ekonomik) değilse o bilgi

önemsenmez.

(19)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI (SPRANGER)

• Estetik Değer

• Simetri, uyum ve forma önem verir

• Birey, hayatı olayların bir çeşitliliği olarak görür.

• Sanatın toplum için zorunluluk olduğunu düşünür.

(20)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI (SPRANGER)

• Sosyal Değer

• Başkalarını sevme, yardım ve bencil olmama esastır.

• En yüksek değer insan sevgisidir.

• Bu tipe giren birey insan sevgisini diğer insanlara sunar.

• Nazik ve sempatiktir. Bencil değildir.

(21)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI (SPRANGER)

• Politik Değer

• Her şeyin üstünde kişisel güç, etki ve şöhret vardır.

• Esas olarak güç ile ilgilidir

(22)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI (SPRANGER)

• Dini Değer

• Evreni bir bütün olarak kavrar ve kendisini onun bütünlüğüne bağlar.

• Merkezinde Dini inançlar vardır.

• Birey dini uğrunda dünyevi hazları feda eder.

(23)

SCHWARTZ ’IN DEĞER

SINIFLANDIRMASI

(24)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI SCHWARTZ DEĞER SINIFLAMASI

• Schwartz yapmış olduğu kapsamlı araştırma sonucunda oluşturduğu sınıflamada 10 temel değer grubu belirlemiş ve bu gruplara karşılık gelen değerleri sıralamıştır.

• Schwartz’ın belirlemiş olduğu değer grupları güç, başarı, hazcılık,

uyarılım, özyönelim, evrenselcilik, iyilikseverlik, geleneksellik,

uyma ve güvenliktir

(25)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI SCHWARTZ DEĞER SINIFLAMASI

• Schwartz’ın Değer Tipleri

• 1. Güç (power): Toplumsal konum, insanlar ve kaynaklar üzerinde denetim gücü

• Değerler

• Sosyal güç sahibi olmak, otorite sahibi olmak, zengin olmak, toplumdaki

görüntümü koruyabilmek, insanlar

tarafından benimsenmek

(26)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI SCHWARTZ DEĞER SINIFLAMASI

• Değer Tipi

• 2. Başarı (achievement):

• Toplumsal standartları temel alan kişisel başarı yönelimi

• 3. Hazcılık (hedonism):

• Bireysel zevke ve hazza yönelim

• 4. Uyarılım (stimulation): Heyecan ve yenilik arayışı

• Değerler

• Başarılı olmak, yetkin (muktedir) olmak, hırslı olmak, sözü geçen biri olmak, zeki olmak.

---

• Zevk, hayattan tat almak ----

Cesur olmak, değişken bir hayat yaşamak, heyecanlı bir yaşantı sahibi olmak

(27)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI SCHWARTZ DEĞER SINIFLAMASI

• Değer Tipi

• 5. Özyönelim: Düşünce ve eylemde bağımsızlık

• Değerler

• Yaratıcı olmak, merak duyabilmek, özgür olmak, kendi

amaçlarını seçebilmek, bağımsız olmak, kendine saygısı olmak

(28)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI SCHWARTZ DEĞER SINIFLAMASI

• Değer Tipi

• 6. Evrenselcilik : Anlayışlılık, hoşgörü ve tüm insanların ve doğanın iyiliğini gözetmek

• 7. İyilikseverlik: Kişinin yakın olduğu kişilerin iyiliğini gözetme ve geliştirme

•

• Bağlantılı Değerler

• Açık fikirli olmak, erdemli olmak, toplumsal adalet, eşitlik, dünyaya barış istemek, güzelliklerle dolu bir dünya, doğayla bütünlük içinde olma, çevreyi koruma, iç uyum

• Yardımsever olmak, dürüst olmak, bağışlayıcı olmak, sadık olmak, sorumluluk sahibi olmak, gerçek arkadaşlık, olgun sevgi, manevi bir hayat, anlamlı bir hayat, alçak gönüllü olmak

(29)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI SCHWARTZ DEĞER SINIFLAMASI

• Değer Tipi

• 8. Geleneksellik: Kültür ya da dinsel töre ve fikirlere saygı ve bağlılık

• 9. Uyma :

• Başkalarına zarar verebilecek ve

toplumsal beklentilere aykırı olabilecek dürtü ve eylemlerin sınırlanması

• Değerler

• Alçakgönüllü olmak, dindar olmak, hayatın bana verdiklerini kabullenmek, geleneklere saygılı olmak, ılımlı bir hayat (dünyevi işlerden el ayak çekmek), mahremiyet

• Kibarlık, itaatkâr olmak, anne-babaya ve yaşlılara değer vermek, kendini

denetleyebilmek

(30)

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI SCHWARTZ DEĞER SINIFLAMASI

• Değer Tipi

• 10. Güvenlik:

• Toplumun var olan ilişkilerinin ve kişinin kendisinin huzuru ve sürekliliği

• Değerler

• Ulusal güvenlik, toplumsal düzenin sürmesini

istemek, temiz olmak, aile güvenliği, iyiliğe karşılık vermek, bağlılık duygusu, sağlıklı olmak.

(31)