HAVZA MESLEK YÜKSEKOKULU İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMI ISG 105 GENEL HUKUK. Öğr. Gör. Dr. Cihan YAYLACI

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMI

HAVZA MESLEK YÜKSEKOKULU

ISG 105 – GENEL HUKUK

Öğr. Gör. Dr. Cihan YAYLACI

GİRİŞ

Hafta-14

ISG 105 – GENEL HUKUK

14. GENEL HUKUK TEKRAR

3 14.1. Toplumsal Düzen Kuralları

14.2. İş Hukukuna Giriş

14.3. İş Hukukunun Temel Kavramları 14.4. İş Sözleşmesi

14.5. İş Sözleşmesi Türleri

14.6. İşçinin İş Sözleşmesinden Doğan Borçları

14.7. İş Sözleşmesinin Askıya Alınması ve Sona Ermesi 14.8. Çalışma ve Dinlenme Süreleri

Kaynaklar

Konuya özgü kavramlar

Hukuk: Kişiler veya devletlerarasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar,

Müeyyide (yaptırım): Hukuk kuralının ihlaline karşı hukuk düzeni tarafından öngörülen ve devlet tarafından uygulanan cebir,

Cebir: Kişinin hayatına (ölüm cezası), hürriyetine (hapis), mal varlığına (para cezası) verilen bir zarar şeklinde ortaya çıkmaktadır,

Tüzel Kişi: Hukuk bakımından birçok kişinin veya malın topluluğundan doğan tek bir kişi sayılan varlık,

Gerçek Kişi: Sağ ve tam doğmak şartı ile kişinin anne karnına düşmesinden ölümüne kadar geçen süre,

4

1.1. TOPLUMSAL DÜZEN KURALLARI

5

• Kamu gücüyle desteklenmiştir,

• Sürekli, genel ve değişkendir,

I. Hukuk Kuralları,

• Tanrı tarafından konulup peygamberler aracılığıyla iletildiğine inanılır,

II. Din Kuralları,

• Toplum da iyilik ve kötülük hakkında oluşan ve yerleşen yargılar,

III. Ahlak Kuralları,

• Bugüne kadar olagelen ve bundan sonra da gerçekleşmesini öngörür,

IV. Örf ve Adet Kuralları,

6

TOPLUMSAL HAYATIN SÜREBİLMESİ İÇİN DÜZEN GEREKMEKTEDİR,

İNSANLARIN KURALLARA

UYMASIYLA BU DÜZEN SAĞLANIR,

7

Hukuk Kuralları,

Devletin yetkili organları

tarafından konulur,

İnsan

davranışlarını düzenleyen emir

ve yasaklar,

8

Bir cümlenin hukuk kuralı olabilmesi için 4 şartı yerine getirmesi gerekir:

1. Emir veya yasak içermesi gerekir,

2. İnsan davranışını düzenlemeye yönelik olmalı,

3. Hukuk kuralları koyucusu devletin yetkili organları, 4. Cebir ile müeyyidelendirilmiş olması gerekir,

Ceza, Cebr-i İcra, Tazminat, İptal, Hükümsüzlük,

1.2. HUKUKUN BÖLÜMLERİ

10

I. Özel Hukuk: Kişi-kişi veya kişi-devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk dalı,

II. Karma Hukuk III. Kamu Hukuku

1.2. HUKUKUN BÖLÜMLERİ

11

I. Özel Hukuk:

A. Medeni Hukuk, B. Borçlar Hukuku, C. Ticaret Hukuku,

D. Devlet Özel Hukuku,

1.2. HUKUKUN BÖLÜMLERİ

12

I. Özel Hukuk:

A. Medeni Hukuk: Kişi - kişi

 Kişiler hukuku: Gerçek veya tüzel kişileri ve bu kişilerin durumlarını içerisinde barındırır (Evli, bekar, ikametgah,…)

 Aile Hukuku: Evlenme, boşanma …vb. ilişkin yasal düzenleme ve kanunları barındırır,

 Miras Hukuku: Kime? Nasıl ? Hangi Şartlar?

 Eşya Hukuku: Eşyalar üzerindeki hak ve yükümlülükleri düzenler,

1.2. HUKUKUN BÖLÜMLERİ

13

I. Özel Hukuk:

B. Borçlar Hukuku: Borç ilişkilerini düzenler,

Alacaklı ve borçlu arasında meydana gelen ve borçlu tarafın alacaklıya karşı belli bir davranış biçiminde bulunmakla yükümlü olduğu, alacaklının da borçludan bu davranış biçiminin (edim) yerine getirilmesini (ifa)

isteyebileceği hukuki bağ,

Edim: borcun konusu,

1.2. HUKUKUN BÖLÜMLERİ

14

I. Özel Hukuk:

A. Medeni Hukuk:

B. Borçlar Hukuku:

C. Ticaret Hukuku: Ticari ilişkileri düzenler,

D. Devlet Özel Hukuku: Farklı uyrukta olan kişilerin özel hukuk ilişkilerinde hangi devletin kanunun uygulanacağı,

1.2. HUKUKUN BÖLÜMLERİ

15

II. Karma Hukuk

A. İş Hukuku: İş-işveren arasındaki ilişkileri, B. Hava Hukuku: Hava trafiği,

C. Toprak Hukuku: Tarıma elverişli taşınmazların hukuki durumları, D. Fikir Sanat Eserleri:

E. Uzay Hukuku:

1.2. HUKUKUN BÖLÜMLERİ

16

III. Kamu Hukuku

A. Anayasa Hukuku B. İdare Hukuku

C. Ceza Hukuku

D. İcra İflas Hukuku

E. Devletler Genel Hukuku F. Vergi Hukuku

G. Yargı Hukuku

1.3. HUKUKUN BİLGİ KAYNAKLARI

17

I. Mevzuat: Resmi Gazete, Mevzuat Bilgi Sistemi,

II. Yargı Kararları: Anayasa Mahkemesi Kararları, Yargıtay Kararları, Danıştay Kararları,

III. Bilimsel Eserler: Hukuki Dergiler, Başlıca Genel Eseler,

1.3. HUKUKUN BİLGİ KAYNAKLARI

18

I. Mevzuat:

Anayasa, kanun, kanun hükmünde kararname, uluslararası antlaşma, tüzük yönetmelik, diğer düzenleyici işlemler,

Resmi Gazete (RG): www.resmigazete.gov.tr Mevzuat Bilgi Sistemi: www.mevzuat.gov.tr

1.3. HUKUKUN BİLGİ KAYNAKLARI

19

II. Yargı Kararları veya Mahkeme Kararları:

III. Bilimsel Eserler:

 Genel Eserler,

 Monografiler,

 Makaleler,

2.1. İŞ HUKUKUNUN KONUSU

20

Bağımsız Çalışma, Bağımlı Çalışma,

Çalışma:

2.1. İŞ HUKUKUNUN KONUSU

21

İş Hukuku:

 İşçilere özgü bir hukuk dalı,

 Memurların işe alınmaları, çalışma koşulları, hak ve yükümlülükleri idare hukuku kapsamındaki

kanunla düzenlenir,

 Temel ilke, güçsüz olan işçinin korunması,

2.1. İŞ HUKUKUNUN KONUSU

22

İşçi,

İşveren,

Devlet,

2.1. İŞ HUKUKUNUN KONUSU

23

İş Hukuku:

 İş sözleşmesine dayalı olmalı,

 İşçi ve işveren olarak adlandırılan iki taraf ve bu tarafların sözleşmeden doğan borçları yerine

getirmekle yükümlüdürler,

24

İŞ

HUKUKU

Bireysel

İş Hukuku Toplu İş Hukuku

 Toplu pazarlık,

 Toplu iş sözleşmesi,

 Grev,

 Lokavt,

 İş ilişkisi,

 Tarafların hak ve yükümlülükleri,

 Çalışma ve izin süresi,

 Sözleşmenin sona ermesi,

 Tazminat hakları

25

Bireysel İş Hukuku Alanında Temel Konular:

 10 Haziran 2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanunu

 29 Nisan 1967 tarih ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu

 20 Haziran 1952 tarih ve 5953 sayılı Basın İş Kanunu

 Her üç iş kanunun için 4 Şubat 2011 tarih ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu genel kanun niteliğinde,

2.2. İŞ HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ

26

İşçinin Korunması İlkesi:

Hem ekonomik hem de hukuki bakımdan zayıf durumda bulunan işçinin, güçlü olan işveren karşısında korunması, İşçi: iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişi,

İşveren: İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum/kuruluş,

2.2. İŞ HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ

27

1982 Anayasası:

 Ücretin işveren tarafında ödenmesi,

 İşçinin kişiliğinin, onurunun, sağlığının korunması,

2.2. İŞ HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ

28

İş Hukukunda İşçilerin Korunmasındaki Kurallar:

 Nispi Emredici Kurallar (Değiştirilebilen Kurallar):

Fazla çalışma, Asgari ücret, ….

 Mutlak Emredici Kurallar (Değiştirilemeyen Kurallar):

Kıdem tazminatının tavanının aşılamaması,…..

 İşçi Yararına Yorum İlkesi

2.3. İŞ HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ

29

 18 yy. sonlarında İngiltere’de yaşanan Sanayi Devrimi,

 Sanayi devrimi ile çalışma ilişkileri değişmiş ve büyük işletmeler kurulmuştur,

 Kitle üretimine geçilmiştir,

2.3. İŞ HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ

30

1833 yılında Fabrikalar Yasası (İngiltere):

 İşyerlerinin denetimi için müfettiş atanması,

 9 yaşın altındaki çocukların işe alınmaması,

 18 yaşın altındakilerin 12 saatten fazla çalıştırılmaları yasaklanmıştır, İşyeri: İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birim,

İşyerine bağlı yerler: Dinlenme, emzirme, yıkanma, eğitim salonu, servis,

2.3. İŞ HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ

31

İş Hukukunun Türkiye’ deki Tarihsel Gelişimi

 1865 yılında çıkarılan Dilaver Paşa Nizamnamesi,

 1869 yılında çıkarılan Maadin Nizamnamesi,

 1877 yılında ilk medeni kanun Mecelle,

 1921 yılında Ereğli ve Zonguldak kömür madenlerinde çalışanlar için günlük çalışma süresi 8 saat ve asgari çalışma yaşı da 18 olarak belirlenmiştir,

 1936 yılında 3008 sayılı İş Kanunu,

 1971 yılında 1475 sayılı İş Kanunu,

2.3. İŞ HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ

32

İş Hukukunun Türkiye’ deki Tarihsel Gelişimi

 2003 yılında 4857 sayılı İş Kanunu,

 2012 yılında 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu,

3.1. İŞÇİ

33

İş Kanunu’nun 2. maddesi : İşçi, bir iş sözleşmesine

dayanarak çalışan gerçek kişi,

Aşağıdakilerden hangisi işçidir?

34

• İnşaatta çalışan mühendis,

• İşletmenin genel müdürü,

• Banka şube müdürü,

• Temizlik elemanı,

• Otelde barmen,

• Fabrikada çalışan muhasebeci,

• İşyeri avukatı,

• İşyerindeki elektrikçi,

Aşağıdakilerden hangisi işçidir?

35

Kendi işyerinde müvekkillerinin davalarına bakan avukat?

Kendi bürosunda çalışan mimarlar?

3.2. İŞVEREN

36

İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan

kurum ve kuruluşlar,

3.2. İŞVEREN

37

İşçiyi işe alan, İşin

görülmesini isteyen,

Emir ve talimat verme

yetkisine sahip,

Ücret ödemekle

yükümlü,

3.3. İŞVEREN VEKİLİ

38

Bir işyerini yönetme yetkisi ve hakkı işverene aittir, İşveren işi bilmeme, işin başında olmak istememesi

veya işverenin tüzel kişiliği olması durumunda

işverenin adına işe, işyerine veya işletmeye ait işleri

yerine getirir,

39

Genel

Müdür Muhasebe

Müdürü

3.4. ALT İŞVEREN

40

Asıl işe yardımcı işlerin başka bir

işverene bırakılması,

Alt İşverenliğin Yaygınlaşmasının Sebepleri:

41

• İşçilik maliyetlerinin düşürülmesi,

• Uzmanlaşmanın yaygınlaşması,

• Sendikal örgütlenmenin engellenmesi,

• Sosyal yükümlülüklerden kaçınma,

3.5. İŞYERİ

42

Mal ve hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve

olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birim, Dinlenme, çocuk emzirme, yemek, yıkanma,

muayene ve bakım gibi eklenti ve araçlarda

işyerinden sayılmaktadır,

3.6. İŞ SÖZLEŞMESİ

43

İşçi ve işveren arasında hukuki bağ kurar,

Bir kişinin işçi olarak nitelendirilebilmesinin koşulu,

44

İş görme,

Ücret,

Bağımlılık,

4.1. İş Sözleşmesi Nedir?

Ücret

Bağımlılık

Görme İş

Deniz Taşıma İşleri Hava Taşıma İşleri

50 ve 50’nin altında işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri Aile Ekonomisi

Ev Hizmetleri Sporcular

Rehabilite Edilenler

4.2. İş Kanunu Kapsamı Dışında Kalan İşler

4.3. İş Sözleşmesinin Özellikleri

A.) Sözleşme yapma özgürlüğü,

• Temyiz gücüne sahip olan,

• Reşit olan (18 yaşını doldurmuş),

• Kısıtlı olmayan,

B.) Özel hukuk sözleşmesi,

4.4. İş Sözleşmesi Yapılmasına

İlişkin Yasaklar

Çalışma Koşulları,

Çalışma Koşulları,

Süt İzni,

4.5. İş Sözleşmesinin Geçersizliği

Şekil Şartına Aykırılık,

Hukuki ehliyet noksanlığı,

Hukuka ve Ahlaka Aykırılık,

İmkansızlık Hali

5.1. Sürekli ve Süreksiz İş Sözleşmesi

52

• İşin niteliği esas alınır,

• İ.K. 10 md. ‘niteliği bakımından en çok 30 iş günü süren işler süreksiz iş, 30 iş gününden

fazla süren işler ise sürekli iş olarak tanımlanır.’

53

5.2. Belirli Süreli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi

54

Belirsiz Süreli Sözleşmeler :

• Ne zaman sona ereceği belirtilmeyen,

• Herhangi bir süre koşulu konmayan sözleşmeler, Belirli Süreli Sözleşmeler :

• Taraflar sözleşmenin ne zaman sona ereceğini belirler,

Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Unsurları

55

 Sözleşmenin konusu olan işin belirli süreli bir iş olması,

 Temel faaliyet alanlarından birini oluşturan işler için belirli süreli iş

 sözleşmesi yapılmayacaktır,

 Belirli bir işin tamamlanması, yarım kalmış işin tamamlanması,

 Belirli bir olgunun ortaya çıkmasına bağlı olarak yapılan iş sözleşmesi,

 Sözleşme süresinin sonunda işçi tazminat hakkından mahrum kalır,

Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Sona Ermesi

56

Sürenin bitiminde,

Haklı bir nedenle

süre

bitmeden,

Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin Sona Ermesi

57 Her iki taraf her an sözleşmeyi

fesih edebilme hakkına sahiptir,

1 yıl ve daha uzun süreli

işler yazılı yapılmak zorundadır,

5.3. Deneme Süreli ve Deneme Süresiz İş Sözleşmesi

58

• Deneme süresi İ.K. 15 md. göre en çok 2 ay olabilir,

• Toplu iş sözleşmeleri ile 4 aya kadar artırılabilir,

• Azami süreler,

• Vasıflarına göre deneme süresi değişebilir,

İhbar Süreleri

Çalışma Süresi İhbar Süresi

6 aydan az 2 Hafta

6 ay – 1.5 yıl 4 Hafta

1,5 yıl – 3 yıl 6 Hafta

3 yıldan fazla 8 Hafta

5.4. Tam Süreli Kısmi Süreli İş Sözleşmesi

60

Tam Süreli İş Sözleşmesi:

• Haftalık ve günlük çalışma sürelerine uygun olarak yapılır,

• Tam gün çalışmayı öngörür,

• Normal haftalık çalışma süresi kadar çalışmanın üstlenildiği sözleşmeler,

Kısmi Süreli İş Sözleşmesi:

• Günün belirli saatleri,

• Yasal haftalık çalışma süresinden önemli ölçüde az çalışmayı düzenler,

• Öğrenciler, ev kadınları,…. Vb.

5.5. Çağrı Üzerine Çalışma

61 İşçinin yaptığı işe ihtiyaç

duyulması durumunda çağrılıp çalıştırılmasının

kararlaştırıldığı iş sözleşmesi,

Yazılı yapılmalı,

İşçinin çalışacağı gün ve saatler açık bir şekilde

belirlenmemiştir,

5.6. Takım Sözleşmesi

62

• Bir grup işçi adına, içlerinden birinin takım kılavuzu olarak işverenle yaptığı sözleşme,

• Belirli veya belirsiz süreli olması önemli değildir,

• Yazılı yapılmalı,

• Tarım, inşaat, yükleme-boşaltma işleri, …. vb.

5.7. Mevsimlik İş Sözleşmesi

63

• İş kanununda açıkça düzenlenmeyen ancak uygulama da sıkça karşımıza çıkan bir sözleşme türü,

• Yılın sadece belirli döneminde yapılan mevsimlik işlerde uygulanır,

• Yargı kararları ile şekillenir,

• Belirli veya belirsiz süreli olabilir,

• İşçinin çalışmadığı dönemlerde askıda bulunur,

6.1. İş Görme Borcu

64

• İş görme borcuna ilişkin kurallar İş Kanunu’nda yer almamaktadır,

• Türk Borçlar Kanunu hükümleri içinde düzenlenmiştir,

6.1. İş Görme Borcu

65

• İşçinin asıl borcu, iş görmedir,

• Kişisel bir borçtur,

• İşçi bilinçli bir şekilde kapasitesinin altında çalışıyorsa iş görme borcunu yerine getirmemiş sayılır,

6.1. İş Görme Borcu

67

• İşyerinin tamamının veya bir bölümünün devri, işverenin girişim özgürlüğü gereği hakkıdır,

• Devredilme fesih nedeni sayılmaz,

• Çalışma koşullarında değişiklik olması durumunda taraflar sözleşmeyi feshedebilir,

6.2. Sadakat Borcu

68

• İşçi işverene sadakat ile hizmet vermeli,

• Somut sınırları olmayan geniş kapsamlı bir borçtur,

• Sadakat borcuna aykırı davranılması sonucunda sözleşme feshedilebilir,

6.3. Emir ve Talimatlara Uyma Borcu

69

• Disiplin cezası verilebilir,

• İş sözleşmesi feshedilebilir,

6.4. Rekabet Etmeme Borcu

70

• Sadakat borcunun bir sonucu,

• Rekabet yasağı sözleşmeleri yapılır,

7.1. Ücret Ödeme

71

İ.K. 32 md.

‘Ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya 3. kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutar’

• İş karşılığında olmalı,

• İşveren veya 3.ncü kişiler,

• Para,

Ücretin Belirlenmesi ve Ödenmesi

• Serbetçe,

• Toplu İş Sözleşmesi,

• Asgari ücretin altında belirlenemez,

• Alt sınır getirilmiştir,

Aylık ücretin tamamı üçüncü kişilere devredilemez,

Tamamına haciz konulamaz,

Ücret Garanti Fonu,

Ücret Kesinti Cezası

7.2. İşçiyi Gözetme ve Koruma Borcu

75

• İşçinin sağlığını ve güvenliğini koruma,

• Kişilik haklarını ve onurunu koruma,

• Özel eşyalarını koruma,

7.3. Eşit İşlem Yapma Borcu

76

• İşçiler arasında ayrım yapmama,

• Eşit davranma ilkesine aykırı davranıldığını iddia eden işçi 4 aya kadar ayrımcılık tazminatı talep edebilir,

8.1. İşçiden Kaynaklı Askı Halleri

77

 İşçinin iş görme borcunu veya işverenin işi kabul borcunu yerine getirmesini olanaksız

kılan belirli olgular ortaya çıkar,

 Geçici bir süre iş sözleşmesi askıya alınır,

 Amaç: İş güvencesinin korunması,

8.1.1. Sağlık Nedenleri

78

 İşçinin kendi kusuru olmadan hastalanması ve hastalığının geçici olması,

 Bildirim süresi 6 hafta askı da kalabilir,

 Kadın işçilerde iş sözleşmesi (16-18 hafta) askıda kalabilir,

 Kadın işçi doğumdan sonra 6 ay ücretsiz izin alabilir,

8.1.2. İşçinin Gözaltına Alınması

79

 Bildirim süresi boyunca askıda kalabilir,

 Askı süresi bitmiş işçinin tutukluluğu devam

ediyorsa işveren iş sözleşmesin fesih edebilir,

8.1.3. Deprem, Su Baskını Gibi Doğal Afetler

80

İş sözleşmesi 7 gün askıda kalabilir,

8.1.4. Grev ve Lokavt

81

• İş sözleşmesi askıda kalır,

• Belirlenmiş bir zaman dilimi bulunmaz,

• Grev ya da lokavtın bitmesine kadar sözleşme askıda kalır,

8.2. İşyerinden Kaynaklı Askı Halleri

82

• Hukuki ve teknik zorunluluklar,

• Yangın, sel, deprem,

8.2.1. Genel Ekonomik Kriz

83

• Zorlayıcı neden sayılmaz,

• Faaliyet geçici süre tamamen veya kısmen durması durumunda en çok 3 ay askıda kalabilir,

8.2.2. İşçinin Ücretinin Gününde Ödenmemesi

84

• İşçi ücretsiz izine çıkartılabilir,

• İşçinin isteği dışında ücretsiz izine çıkartılamaz,

• İşçi ücretsiz izne çıkmak istemezse sözleşme işverence feshedilmiş sayılır,

9.1. Fesih Dışı Sona Erme Durumları

85

Ölüm:

İşçinin ölümü nedeniyle iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer,

Mirasçılar sadece ücret ve kıdem tazminatı gibi kanundan ve sözleşmeden doğan haklar için talepte bulunabilir,

9.2. Belirli Süreli Sözleşmenin Süresinin Bitimi

88

Türk Borçlar Kanunu’na göre;

Belirli süreli iş sözleşmesi kural olarak belirlenen sürenin bitimi itibariyle kendiliğinden sona erer,

9.3. Tarafların Anlaşması (İkale)

89

İşçi ve işveren anlaşarak her zaman sözleşmeyi sona erdirebilir,

Taraflar serbestçe sözleşme yapma ve sona

erdirme hakkına sahiptir,

9.4. İş Sözleşmesinin Hükümsüzlüğü

90

Türk Borçlar Kanunundaki sözleşmelerle ilgili genel sınırlandırmalara uygun olarak

yapılması gerekir,

9.5. İş Sözleşmesinin Fesih Yolu İle Sona Ermesi

91

İş sözleşmesinin tek taraflı irade beyanı ve bildirimi ile sona erdirilmesi,

Fesih Türleri:

 Bildirimsiz Fesih,

 Bildirimli Fesih,

Bildirim Süreleri

Çalışma Süresi Bildirim Süresi

6 aydan az 2 hafta

6 ay-1,5 yıl 4 hafta

1,5 yıl-3yıl 6 hafta

3 yıldan fazla 8 hafta

10.1. Bildirim Sürelerine İlişkin Ücretin Peşin Ödenmesi

93

Bildirim süreleri içerisinde işçiyi çalıştırmak istemeyen işveren, bildirim süresi ile ilgili ücreti peşin ödeyerek fesih anında

sözleşmenin feshedilmesi,

10.2. Usulsüz Fesih ve İhbar Tazminatı

94

• İşçi, bildirim süresine uymadan işi bırakmıştır,

• İşveren, bildirim sürelerine uymadan işçinin işyeri ile ilişiği kesmiştir,

• İhbar tazminatında zamanaşımı 10 yıl,

• İhbar tazminatı hesaplanmasında son

giydirilmiş brüt ücret esas alınır,

10.3. Bildirimli Fesihte Neden Gösterme Zorunluluğu

96

İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Nedenler,

İşçinin Davranışlarından Kaynaklanan Nedenler, İşyeri Dışından Kaynaklanan Nedenler,

İşyeri İçinden Kaynaklanan Nedenler,

Bildirim Süreleri

Çalışma Süresi Bildirim Süresi

6 aydan az 2 hafta

6 ay-1,5 yıl 4 hafta

1,5 yıl-3yıl 6 hafta

3 yıldan fazla 8 hafta

10.4. Yeni İş Arama İzni

98

• İşçinin çalıştığı günler için söz konusu,

• İş arama izni günde 2 saatten az olamaz,

• İş sözleşmesi ve toplu sözleşmelerle bu

süre arıtırılabilir,

11.2. İş Sözleşmesinin Derhal Fesihle Sona Ermesi

99

 İş Kanunu’nda haklı neden olarak belirlenen durumların ortaya çıkması durumunda, taraflara sözleşmeyi o anda sona erdirebilme haklı sağlar,

11.3. İşçi Açısından Haklı Nedenler

100

 Sağlık Nedenleri,

 Ahlak ve İyi Niyete Uymayan Haller ve Benzerleri,

 Zorlayıcı Nedenler,

11.4. Sağlık Nedenleri

101

 İşin niteliği, işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli bir durum oluşturması,

 İşçinin yaşamı ve sağlığına bir zarar oluşturması,

11.5. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri

102

 İşverenin işçiyi yanıltması,

 Şeref ve namusa dokunacak söz ve davranışları,

 İşçiye ve ailesine sataşması,

 İşçinin cinsel tacize uğraması,

 İşçinin ücretinin ödenmemesi veya eksik ödenmesi,

 Çalışma şartlarının uygulanmaması,

11.6. Zorlayıcı Nedenler

103

 Yangın, kaza, arıza,

 Sel, deprem, toprak kayması,

 Hukuki işlemler,

12.1. İşveren Açısından Haklı Nedenler

104

 Sağlık Nedenleri,

 Ahlak ve İyi Niyete Uymayan Haller ve Benzerleri,

 Zorlayıcı Nedenler,

 İşçinin Tutuklanması veya Gözaltına Alınması,

12.2. Sağlık Nedenleri

105

 İşçinin tedavi edilebilir sağlık sorunu nedeniyle işe devamsızlığı,

 İşçinin tedavi edilemez sağlık sorunu nedeniyle devamsızlığı,

12.3. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri

106

 İşçinin işvereni yanıltması,

 Şeref ve namusa dokunacak söz ve davranışları,

 İşçinin sataşması,

 İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanması,

 İşçinin, işyerinde suç işlemesi ve hüküm giymesi,

 İşçinin, izinsiz ve mazeretsiz işe devamsızlığı,

 İşçinin, işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi,

12.4. Zorlayıcı Nedenler

107

 Sıkıyönetim bölgesi,

 Doğal afetler,

 Kar dolayısıyla ulaşımın durması, … vb.

12.5. İşçinin Tutuklanması veya Gözaltına Alınması

 İşe devamsızlığın işçinin bildirim süresini aşması halinde doğar,

 Gözaltına alınan personel ile ilgili olarak işveren bir süre beklemeli,

 İş sözleşmesi askıda kalır,

 Ücret ödeme yükümlülüğü yoktur,

12.6. Derhal Fesih Hakkını Kullanma Süresi

Ahlak ve iyi niyete aykırı bir davranış nedeniyle yapılacak feshin,

• Olayın gerçekleştiği tarihten itibaren 1 yıl,

• Olayın öğrenildiği tarihten itibaren 6 iş günü içerisinde fesih yapılmalı,

12.7. Haksız Fesih

 Haklı bir neden yoksa veya haklı neden ispatlanamamışsa,

 Hak düşürücü süreler aşılmışsa,

 Feshin kuruldan geçirilmemesi,

12.8. Fazla Çalışma Yasakları

 Fazla çalışma yapılamayacak işler,

 Fazla çalışma yaptırılamayacak kişiler,

Günde azami yedi buçuk saat çalışılabilecek işler a) Kurşun ve arsenik işleri:

b) Cam sanayii işleri:

c) Cıva sanayii işleri:

ç) Çimento sanayii işleri e) Çinko sanayii işleri:

f) Bakır sanayii işleri:

ğ) Demir ve çelik sanayii işleri.

Günde yedi buçuk saatten daha az çalışılması gereken işler

a) Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler (iniş, çıkış, geçiş dâhil):

1) 20-25 (20 hariç) m. derinlik veya 2-2,5 (2 hariç) kg/cm² basınçta 7 saat.

2) 25-30 (25 hariç) m. derinlik veya 2,5-3 (2,5 hariç) kg/cm² basınçta 6 saat.

3) 30-35 (30 hariç) m. derinlik veya 3-3,5 (3 hariç) kg/cm² basınçta 5 saat.

4) 35-40 (40 hariç) m. derinlik veya 3,5-4 (3,5 hariç) kg/cm² basınçta 4 saat.

5) Dalgıçlar için bu süreler, 18 metreye kadar 3 saat, 40 metreye kadar olan derinliklerde 1/2 saattir.

b) Cıva işleri:

1) Cıva izabe fırınlarında görülen işler 6 saat.

2) Elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işler 6 saat.

c) Kurşun işleri:

1) Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işleri 4 saat.

ç) Karbon sülfür işleri:

1) Karbon sülfürden etkilenme tehlikesi bulunan işler 6 saat.

d) İnsektisitler:

1) Karbamatlı ve organik fosforlu insektisitlerin yapımı, paketlenmesi, çözelti olarak hazırlanması ve uygulanması işleri 6 saat.

Fazla çalışma yaptırılamayacak kişiler

 18 yaşını doldurmamış işçiler,

 Sağlık sorunları olan işçiler,

 Gebe, emziren, yeni doğum yapmış işçiler,

 Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler,

13.1. Çalışma Süreleri

115

 Kanun’a göre haftalık çalışma süresi en çok 45 saat,

 Sözleşmelerle işçi lehine bu süre azaltılabilir,

 Sürenin artırılması mümkün değildir, Denkleştirme Esasına Göre Çalışma:

Normal iş süresinin aşılmadığı durumlarda bazı haftalarda 45 saati aşan çalışmalar fazla mesai sayılmaz !

NOT:

 Denkleştirme en çok 2 aylık dönem içinde tamamlanmalı,

 Toplu iş sözleşmeleri ile 4 aya kadar

uzatılabilir,

 Yeraltı/sualtı işlerinde çalışanların asıl işlerine iniş ve çıkışlarda geçirdikleri süre,

 İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi,

 İşçinin asıl işinin dışında başka bir işle meşgul olması,

 Kadın işçilerin bebeklerine süt vermek için ayrılan süre,

13.2. Telafi Çalışması

119

 Yerine getirilmesi gereken bir çalışmanın değişik nedenlerle yapılamaması,

 Telafi günleri tatil günlerine denk gelmeyecek şekilde yaptırılmalı,

 Telafi çalışması, günlük çalışma süresi 11 saati aşmayacak şekilde olmalı,

 Telafi çalışması, günde 3 saat fazla olmayacak şekilde olmalı,

13.3. Ara Dinlenmesi

120

Dinlenmek ya da temel ihtiyaçların karşılanması amacıyla çalışmadan geçirilen sürelere denir,

Çalışma Süresi Ara Dinlenmesi

4 saat ve daha kısa süreli 15 dakika

4 saat – 7,5 saat 30 dakika

7,5 saatten fazla süreli 1 saat

13.4. Hafta Tatili, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller

121

 7 günlük zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat hafta tatili verilmeli,

 Ücretli bir tatil,

 Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde asıl olan işçinin çalışmaması,

13.5. Yıllık Ücretli İzin

122

Yıllık izne hak kazanılabilmesi için 1 yıllık çalışma süresi olmalı,

Çalışma Süresi Yıllık İzin (gün)

1 yıl – 5 yıl (dahil) 14

5 yıldan fazla-15 yıldan az 20 15 yıldan fazla (dahil) 26

Devlet memurları,

Çalışma Süresi Yıllık İzin (gün)

1 yıl – 10 yıl (dahil) 20

10 yıldan fazla 30

13.6. İbraname Alınması

123

İşçinin ücret, ikramiye gibi işverenden bütün alacaklarını tamamen aldığını ve alacağı kalmadığını gösteren bir belge,

13.7. Çalışma Belgesi

125

İş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi durumunda işveren işçiye çalışma belgesi vermekle yükümlü,

127

KAYNAKLAR

Fevzi DEMİR, Hukuka Giriş ve Temel Kavramlar, İzmir 2012, Yasemin Işıktaç, Hukuk Felsefesi, Filiz Kitabevi, İstanbul 2010

Kemal GÖZLER, Hukukun Temel Kavramları, Ekin, 15. Baskı, Ağustos 2017

https://www.kamuiscileri.net/wp-content/uploads/2020/03/%C4%B0sci-Ask%C4%B1- Mahmut-Hoca-Makale.pdf

Prof. Dr. Yusuf ALPER, Prof. Dr. İlknur KILKIŞ, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Dora, 1.

Baskı, Bursa 2015

A. Hakim ÇELİK, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Ekin, 12. Baskı, Bursa 2014

Prof. Dr. Nuri ÇELİK, Prof. Dr. Nurşen CANİKLİOĞLU, Prof. Dr. Talat CANBOLAT, İş Hukuku Dersleri, Beta, 30. Baskı, Eylül 2017