İnsanda Biyolojik Çeşitlilik İnsanda Biyolojik Çeşitlilik İnsanda Biyolojik Çeşitlilik İnsanda Biyolojik Çeşitlilik
PROF.DR.TİMUR GÜLTEKİN PROF.DR.TİMUR GÜLTEKİN
ANKARA ÜNİVERSİTESİ, ANTROPOLOJİ BÖLÜMÜ ANKARA ÜNİVERSİTESİ, ANTROPOLOJİ BÖLÜMÜ
EMAİL: tgultekin@ankara.edu.tr EMAİL: tgultekin@ankara.edu.tr
PROF.DR.TİMUR GÜLTEKİN PROF.DR.TİMUR GÜLTEKİN
ANKARA ÜNİVERSİTESİ, ANTROPOLOJİ BÖLÜMÜ ANKARA ÜNİVERSİTESİ, ANTROPOLOJİ BÖLÜMÜ
EMAİL: tgultekin@ankara.edu.tr EMAİL: tgultekin@ankara.edu.tr
“ “ “ Evrimin Prensipleri” Evrimin Prensipleri”
“ Evrimin Prensipleri” Evrimin Prensipleri”
Evrim Düşüncesi Nasıl Gelişti?
Evrim Düşüncesi Nasıl Gelişti?
Tarihi açıdan türlerin orijini konusundaki en yaygın Tarihi açıdan türlerin orijini konusundaki en yaygın düşünce her türün mevcut formunda yaratıldığı düşünce her türün mevcut formunda yaratıldığı şeklindeydi. Türlerin yaratıldıklarından beri önemli şeklindeydi. Türlerin yaratıldıklarından beri önemli şekilde değişmediklerine inanılıyordu. Yaşayan şekilde değişmediklerine inanılıyordu. Yaşayan canlıların çeşitliliğinden, fosillerden ve jeolojiden canlıların çeşitliliğinden, fosillerden ve jeolojiden sağlanan deliller günümüzdeki türlerin eskiden sağlanan deliller günümüzdeki türlerin eskiden yaşayan türlerden nasıl evrimleştiğinin yaşayan türlerden nasıl evrimleştiğinin mekanizmalarını o dönemde henüz ortaya koyamasa mekanizmalarını o dönemde henüz ortaya koyamasa da sabit formda yaratılış görüşünü değiştirmeye da sabit formda yaratılış görüşünü değiştirmeye başladı. 18. yüzyılın ortalarından beri türlerin başladı. 18. yüzyılın ortalarından beri türlerin organizma populasyonlarının genetik yapısındaki organizma populasyonlarının genetik yapısındaki değişikliklerin sonucu olarak doğa kanunlarının değişikliklerin sonucu olarak doğa kanunlarının işleyişi ile oluştuğu görüşünü ortaya koydular. Bu işleyişi ile oluştuğu görüşünü ortaya koydular. Bu
işleyiş
işleyiş evrim olarak adlandırılmaktadır. evrim olarak adlandırılmaktadır.
Evrim Düşüncesi Nasıl Gelişti?
Evrim Düşüncesi Nasıl Gelişti?
Tarihi açıdan türlerin orijini konusundaki en yaygın Tarihi açıdan türlerin orijini konusundaki en yaygın düşünce her türün mevcut formunda yaratıldığı düşünce her türün mevcut formunda yaratıldığı şeklindeydi. Türlerin yaratıldıklarından beri önemli şeklindeydi. Türlerin yaratıldıklarından beri önemli şekilde değişmediklerine inanılıyordu. Yaşayan şekilde değişmediklerine inanılıyordu. Yaşayan canlıların çeşitliliğinden, fosillerden ve jeolojiden canlıların çeşitliliğinden, fosillerden ve jeolojiden sağlanan deliller günümüzdeki türlerin eskiden sağlanan deliller günümüzdeki türlerin eskiden yaşayan türlerden nasıl evrimleştiğinin yaşayan türlerden nasıl evrimleştiğinin mekanizmalarını o dönemde henüz ortaya koyamasa mekanizmalarını o dönemde henüz ortaya koyamasa da sabit formda yaratılış görüşünü değiştirmeye da sabit formda yaratılış görüşünü değiştirmeye başladı. 18. yüzyılın ortalarından beri türlerin başladı. 18. yüzyılın ortalarından beri türlerin organizma populasyonlarının genetik yapısındaki organizma populasyonlarının genetik yapısındaki değişikliklerin sonucu olarak doğa kanunlarının değişikliklerin sonucu olarak doğa kanunlarının işleyişi ile oluştuğu görüşünü ortaya koydular. Bu işleyişi ile oluştuğu görüşünü ortaya koydular. Bu
işleyiş
işleyiş evrimevrim olarak adlandırılmaktadır. olarak adlandırılmaktadır.
Charles Darwin
Charles Darwin Kim? Kim?
(1809 - 1882) (1809 - 1882)
• Origin of Species
1859
• Descent of Man
1871
Charles Darwin Charles Darwin Charles Darwin Charles Darwin
Journey on Journey on
The Beagle The Beagle
1831 - 1836 1831 - 1836
Understanding Physical Anthropology and Archaeology, 9th ed., p. 26
The route of the HMS Beagle 1831
1835
Beak variation in Darwin’s Galápagos finches
Understanding Physical Anthropology and Archaeology, 9th ed., p. 27
www.honoluluzoo.org/galapagos_tortoise.htm
Darwin’in Bize Sunduğu Dünya Darwin’in Bize Sunduğu Dünya Darwin’in Bize Sunduğu Dünya Darwin’in Bize Sunduğu Dünya
Evrim, bütün biyolojinin konusu ve Evrim, bütün biyolojinin konusu ve birimleridir. Evrim hakkındaki fikir ve birimleridir. Evrim hakkındaki fikir ve deliller Darwin’den önce de mevcuttu.
deliller Darwin’den önce de mevcuttu.
Darwin, evrim yaklaşımını 5 temel Darwin, evrim yaklaşımını 5 temel hipoteze dayandırmıştı:
hipoteze dayandırmıştı:
(1) Dünya çok yaşlıdır (1) Dünya çok yaşlıdır
(2) Bütün organizmalar tek bir ortak (2) Bütün organizmalar tek bir ortak atanın torunlarıdır
atanın torunlarıdır
(3) Türler, kardeş türlere bölünerek (3) Türler, kardeş türlere bölünerek çoğalmaktadır
çoğalmaktadır
(4) Evrim, populasyonlardaki dereceli (4) Evrim, populasyonlardaki dereceli değişimlerle ilerlemektedir
değişimlerle ilerlemektedir
(5) Evrimsel değişimlerin en büyük (5) Evrimsel değişimlerin en büyük etkeni, doğal seleksiyondur.
etkeni, doğal seleksiyondur.
Evrimin Olduğunu Nasıl Evrimin Olduğunu Nasıl
Anlayabiliriz?
Anlayabiliriz?
Evrimin Olduğunu Nasıl Evrimin Olduğunu Nasıl
Anlayabiliriz?
Anlayabiliriz?
Nesli tükenen organizmaların fosilleri. (a) Trilobit (b) Eğrelti (c) Dinozor.
Trilobitler yaklaşık 250 milyon yıl önce, tohumlu eğreltiler yaklaşık 150 milyon yıl önce dinozorlar yaklaşık 65 milyon yıl önce yok oldular.
– Ortak bir atadan evrimleştikleri için akraba olduğu düşünülen türler Ortak bir atadan evrimleştikleri için akraba olduğu düşünülen türler benzer pek çok anatomik yapı gösterirler. Amfibiler, sürüngenler, benzer pek çok anatomik yapı gösterirler. Amfibiler, sürüngenler,
kuşlar ve memelilerin ayak yapıları bunun bir örneğidir.
kuşlar ve memelilerin ayak yapıları bunun bir örneğidir.
Homolog yapılar.
Fonksiyondaki
büyük farklılıklara rağmen bu
hayvanların hepsinin de ön ayakları ortak bir atadan evrimle kalıtılan aynı kemik takımını içerir. Kolay anlaşılması için aynı kemikler aynı renkle
gösterilmiştir.
– Pek çok farklı organizma tipinin embriyolojik Pek çok farklı organizma tipinin embriyolojik gelişim safhaları oldukça benzerdir.
gelişim safhaları oldukça benzerdir.
Kaplumbağa
fare
insan
tavuk
Populasyonların Doğal Seleksiyonla Populasyonların Doğal Seleksiyonla
Evrimleştiğinin Delilleri Nelerdir Evrimleştiğinin Delilleri Nelerdir
Populasyonların Doğal Seleksiyonla Populasyonların Doğal Seleksiyonla
Evrimleştiğinin Delilleri Nelerdir
Evrimleştiğinin Delilleri Nelerdir
Evrime Ne Sebep Olur?
Evrime Ne Sebep Olur? Evrime Ne Sebep Olur?
Evrime Ne Sebep Olur?
1. Mutasyon, 1. Mutasyon,
2. Gen akışı, 2. Gen akışı,
3. Küçük populasyon, 3. Küçük populasyon,
4. Rastgele olmayan çiftleşme, 4. Rastgele olmayan çiftleşme,
5. Doğal seleksiyon. 5. Doğal seleksiyon.
Şekil : Erkekler arasındaki rekabet, çiftleşmenin rastgele olmamasını sağlar.
Şekil: Kar kazları
arasında rastgele olmayan çiftleşme. Bazı kar kazları beyaz renkli iken bazıları koyu mavi renklidir. Bu kazlar muhtemelen kendi rengindeki kazlarla
çiftleşmeyi tercih edeceklerdir.
“Çocuk kumsalda yürürken babasına sorar:
— Neden kıyıya vuran şişelerin tümünün kapakları var?
— Çünkü kapağı olmayanlar kumsala ulaşamıyor."
Mahlon B. Hoagland
Bir populasyon darboğazı Bir populasyon darboğazı
genetik sürüklenmeye bir genetik sürüklenmeye bir
örnektir örnektir
Bir populasyon darboğazı Bir populasyon darboğazı genetik sürüklenmeye bir genetik sürüklenmeye bir
örnektir örnektir
Genetik darboğaz çeşitliliği azaltır.
Doğal Seleksiyon Nasıl Çalışır?
Doğal Seleksiyon Nasıl Çalışır? Doğal Seleksiyon Nasıl Çalışır?
Doğal Seleksiyon Nasıl Çalışır?
Doğal seleksiyon farklılaşan veya eşit olmayan Doğal seleksiyon farklılaşan veya eşit olmayan bir üreme olayıdır. Doğal seleksiyon zaman
bir üreme olayıdır. Doğal seleksiyon zaman içinde bir populasyonu üç şekilde etkileyebilir:
içinde bir populasyonu üç şekilde etkileyebilir:
Yönlendirilmiş seleksiyonYönlendirilmiş seleksiyon
Dengeleyici seleksiyonDengeleyici seleksiyon
Bozucu seleksiyonBozucu seleksiyon
Tür nedir?
Tür nedir? Tür nedir?
Tür nedir?
Yeni Türler Nasıl Oluşur?
Yeni Türler Nasıl Oluşur? Yeni Türler Nasıl Oluşur?
Yeni Türler Nasıl Oluşur?
1. Populasyonların izolasyonu
2. Genetik farklılaşma
Yeni Türler Nasıl Oluşur?
Yeni Türler Nasıl Oluşur? Yeni Türler Nasıl Oluşur?
Yeni Türler Nasıl Oluşur?
Yokolmaya Ne Sebep Olur?
Yokolmaya Ne Sebep Olur? Yokolmaya Ne Sebep Olur?
Yokolmaya Ne Sebep Olur?
Yokolma yani bir türün bütün bireylerinin Yokolma yani bir türün bütün bireylerinin ölmesi ihtimalini artıran iki faktör lokalize ölmesi ihtimalini artıran iki faktör lokalize olmuş dağılım ve aşırı özellşmedir.
olmuş dağılım ve aşırı özellşmedir.
Günümüzde yokolmaya neden olan Günümüzde yokolmaya neden olan
faktörler ise
faktörler ise türler arasındaki türler arasındaki rekabet rekabet , yeni , yeni predatör veya parazitlerin ilavesi ve predatör veya parazitlerin ilavesi ve
habitat tahribini
habitat tahribini içermektedir. içermektedir.
Memeli Hayvan Türlerinin Memeli Hayvan Türlerinin
Dünyanın Değişik Devirlerinde Yok Dünyanın Değişik Devirlerinde Yok
Oluş Hızları
Oluş Hızları
BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN
ÖNEMİ ÖNEMİ
BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN
ÖNEMİ ÖNEMİ
Bir yöredeki biyolojik kaynaklar, Bir yöredeki biyolojik kaynaklar,
milyonlarca yıllık bir evrim milyonlarca yıllık bir evrim
sürecinde, milyonlarca çeşit sürecinde, milyonlarca çeşit
sınama ve yanılmanın bir sınama ve yanılmanın bir
sonucu olarak ortaya sonucu olarak ortaya
çıkmışlardır.
çıkmışlardır.
Tepeye
ulaşmayan hatlar nesli tükeniş türleri temsil eder
Çatallar türleşme olaylarını temsil eder
Her hat bir türü temsil eder
Tepeye ulaşan hatlar günümüz türlerini temsil eder
Dik yamaçlar yavaş ilerleyen fenotipik değişimi yansıtır
Az eğimli yamaçlar hızlı ilerleyen
fenotipik değişimi yansıtır
Bir evrim ağacının yorumlanması
