KAYIPLARIMIZ :
Y. Mimar, G. S. A.
V A S F İ E G E L İ
— 1890 — 1962
Uzun yıllar İstanbul Vakıflar İdaresi Baş mimarlığını yapan, bütün meslek hayatını Eski Eserlerin bakım ve onarımile geçiren, bu arada müteaddit Mescit ve Camiler inşa eden. Y. Mimar Vasfı Egeli 10. Nisan 1962 tarihinde hayata veda etti.
Vasfı EGELİ'nin kısa biyografisi şöyle-dir :
1890 yılında İstanbul'da doğdu. Babası mabeyinci Ömer Lûtfi bey, annesi Seher ha-nımdır. İstanbul'un eski ailelerinden birine mensup olan Vasfi hiç evlenmedi. İdadî tah-silini yaptıktan sonra, Güzel San'atlar Aka-demisine girdi. Buradan 1913 yılında mezun
oldu. Meslek hayatı devamlı olarak, memu-riyetlerde geçti. Vakıflar Fen heyetinde, mi-mar Talât, mimi-mar Kemalettin, mimi-mar Ni-hat'ın yanında meslekî tecrübe ve muma-resesini tamamladı.
Zamanla eski eser onarımlarında müstaki-len görev aldı ve sonunda İstanbul Vakıflar İdaresi Baş mimarlığını yıllarca yaptı. Vas-f ı Egelinin şahsiyeti ve mizacı hakkında bir kaç söz söylemek icap ederse, çok terbiyeli.
eski bir İstanbul efendisi tipini temsil eder, asabî mizaçta, hakikî dostları az, fakat sev-diklerine karşı derin bir alâka duyan bir kimseydi. Meslekî hayatında, üstadlarından öğrendiklerini dikkatle tatbik etti. Türk klâ-sik mimarisine sadakatle bağlı idi. Bu se-beple, yaptığı bir çok yeni Mescit ve Ca-mi'de, ananevî klâsik uslubu devam ettirmiş, her hangi yeniliği benimsememiştir.
En büyük eseri Şişli camiidir. Bu caminin yapılmasına aynı zamanda bir organizatör gibi çalıştı ve eserin vücut bulmasında bü-yük gayret sarfetti. Camiin mimarisi hak-kında yapılan kritiklere rağmen, yukarıda belirttiğimiz gibi eserini 17. yüzyıl Türk mimarî anlamında meydana getirdi. Cami-in plânı ve diğer mimarî elemanlarında ta-mamen eski devrin klâsik ölçülerini muha-faza ve aynen kabul etti.
Vasfı Egeli Şişli Camisini inşa ettikten son-ra, memleketin her tarafında cami yaptıran-lar tarafından aranan bir mirnar oldu ve şöhreti yayıldı.
Bu arada, Pakistan'dan Mehmet Ali
Ciıı-nah'in türbesini inşa için teklif aldı ve Pa-kistana gitti. Cinnah'm Anıt ve Kabri için yaptığı incelemelerden sonra, projesini ha-zırladı ve Pakistana gönderdi. Bu proje hakkında bir de İngilizce broşür neşretti.
Kat'iyetle bilinmeyen sebeplerle bu proje realize edilmedi. Pakistan hükümeti, daha ziyade siyasî sebeplerle, Cinnah türbesini bir İngiliz mimarına sipariş etti. Bu sahifa-larda nakil ettiğimiz her üç projede, Vasfı EGELİ'nin projesinin üstünlüğü yek nazar-da anlaşılmaktadır. V. EGELİ, Cinnah'ın projesini de, yetiştiği klâsik ekolde, yani es-ki Türk mimarisinde hazırlamış fakat, Türk-Hind mimarî tesirini projesinde tebarüz et-tirmeği de, ihmal etmemişti.
ingiliz mimarı Raglan Squire tarafın-dan yapılan ilk projeyi Pakistan halkı be-nimsemediğinden değiştirildi. Halen tatbik edilmekte olan proje, her ne kadar Hind mimarî karakterine uygun olduğu iddia edi-liyorsa da, Pakistan mimarî karakteri ile hiç bir alâkası olmadığı, daha ziyade, 19 yüzyıl monumantal Avrupa mimarî
tesirin-de bir proje olduğu yek nazarda anlaşılmak-tadır.
Vasfı EGELİ'nin «Cinnah» türbe ve ca-miinden müteşekkil mimari manzumesinin inşa edilmemesi hem kendisi hem de dost Pakistan hükümeti için bir talihsizlik olmuş-tur. Çünkü V. EGELİ'nin projesindeki Türk ve İslâm mimarî karakteri diğer projelerden daha bariz olduğu aşikârdır.
V. EGELİ emekliye ayrıldıktan sonra mes-lekî faaliyetine devam etti. En son Eyüb Ca-mii civarındaki türbe ve mezarların onarımı işile görevlendirildi. Bu işle meşgul iken, hastalandı ve iki sene süren üzücü bir has-talıktan sonra hayata veda etti.
Vasfi EGELİ yaptığı cami ve mescitlerle Türk mimarî tarihine mal olmuş bir san'-atkâr olarak daima anılacaktır.
Mehmet Ali Cinnah Türbesi için yapılan üç proje :
1 — ingiliz Mimarı Raglan Squire tarafın-dan yapılan ilk proje.
2 — Aynı mimar tarafından yapılan ve tat-bik edilmekte olan ikinci proje. 3 — Vasfi Eğeli'nin projesi
Vasfi Egeli projesinin plânı QUÂID-|-AZAM UEMORIAI SITC -ıp»
