İnsanda Biyolojik Çeşitlilik İnsanda Biyolojik Çeşitlilik

İnsanda Biyolojik Çeşitlilik İnsanda Biyolojik Çeşitlilik

PROF.DR.TİMUR GÜLTEKİN PROF.DR.TİMUR GÜLTEKİN

ANKARA ÜNİVERSİTESİ, ANTROPOLOJİ BÖLÜMÜ ANKARA ÜNİVERSİTESİ, ANTROPOLOJİ BÖLÜMÜ

EMAİL: tgultekin@ankara.edu.tr EMAİL: tgultekin@ankara.edu.tr

TÜR TÜR

•

verimli döller veren ve aynı fizyolojik ve verimli döller veren ve aynı fizyolojik ve

biyokimyasal olaylara aynı şekilde tepki biyokimyasal olaylara aynı şekilde tepki

verebilen en küçük biyolojik topluluk olarak verebilen en küçük biyolojik topluluk olarak

tanımlanmaktadır.

tanımlanmaktadır.

IRK IRK

•

birinin diğerinden genetik olarak ayrılmasıdır.

Bugün yaşayan ırklar, kültürel açıdan en Bugün yaşayan ırklar, kültürel açıdan en

ilkelinden en uygarına kadar, genetik ilkelinden en uygarına kadar, genetik

bakımdan tek bir insan türüne girerler. Bilim bakımdan tek bir insan türüne girerler. Bilim

adamları günümüzde yaşayan bütün insanların adamları günümüzde yaşayan bütün insanların

aynı türe

aynı türe Homo sapiens sapiensHomo sapiens sapiens’e ait _{’e ait} olduklarını kabul etmektedirler

olduklarını kabul etmektedirler

• Etnik grup nasıl tanımlanır??? Etnik grup nasıl tanımlanır???

•

açıklamaya çalışırlar. Ancak burada her açıklamaya çalışırlar. Ancak burada her biyolojik özelliği tek başına ele alarak ırk biyolojik özelliği tek başına ele alarak ırk sınıflamasına gitmemek gerekmektedir.

sınıflamasına gitmemek gerekmektedir.

Biyolojik antropologlara göre ise ırk Biyolojik antropologlara göre ise ırk, ,

belirli bir bölgede yaşayan, bazı genlere aşağı belirli bir bölgede yaşayan, bazı genlere aşağı yukarı eşit oranda sahip bulunan bireylerin yukarı eşit oranda sahip bulunan bireylerin oluşturduğu ünite olarak tanımlanmaktadır.

oluşturduğu ünite olarak tanımlanmaktadır.

Irklar ne denli birbirlerinden farklı olursa Irklar ne denli birbirlerinden farklı olursa olsun, aralarında daima bir genetik karışma olsun, aralarında daima bir genetik karışma

potansiyeli korunmuştur potansiyeli korunmuştur

Irk Kavramının Gelişimi Irk Kavramının Gelişimi

• Sömürgeciliğin gelişimine denk olarak Batı’nın yüzünü başka toplumlara dönmesiyle birlikte, kendisinden farklı olanın ilk görünüşte dikkat çeken özelliği, yani derisinin rengi ırk kavramını şekillendiren insanların sınıflandırılmasında ilk

“bilimsel” kıstas olarak kullanılmıştır

Irk Kavramının Gelişimi Irk Kavramının Gelişimi

•Zamanla, farklı toplumlarla karşılaşıldığında bu kıstas yetersiz kalınca boy, saç şekli ve ağırlığı

•vücut yapısı ve hatta kulak kiri kıvamı gibi başka kriterler de eklenmeye başlanmıştır.

•Bunlar da yetersiz kalınca kan grubu, endokrin seviyesi gibi genotipik özellikler sınıflamaya dahil edilmiş ve bu süreçte yüzlerce ırk tanımlanmıştır.

Ancak çeşitleme ne kadar çoğalırsa çoğalsın, “beyaz adam” ırk sıralamasında hep en üstteki yerini korumayı bilmiştir.

•

modelden yararlandıkları görülmektedir.

modelden yararlandıkları görülmektedir.

Klasifikasyon Modelleri olarak adlandırılan Klasifikasyon Modelleri olarak adlandırılan

bu guprlar sırasıyla; Tipolojik Model, bu guprlar sırasıyla; Tipolojik Model,

Populasyonel Model ve Klinal Model’dir Populasyonel Model ve Klinal Model’dir

BİYOLOJİK SINIFLANDIRMALARIN BİYOLOJİK SINIFLANDIRMALARIN

TARİHÇESİ TARİHÇESİ

MÖ. 14-15. Yüzyılda eski Mısır’da MÖ. 14-15. Yüzyılda eski Mısır’da

•

topluluk)

•

kemerli ve gür sakallı)

•

•

gözlü, uzun boylu ve hayvan postuna bürünmüş barbarlar’dır).

bürünmüş barbarlar’dır).

M.Ö. 200 yıllarında Çin’de M.Ö. 200 yıllarında Çin’de

•

Solgun menekşe Solgun menekşe, ,

Et rengi, Et rengi,

Sarı Sarı

Beyaz Beyaz

Siyah

Siyah olarak beş gruba ayırmışlardır. olarak beş gruba ayırmışlardır.

Tevrat ise insanları Tevrat ise insanları

•

•

•

•

en ücrası olarak, Afrika Pigmeleri “Cubit- en ücrası olarak, Afrika Pigmeleri “Cubit-

men” (cubit; parmak ucundan birseğe men” (cubit; parmak ucundan birseğe

kadar olan mesafe) olarak kadar olan mesafe) olarak tanımlanmışlardır. İnsanlığın betimlemesi tanımlanmışlardır. İnsanlığın betimlemesi

eski, büyük ve güçlü bir ırkın eski, büyük ve güçlü bir ırkın

dejenerasyonu şeklinde yapılıştır.

dejenerasyonu şeklinde yapılıştır.

•

kafataslarına taş atarak denemiş ve kafataslarına taş atarak denemiş ve

Mısırlıların güçlü kafataslarına, Perslerin ise Mısırlıların güçlü kafataslarına, Perslerin ise

kırılgan kafataslarına sahip oldukları kırılgan kafataslarına sahip oldukları

sonucuna ulaşmıştır.

sonucuna ulaşmıştır.

•

varyasyonuna çevrenin etkisini belirtmiş, varyasyonuna çevrenin etkisini belirtmiş,

vücut yapısı ve sıcaklığının farklı insanlarda vücut yapısı ve sıcaklığının farklı insanlarda

iklim ve yaşam şartlarına uygun farklılık iklim ve yaşam şartlarına uygun farklılık

gösterdiğini belirtmiştir. İki temel vücut gösterdiğini belirtmiştir. İki temel vücut

yapısı/sıcaklığı tanımlamıştır:

yapısı/sıcaklığı tanımlamıştır:

•

•

•

yapağı saçın kuru iklim, Karadenizin

kuzeyinde yaşayanların (Scythhialılar) düz kuzeyinde yaşayanların (Scythhialılar) düz

saçının nemli havadan kaynaklandığını saçının nemli havadan kaynaklandığını

belirtmiştir.

belirtmiştir.

•

insan varyasyonlarına ilişkin çevreye dayalı insan varyasyonlarına ilişkin çevreye dayalı

hipotezler geliştirmiştir.

hipotezler geliştirmiştir.

•

yapısı arasındaki ilişkileri gözlemiştir.

yapısı arasındaki ilişkileri gözlemiştir.

•

primatolojinin İngiliz kurucusudur.

primatolojinin İngiliz kurucusudur.

Sistematik ve anatomi üzerinde çalışmıştır.

Sistematik ve anatomi üzerinde çalışmıştır.

Vahşi insanlar ve Pigmeler hakkındaki Vahşi insanlar ve Pigmeler hakkındaki

açıklamaların yanlış yönlerini saptamıştır.

açıklamaların yanlış yönlerini saptamıştır.

• 18. yüzyıl (Aydınlanma Çağı); Monogenizm-18. yüzyıl (Aydınlanma Çağı); Monogenizm- Poligenizme karşı olan dönemde Carolus Poligenizme karşı olan dönemde Carolus Linnaeus (1707 – 1778) taksonominin Linnaeus (1707 – 1778) taksonominin kurucusudur ve Sistema Natura ile canlıları kurucusudur ve Sistema Natura ile canlıları sınıflandırmıştır. Linneaeus’nin ırk sınıflandırmıştır. Linneaeus’nin ırk

sınıflandırmasına göre insanlar;

sınıflandırmasına göre insanlar;

• Amerikanlar:Amerikanlar: Kırmızı, kolerik ve dik; Kırmızı, kolerik ve dik;

• Avrupalılar:Avrupalılar: Beyaz, kan renginde ve kaslı; Beyaz, kan renginde ve kaslı;

• ^{Asyalılar:Asyalılar:} Soluk benizli, melankolik ve soğuk Soluk benizli, melankolik ve soğuk

• Afrikalılıar:Afrikalılıar: Siyah, soğukkanlı ve rahat olarak Siyah, soğukkanlı ve rahat olarak sınıflandırılıyorlardı.

sınıflandırılıyorlardı.

• Buffon (1749) insanlarıBuffon (1749) insanları

Buffon’a göre insanlığın doğal durumu Avrupa’dan türetilmiştir ve Avrupa insanı insanlığın gerçek rengini temsil etmektedir. Diğer ırkları kusursuz, orijinal olandan bir sapma olarak tariflemiştir. Hatta doğal ve “güzel”

olanın beyaz olduğunu iddia ederek siyah olanı “çirkin” olarak tanımlayıp bir bozulma olduğunu savunmuştur. Buffon aynı zamanda ilk kez “ırk”

kelimesini kullanmıştır.

• ^{LaplanderLaplander}

• ^TartarTartar

• Güney AsiaticGüney Asiatic

• ^{EuropeanEuropean}

• ^{Ethiopian Ethiopian}

• American olarak sınıflandırmıştır.American olarak sınıflandırmıştır.

• Petrus Camper (1772 - 1789) insan yüzünün ileriye Petrus Camper (1772 - 1789) insan yüzünün ileriye doğru “fırlaklık” derecesini ölçen, buna göre, “yüz açısı”

doğru “fırlaklık” derecesini ölçen, buna göre, “yüz açısı”

70 derece olan zencilerin, yüz açısı 58 derece olan 70 derece olan zencilerin, yüz açısı 58 derece olan maymuna, 80 derece olan Avrupalıdan daha yakın maymuna, 80 derece olan Avrupalıdan daha yakın

olduğu sonucunu çıkarmıştır.

olduğu sonucunu çıkarmıştır.

• Camper açık olarak bu indeksleri sadece ırk için değil, aynı zamanda zeka ve vahşilik derecesini ölçmek için de kullanmıştır. Yüzün açısına göre kişileri Avrupalı, Afrikalı, ape, köpek ve idiot gibi sınıflandırmalara sokmuştur.

Camper'ın ölçüm metotları güvenilmez olarak değerlendirilmiş ve Blumenbach tarafından şiddetle eleştirilmiştir. Bu anlamda Blumenbach'ın ölçümlerinin daha spesifik ve daha “bilimsel” olduğu vurgulanmıştır

• Blumenbach (1752 – 1840) Alman anatomist, Blumenbach (1752 – 1840) Alman anatomist, Fizik Antropolog ve kraniyolojinin kurucusudur.

Fizik Antropolog ve kraniyolojinin kurucusudur.

İnsanı, insan olmayan primatlardan farklı İnsanı, insan olmayan primatlardan farklı sınıflamıştır. Natural Variety of Mankind (1775) sınıflamıştır. Natural Variety of Mankind (1775) ile Linneaus’nin 4’lü sınıflandırmasına Güneydoğu ile Linneaus’nin 4’lü sınıflandırmasına Güneydoğu Asya’dan Malayan’ları (Malezya) da eklemiştir.

Asya’dan Malayan’ları (Malezya) da eklemiştir.

Erken dönem klasifikasyondaki vahşi insan ve Erken dönem klasifikasyondaki vahşi insan ve trogylodytes (Batı Avrupa mağara adamı) trogylodytes (Batı Avrupa mağara adamı)

varlığını reddetmektedir.

varlığını reddetmektedir.

•

ırkları şu şekilde sınıflamıştır:

•

•

•

• 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren sadece deri rengi değil, artık kafa ölçüleri de sınıflandırma kriterlerine dahil edilmeye başlanmıştır. Dr. Charles White (1728-1813)

•

savunucusu Samuel George Morton da (1799- 1851) “bilimsel” verilerini beyaz “ırk”ın

üstünlüğünü kanıtlamak için kullanmıştır.

•

kafatası endeksi olarak belirlediği ölçüye göre (kranyumun eninin boyuna oranı) insanları

brakisefal ve dolikosefal olarak

sınıflandırmıştır. Bunu yaparken ırksal bir ayrım yapmamıştır.

•

•

Alman Doktor Franz Joseph Gall Alman Doktor Franz Joseph Gall

•

•

belirleme iddiasında olan bir teoridir.

belirleme iddiasında olan bir teoridir.

Tablo 1. Bazı insan ırkı sınıflandırmaları

Buffon (1749) American, Laplander, Tartar, South Asiatic, European, Ethiopian Blumenbach (1781) Caucasoid, Mongoloid, American Indian, Ethiopian, Malay Cuvier (1790) Caucasian, Mongolian, Ethiopian

Flourens (1839) Caucasian, Mongolian, Negro, American, Malay, Hottentot, Boschisman, Papuan, Alfourou, Zealandic

Prichard (1848) Caucasian, Mongolian, Negro, American, Esqimaux, Hottentot+Boschisman, Pauans, Alfourous+Australian

Boyd (1950) Early European, European, African, Asiatic, American, Indian, Australoid

Boyd (1963) Early European, Laplanders, Northwest European, Eastern European, Mediterranean, African, Asian, Indo-Dravidian, American, Indonesian, Melanesian, Polynesian, Australoid

Coon (1965) Caucasoid, Mongoloid, Australoid, Congoid, Capoid

Garn (1971) Northwest European, Northeast European, Alpine, Mediterranean, Iranian, East African, Sudanese, Forest Negro, Bantu, Turkic, Tibetan, North Chinese, Extreme Mongoloid, Southeast Asiatic, Hindu, Dravidian, Nort American, Central American, South American, Fuegian, Lapp, Pacific Negrito, African Pygmy, Eskimo, Ainu, Murrayian, Carpenterian Australian, Bushman+Hottentot, North American Colored, South African Colored, Ladino, Neo-Hawaiian

SÖMÜRGECİ IRKÇILIK-ULUSÇULUK-FAŞİST IRKÇILIK SÖMÜRGECİ IRKÇILIK-ULUSÇULUK-FAŞİST IRKÇILIK

Sömürgeci ırkçılık ulusçuluğu beslemiş, ulusçuluğun aşırı ve Sömürgeci ırkçılık ulusçuluğu beslemiş, ulusçuluğun aşırı ve

özel biçimi faşist ırkçılığa yolaçmıştır.

özel biçimi faşist ırkçılığa yolaçmıştır.

ESKİ –YENİ IRKÇILIK ESKİ –YENİ IRKÇILIK

•

ırkçılığı doğurmuştur.

ırkçılığı doğurmuştur.

•

emekçilerinin, Avrupa’ya göçleri faşist yeni emekçilerinin, Avrupa’ya göçleri faşist yeni

ırkçılığı yaratmıştır.

ırkçılığı yaratmıştır.