K I R Ş E H İ R K E S İ N İ M A R P L Â N I R A P O R U
Y. Müh. Mimar Doçent E. Kömüreüoğlu
Ç o ğ r a f î v e t o p o g r a f i k d u r u m u : Kırşehir merkez kasabası, çoğrafî durumu ıti- bariie 34° 15' tulî şarkide ve 30° 15' arzı şimalide, K 111 ç ö z ü deresinin akdığı vadi ile onun hafif meyilli iki yan sathında geniş araziye alabildiğine yayılmış bir vilâyet merkezidir. Büyük bahçeleri içmde ve yüksek kavak ağaçları arasında kaybol- muş bir şehir merkezinde, taşıma toprakla vücil- de getirilmiş bir höyük bulunmaktadır. (Şehirli buraya kale tâbir eder.) Deniz yüzüne göre yük- sekliği 950 metre, ve zelzele mmtakası içindedir.
Yayla iklimini haiz olan Kırşehir'de kuzey rüzgârı hâkimdir. ( Y ı l d ı z ) .
M a h s u l :
Şehirli halkın geniş bağları, sebze ve meyve bahçeleri bulunmakta, civar tarlalarda ekin de ekilmektedir. Münbit arazisi ile Kırşehir Vilâyeti Anadolu'nun mühim bir buğday ve zahire anbarı- dır. Meyvesi ve bilhassa elmasile armudu ve üzü- mü meşhur olan Kırşehir de, Amasya cinsî gittik- çe daha fazla yetiştirilmekte, Ankara ve İstanbul'a kadar gönderilmektedir. Şarapçılık ta burada in- kişafa müsaittir.
A k a r v e s ı c a k s u l a r :
Şehirde su boldur. Bahçeler salma su ile sula- nır. Arazinin muhtelif yerlerinde mineral sıcak su kaynakları bulunmakta, bunlardan yalnız K a-
Y O L L A P .
•)ct4c" ut tı YAPI AC
Lciu»A >o», Mİ/A».aoi
D OÇ- Ey KÖ^ÖRCO OĞLU - 4B'
KiRSCnlC NÛMUNC VinûLLtSı LV TİPİ- . C.
( 2 KATLI VE "i ODALI BİTİSİN CCNCBD2 Evi TİPİ) 6l£Û . 1/100 •
0 4 2 3 4 5 . 7 8 0 -0
S "2,
z a n k a y a mevkiindeki sıcak sudan istifade edil- mektedir. Gerek içme ve gerekse banyo için bu- rada modern tesisat yapmak masrafa değer. Kaya- dibı civarında kaynayan ılıca suyundan maalesef istifade edilmemektedir.
T i c a r e t :
Demir yolundan içerde bulunan şehir; Yer- köy istasyonuna 75, Ankara'ya 190 küsur Km. lik şoselerle bağlıdır. Yetiştirilen bol hububat, meyve ve sebze ancak uzak kamyon yolculuğundan son- ra K ı r ı k k a l e , A n k a r a ve İ s t a n b u l ' a sevkolunmak mecburiyetinden dolayı ticareti lâ- yık olduğu inkişafa nail olamamakta, bu yüzden mahsulü kıymetlenmemektedir. Kayseri ile sıkı ticarî münasebeti vardır.
Sa n a y i :
Bugün için kurulu bir sanayi yoktur. Halı, kilim, bez dokumaları ailelerin iç hizmetlerine gi- ren basit mahallî çalışmalardan ibarettir. Şarap sanayii henüz kurulma yolundadır. Fakat inkişafa müsaittir. Burada hayvancılık ta ileri gitmeğe mü- saittir. Civarda iyi tiftik ve yapağı veren hayvan- lar beslenir. Kızılırmak'tan -mevcut tasavvurlara göre- ucuz elektrik temini mümkün olduğu takdir- de bir çok basit el tezgâhları makinalaşacaktır.
S a ğ l ı k :
Kırşehir, fazla sulak ve bilhassa birikinti ve üzeri açık suları çok bir yer olduğundan sıtması bol bir şehirdir. Bu hastalığa karşı kesin tedbir
ancak akarsu mecralarını kapalı kanallara almak, ve su birikintilerini kurutmakla alınmış olacaktır.
Bilgisizlik yüzünden eksik olmıyan yaz çocuk is- halleri, zamanla annelere bilgi vere vere ancak ön- lenebilecektir. Zaman zaman çıkan salgın hastalık- lara karşı, şehrin çok dağınık olması dolayısile, hükümetçe tedbir ile halkı zaptı rabta almak im- kansızdır.
Şehir, belediye hudutlarının daraltılmasıle merkeziyet, her bakımdan temin edilecektir.
Kuzeyde şehir girişinde mevcut hastahane imar plânında olduğu yerde bırakılmıştır. Bugün kâfi olan bu sağlık yapısı, ilerdeki ilâvelere de müsait genişliktedir.
T a r i h î e s e r l e r :
Kırşehir eski tarihi olan ve bilhassa Türk tari- hinin Selçuk, İlhan ve Osmanlı devri mühim eser- lerini koynunda saklamış bir şehirdir. Kültür tari- himize yetiştirdiği Süleyman Türkman'ı, Âşık Pa- şa, Mes'ut ve Ahmet Gülşehri'ler ile iftihar eder.
Uzun müddet ahilerin ve bektaşilerin merkezi ol- muştur. Bilhassa K ü n b e t , M e l i k G a z i türbesi, C a c a B e y medresesi ve türbesi, Â ş ı k P a ş a türbesi, Ş e y h S ü l e y m a n T ü r k m a n î türbesi, A h î R e v a n camii ve türbesi ve L â l e camii muhafaza ve tamir edi- lecek kıymetli eserlerdir.
Y a p ı m a l z e m e s i v e t e k n i ğ i : Umumiyetle yapı sistemi, A h ş a p i s k e - l e t , k e r p i ç dolgudur. Sade k e r p i ç duvar-
lı ve üzeri dam örtülü çok evler de vardır. Tuğla yoktur. Taş, yapıların yalnız toprak içindeki du- var kısımlarında kullanılır. Dinî yapılar t a ş , ye- ni resmî binalar da b e t o n a r m e sisteminde inşa olunmuşlardır.
Kırşehir, zelzele mmtakası içinde olmasına rağmen, yapıları maalesef teknikman mukavemet edecek durumdan uzaktır. Evler ekseriyetle 2 kat- lıdır.
N ü f u s d u r u m u :
1946 sayımına göre şehir nüfusu 13800, hâlen dağınık bulunan sahası da 410 hektardır. Buna gö- re nüfus başına 296,9 M2 saha isabet etmektedir.
Faizi mürekkep hesabile 50 sene sonraki nüfus 23100 ve imar plânında müstakbel imar sahası 256 hektar olduğuna göre imar plânında nüfus başına isabet eden müstakbel imar sahası 110,8 M2 olmak- tadır. Kırşehir umumiyet itibarile bazan evler ara- sında yüzlerce metre mesafe kalacak kadar geniş bahçeler içinde kilometrelerce yayılmış bir şehir- dir. Bu durumu: yol yapım ve bakımı, kanalizas- yon, su, elektrik şevki v.s. gibi medenî bir şehirde temini ve ucuza inal edilmesi lâzım gelen tesis ve işleri güçleştiren ve hattâ gayri mümkün kılan bir amildir. îmar hududu daralmadıkça Kırşehirin köy manzarası ve hayatından kurtulmasına imkân yoktur. Bu sebepten plânda şehir toparlanmış normalden büyük bağ ve bahçeler dışarı alınmış- tır. Yani şehirli evi yanında ortalama 1000 M2 lik bir bahçeye sahip olabilecek daha büyüğünü bele- diye hududu dışında temin edecektir.
B ö l g e t a k s i m i :
Bölgeler imar plânı avan projesinde şöyle taksim edilmiştir :
İkamet bölgesi, yollar, meydanlar 1936.000 m2
Ticaret ve küçük santral bölgesi , pa-
zar yerleri 105.000 D
Yeşil sahalar, pavk ve çocuk bahçele-
ri, çay kenarları 320.000 î>
Hastahane sahası 25.600 ))
Resmî müesseseler 40.000 »
Okullar 76.400 }}
Spor alanı 50.000 ))
İmar sahası içinde muhafaza edilen
eski eserler 7.100 ))
Yeni imar sahası toplamı 2560.100 m2
Şehir yolları umumiyetle çok fena durumda- dır. Bir çoğunda sular açıkta akmaktadır. İmar plânında mevcut eski yollar zamanla nizamlan- mak suretile muhafaza edilmiş, mevcut adalar ve yoldan yola mesafeler çok büyük olduğu için ara- larına bağlantı ve ikamet yolları ilâve edilmiştir.
Ankara yolunun yeni açılmış olan, hastahaneden çarşıya kadar kısmı aynen muhafaza edilmiştir.
Bu yolun iki tarafı bahçeli evlere tahsis olunabi- lir ve nümune mahallesi olmaya namzettir.
Yukarıdaki krokide görüldüğü gibi, Yerköy, Kı- rıkkale, Ankara, Kayseri ve Nevşehir transit yol- lar1 şehir içinden geçen en mühim yollardır. Ay- rıca kenardan geçen Kayseri - Ankara transit yo- lu da düşünülmüştür. (Bu durum plânda kırmızı renkle tebarüz ettirilmiştir.)
Ç a r ş ı v e p a z a r y e r l e r i :
Çarşı mmtakası ve hâl yeri aynen muhafaza edilmiş, pazar yerleri ticaret mmtakası içinde muhtelif noktalarda teksif edilmiştir. Buğday, sa- man, odun, kömür ve hayvan pazarı güney kıs- mında toplanmıştır.
Yağ, peynir, sebze, sebze pazarı halin batısına alınmıştır. Kale batısında (bugünkü demircilerin yerinde) diğer bir pazaryeri ve dükkânlar yerleş- tirilmiştir. (Tuhafiye pazarı) bu suretle hâlen çok sıkışık manzara arzeden Kırşehir pazarlar prob- lemi, geniş ve cihetçe de müsait mahallere geçir- mek suretile halledilmiştir. Küçük sanatlardan;
demirciler, bakırcılar, nalbantlar gibi fena koku ve gazlar yayan dükkânlar, yerlerinden kaldırılıp pazar yerlerinin yanma getirilmiştir. Yeni hanlar da bu sahadadır. Böylece gürültülü ve pis ticaret sahası, bir arada toplanmış ve şehrin temiz kıs- mını kirletmeden diğer kasaba ve köy yollarile bağlantısı temin edilmiştir.
R e s m î v e u m u mî b i n a l a r :
Kırşehir Vilayeti resmî binalarının mevcut- ları, Orta höyük kenarına sıralanmıştır. Bu durum- da yeni bir meydan etrafında toplu bir devlet ma- hallesi teşkil etmek imkânsızdır. Mevcut Hükümet binası yerinde kalmakta, içinden adliye çıkarılıp arkasındaki sahada yeni bir binaya alınmakta, ceza evi de adliye gerisine getirilmektedir. (Mev- cut ikamet bölgesindeki ceza evi ilerde orta okula tahvil edilebilir.).
Halkevi binası maalesef estetik zevkten uzak, teknik mukavemet bakımından da endişe veren bir yapıdır. Bilhassa zelzele mıntakasmdaki bir şehir için ancak yenisinin inşasına kadar ihtiyacı karşılıyacaktır.
Hükümetle Halkevi arasında Jandarma bi- nası inşa olunacak. Belediye binası ise yeni açılan Ankara yolunun çarşı ile birleştiği köşeye gele- cektir. Belediye, sinema, hâl, gazina ve lokantası da belediye arkasında yeni Ankara yolu üzerinde bulunacaktır. P.T.T. binası bu iki bina arasında- dır. Bugün otel olan bina, diğer bir resmî daireye tahsis olacak, ziraat bankası olduğu yerde kala-
(Devamı 204 üncü sayfadadır.)
— Baş tarafı 203 de — vam etmektedir. Bu yüzden yalnız cu- martesi ve pazar günleri ziyaret kabul etmektedir. Ziyaret saatleri cumar-esi 13 den 17 ye, pazar günleri de 9 dan 18 e kadardır. Şimdilik tatil günleri açık ol- duğundan giriş ücreti 7 kuruştur. Tama- miyle açıldığı zaman sair günlerde 12 kuruş alınacaktır.
*
Şerimizdeki Evkaf ve Askerî müze- lerle Resim ve Heykel Müzesi kapalıdır.
Bunların da yakında açılacağı ümid dilmektedir.
MAZİNKALE HAFRİYATI SONA ERDİ Ankara 21 (A.A.) — Fransanm Ecole de France profesörlerinden Louis Robert ve eşi arkeolog Jeanne Robert, Aydın ili çevresindeki Mazinkale'de eylül ayı zar- fında yaptıkları kazıyı bitirerek Ankara- ya dönmüşlerdir.
Eski adı Amizon olan bu yerde, he- yet Karya prensleri tarafından milâttan önce dördüncü yüz yılda yaptırılan ilahe Aetemis'e ait bir mabedi ..r.eydana çıkar- mıştır.
Kazıda milâttan önce ikinci ve üçün- cü asırlara, ait pek çok Yunanca kitabe bulunmuştur. Bu kitabeler adı geçen böl- genin tarihini aydınlatmaya yardım ede- cektir.
İTALYA :
«Domus» No. 237. Gio Ponti'nin
«Fıansa ve İtalya» makalesi - Bir Ame- rikan evi, Ressam Luca Ruffini'nin eser- leri - Almanyada, Realizm Sürrealizm ve Astrahizme cereyanları - Endüstri ma- mulleri kompozisyonları - Madenî mo- bilyalar.
No. 238: Marcel Breuer'in rüstik evi - Modern mobilyalar - Binada kristal - asit ve komplike mobilyalar.
«Car.tieri» No. 17,
Seri ev inşaatı indüstriyi davet eder - Keson kalıplı inşaat.
İSVİÇRE :
«H2bitatîon» No. 8 - 1949.
«Varşovada» kooperatif evleri Mesken finansmanları - Mobilya mace- Meıken finansmanları - obilya macerası.
«Das İdeale Heim» No. 9 - 1949:
Müzik ve çalışma odaları - Sun'î ışıklandırma - isviçre mozaik sanatı.
«Werk» No, 8 - 1949.
Bu sayıyı bale sergisinin «Die gute Form» paviyonuna tahsis etmiş ve t i r çok güzel hacim ve şekil kompozisyonla- rını toplamıştır.
.İSVEÇ :
«Byggekunts» No. 9 - 1949:
Mimarlık talebeleri mesaisi - «Stock- holm» bir sefarethane proje müsabakası.
(Baş tarafı sayfa 174 de.)
çaktır. Elektrik santralının ve Nafıa silindir gara- jının yeri fenadır. İlerde pazar yerinin altına alın- malıdır.
Y e n i e v l e r :
Esasen çok geniş sahaya yapılmış olan şehrin inkişaf sahası için.ayrı bir mahal gösterilmemiş;
şehir merkezi içindeki geniş boşluk ve bahçelik- ler yeni inşaata tahsis olunmuştur. Şehrin bu su- retle ileride toplu bir şekle girmesi sağlanmıştır.
Yeni açılan yol kenarlarında teşkil edilecek birbi- rine bitişik sıra ve münferit evlerin önlerinde ve arkalarında bahçeler bulunacak, kat âdetleri, bod- rum hariç, ikiyi geçmiyecektir. Evler mahallî mi- marî karakterinde ahşap çatmalı ve kerpiç dol- gulu olacaktır, yalnız temel, bodrum ve sokak du- varları taştan yapılacaktır. Ahırlar evlerin dışın- da, bahçeler de inşa edilecek büyük bahçe ve çift- liklere ancak şehir dışında müsade edilecektir.
Ön bahçelere ve bahçeleri ayıran yeni duvarlara misal olmak üzere Ankara Bahçeli evlerinden alın- mış fotoğraflar albüm sonuna eklenmiştir.
Şehrin sağlığını tahdit eden yol üzerindeki üs- tü açık suların gömülmesi, su ve kazalizasyon, ucuz elektrik, ve ç a m u r s u z yol gibi işlerin her şey- den evvel başarılması gerektir.
N U R K A L E M , J öl (e. U n d a
ç l k a r m a
KOPYA RENKLİ
K A L E M L E R
