Turizm
ve
M i m a r î
II
Ercan EVREN Mimar İ.T.Ü. Antalya, 28 Nisan 1967
Adı sık. sık geçen, büyük afişlerle rek-lâmı yapılan, Türkiye Rivyerası, Antalya (Pamphylia) sahillerinde üç, dört senedir ne-ler yapılıyor, onu anlatmak istiyorum bu ya-zımda. Tarihî eserlerle bezenmiş, tabiatın şahane güzellikler bahşettiği bu sahillerimiz gerçekten işlenmeğe, emek verilmeğe değer nitelikte. Bu çalışmaların planlı, rasyonel ve çabuk olması memleket ekonomisinde de rol oynayacaktır.
Dört sene gibi kısa bir zamanda Antalya ve civarı turizm alanında büyük hamleler yapmıştır. Eğer başlangıçta yapılan hatalar tekrarlanmazsa ilerisi daha da fazla ümit vericidir. Turistik tesisleri kuruluş itibariyle üçe ayıracağım.
1 — Özel sektör tarafından yapılanlar, 2 — Kamu sektörü tarafından yapılan-lar,
3 — İller Bankasının köylere yaptığı yardımlarla meydana getirilenler.
Misaller göstermiştir ki turizm ancak özel sektör tarafından yapıldığı zaman fay-dalı (rantabl) olmaktadır. Bilhassa bilgisiz idareciler elinde paralar ziyan olmuş, zaman boşuna harcanmıştır. Gömbe, Belek, Kaş, Hama tesisleri bunlardan birkaçıdır. Bele-diyeler veya köyler İller Bankasından kredi -alarak. Bayındırlık Müdürlüklerinin kontrolü ile bu yapıları inşa etmişlerdir. 1 5 0 - 2 0 0 bin liraya mal olan bu ufak beş - altı odalı te-sis'er. birer çirkinlik niimunesi olup hâlâ
işletici bulamamış, harap olmaya terk edil-mişlerdir. İsparta'daki İşçi Sigortalarının Oteli de bilgisizce israfın güzel bir örneğidir.
Vakıflar Genel Müdürlüğünün malı olan büyük (Teras Otel), Belediye malı olan Konyaaltı tesisleri, Alanya'da yine belediye malı olan iki motel, Sorgun'daki Turizm Ba-kanlığının tatil evleri, kamu sektörünün faa-liyetleri olarak sayılabilir. Bu tesisler belli bir süre için, ihale yolu ile, kiralanmaktadır. Bu binalar da gerek mimarî gerek inşaat bakımından tatminkâr olmaktan çok uzaktır. İşleticiler ekseriyetle yüksek olan kira be-dellerini ödeyebilmek için kaliteyi düşürmek-te, yahut fiyatları artırmaktadırlar. Kira sü-resinin, 3 - 4 sene olması, bu kimseleri te-sislere bağlamamaktadır.
Emekli Sandığı'nın Karpuzkaldıran'da inşa etmek istediği 50 milyonluk tesisler as-kerlerin buraya yerleşmesiyle suya düşmüşe benziyor. Antalya'nın en güzel plajının bu şekilde harcanması, gerçekten, memleket he-sabına büyük bir kayıptır. Kamu sektörüne ait. sosyal turizm tesisleri için, ikinci dere-cede yerlerin seçilmesi icap ederdi. Vakıflar Bankası Konyaaltında büyük bir otel yap-mak arzusunda. İşletme konusunda kâr ede-meyen bu müesseselerin, ne derece başarılı olacağı şüphelidir. Sorgun tatil köyünü işle-tecek olan Turizm Bankası için de aynı ka-nıdayım. Alanya'daki Belediye motelleri de
inşaat bakımından çok kötü, şimdiden eski-miş vaziyette. Bu tesisler verimli olmaktan da çok uzak. Diğer taraftan özel sektör ça-lışmaları övülmeğe değer. Bilhassa Alanya üç sene içerisinde büyük ilerlemeler kaydet-miş. Alantur mimarisi bakımından tatminkâr olmamakla beraber iyi bir tesis, ihtiyacı kar-şılıyor. Selâm ve Merhaba motelleri normal inşaatlar, mimarî bakımından bazı çabalar gözüküyor. Alanya'da pek çok da yeni inşaat var. Bunların eskilerden daha güzel ve iyi olacağına inanıyorum.
Side; kumu, sempatik havası ve tarihî harabekriyle en çok ilgi çeken yer. Geçen sene işletmeye acılan köy moteli, zevksiz ve seğuk bir yapı. Her şeyiyle idarecilerin eseri olduğu belli... Bu güzelim kumsala acıyor insan. Bu motelin hemen yanında, birkaç ay evvel Turtel adlı bir tesis daha hizmete girdi. Abdi İpekçinin de bir yazı-sında bahsettiği gibi, Avrupa'da bile eşine ender rastlanacak bir tesis. Şimdiye kadar yapılanlardan çok ayrı, mimarîsi, şahsiyeti olan bir yapı. Her noktası düşünülmüş. Usta bir elden çıktığı belli. Malzeme, işçilik ve tatbikat bakımından hayret edilecek kadar mükemmel. Değil Side'de Antalya'da dahi bu kaliteyi bulmak çok zor. Sevinilecek başka bir nokta da, müteşebbislerin iyi bir eser görerek, mimariyi istemeleri, mimariyi aramaları ümidi. Temennimiz, işletmede de tesisin aynı seviyeye ulaşması.
Bey dağlarına karşı Motel - ANTALYA
Antalya, şehir olarak turistik inşaat yö-nünden çok kısır. Şehir içinde, denizden uzak işletmeye giren birkaç otelden başka tesis bulmak çek zor. Turizm Derneğinin Konyaaltında, geçen sene, işletmeye açtığı kamp sahası güzel bir yapı, ancak daha pek çok eksikleri var. Belediye aynı sahilde zevk-siz ve kaptıkaçtı inşaatlarına devam ediyor. Belediyenin bu güzel sahayı rasyonel bir şe-kilde tanzim etmemesine şaşıyorum. Bu ko-nuda yeni çalışmalar işitiyoruz, iyi sonuç-lar alınır inşallah. Lâra yolunda, şehre 3 km. mesafede, geçen sene işletmeye giren Mo-tel Antalya ise kapasitesinin ufaklığı yüzün-den ihtiyaca cevan vermekten ve verimli olmaktan çok uzak.
Bir tabiat hazinesi olan Kemer
(Antal-ya'nın batısı) sahilleri, alt yapıların eksikliği yüzünden (yol, elektrik, PTT v.s.) tesislere kavuşamıyor. Bu arada spekülasyon heveslisi yerli ve yabancı firmalar arazi kapatmaktan geri kalmıyorlar, Sıçan adası yakınlarında büyük bir tesis kuracağına bizi inandıran ve Orman'dan arazi dahi alan yabancı bir firma, porselen kaçakçılığı yapınca, insan ister istemez kötümser oluyor! Asıl gayeden uzak, sadece arazi sahibi olmak arzusu ile pek çok özel ve resmî sektör, sahilde arazi almakta yahut istimlâk etmektedir. Bu zihni-yet gelecekteki turizm yatırımlarını muhak-kak engelleyecektir.
Bütün bu misaller gösteriyor ki, Devle-tin yol göstermesi ve yardım etmesiyle özel sektör, güzel eserler meydana
getirebile-cektir. Ancak, bazı kanunların ve talimatla-rın eksikliği veya yanlış anlaşılması, idarî organlardaki aksaklıklar, turizm faaliyetle-rini büyük çapta kısıtlamaktadır. Arazi poli-tikası ve fizikî planlama, teşebbüslerin fay-dalı bir şekilde çoğalması için en önemli iki faktördür. Sentez bir yaratılışı olan turizm,, özel sektörle beraber bütün kamu sektörle-rinin de müşterek çalışmalarını icap ettiri-yor. Başka bir yazımda bu konuları incele-meye çalışacağım.
