Amac›m›z ayd›nlanma yolundakonferanslar›

42 Ocak 2003 B‹L‹MveTEKN‹K

a y d › n l a n m a y o l u n d a

k o n f e r a n s l a r ›

Amac›m›z

Halk›m›z›n bilimin de¤iflik konular›n› uzmanlar›ndan dinleyerek bilimsel düflünme, sorgulama ve tart›flma olana¤›na kavuflmas› için Bilim ve Teknik dergisi Eylül 2002’de “Ayd›nlanma Yolunda Bilim ve Teknik Konferanslar” dizisini bafllatt›. Bu bilim hizmetinden, isteyen herkes ücretsiz olarak yararlanabiliyor. Bu ay dördüncüsü düzenlenecek olan konferanslar dizisinin saatleri, dinleyicilerden gelen istek üzerine,

önümüzdeki y›l yeniden belirlenecek. fiimdiye kadar istekler cuma günü daha erken bir saat ya da cumartesi ö¤leden sonra üzerinde topland›. Ancak bu konudaki farkl› önerilerinizi de bekliyoruz. Amac›m›z, olabildi¤ince genifl kitlelerin bu bilim hizmetinden yararlanmas›n› sa¤lamak.

Ayd›nlanma Konferanslar›yla ilgili görüfl ve sorular›n›z için: Tel: (312) 427 06 25 e-posta: bteknik@tubitak.gov.tr

21 fiubat 2003

18:00

Dünya D›fl› Yaflam

Çok say›da yeni gezegenin keflfi uzayda yaln›z m›y›z sorusunu yeniden gündeme getiriyor.

Prof. Dr. Mehmet

Emin Özel

Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi

TÜB‹TAK Mustafa ‹nan Konferans Salonu, Tunus Cad. No: 80 Kavakl›dere- Ankara

TÜB‹TAK

21 Mart 2003

18:00

Cumhuriyet’in

100. Y›l›na Do¤ru

Türkiye’de Bilim:

Günümüz ve Yar›n›m›z

enerji dünyas›nda gelece¤e yönelik “en iyi”

komposizyonu yakalamaya cal›fl›rken karfl›las›lan

ikilemler, at›lan ad›mlar, yaflanan veya yaflanacak düfl k›r›kl›klar›...

Prof. Dr. Vural

Alt›n

TÜB‹TAK

Mustafa ‹nan Konferans Salonu, Tunus Cad. No: 80

Kavakl›dere- Ankara

10 Ocak 2003

18:00

Dileklerle Gerçekler ve Çat›flan Dinamikler

Türkiye’nin Enerji

Stratejisi

Cumhuriyet’imizin bu çok önemli dönüm noktas› ve muhasebe dura¤›na

yaklafl›rken, ça¤dafl teknolojik uygarl›¤› yakalama hedefimizin neresindeyiz? Neler yapt›k, neler

yapmam›z gerekiyor?

Prof. Dr. Nam›k Kemal Pak

TÜB‹TAK Baflkan›

TÜB‹TAK Feza Gürsey Konferans Salonu

Tunus Cad. No: 80 Kavakl›dere- Ankara

A

Ayydd››nnllaannmmaa YYoolluunnddaa BBiilliimm vvee TTeekknniikk K

Koonnffeerraannssllaarr›› ddiizziissiinniinn ddöörrddüünnccüüssüü,, 1144 A

Arraall››kk ggüünnüü MMaarrmmaarraa ÜÜnniivveerrssiitteessii SSaa¤¤ll››kk B

Biilliimmlleerrii EEnnssttiittüüssüü,, TT››bbbbii BBiiyyoolloojjii vvee G Gee--n

neettiikk AAnnaabbiilliimm DDaall›› öö¤¤rreettiimm üüyyeessii vvee T

TÜÜBB‹‹TTAAKK MMaarrmmaarraa AArraaflfltt››rrmmaa MMeerrkkeezzii G

Geenn MMüühheennddiissllii¤¤ii vvee BBiiyyootteekknnoolloojjii A Arraaflfl--tt››rrmmaa EEnnssttiittüüssüü BBaaflflkkaann YYaarrdd››mmcc››ss›› PPrrooff.. D

Drr.. BBeeyyaazz››tt ÇÇ››rraakkoo¤¤lluu ttaarraaff››nnddaann vveerriillddii.. Ç

Ç››rraakkoo¤¤lluu kkoonnffeerraannssttaa öözzeettllee flfluunnllaarr›› ssööyylleeddii::

Günümüzden 50 y›l önce DNA’n›n çift sarmal yap›s›n›n ayd›nlat›lamas›yla baflla-yan genetik ça¤›nda bafl döndürücü gelifl-meler birbirini izlemeyi sürdürüyor.

Genlerde ortaya ç›kabilen dizi hatalar›-n›n (mutasyonlar›n) bu genlerin kodlad›¤› protein defektlerinin ortaya ç›kmas›na ve hastal›klara neden olmas› bilimsel araflt›r-mac›lar› ilk aflamada genetik defektlerin saptanmas›na (moleküler tan›s›na) yön-lendirmifl bunun devam›nda özellikle son y›llardaysa hatal› genin bir sa¤l›kl› genle yedeklenmesi, ya da hatal› gen kopyas›-n›n kilitlenmesi yoluyla gen tedavisi uygu-lamalar› bafllat›ld›. Kistik fibroz, ailesel yüksek kolestrol gibi kal›tsal hastal›klar yan›nda, kanserlerin bir bölümü de bu yöntemle tedavi edilebiliyor. Ancak gen tedavisinin yak›n gelecekte yayg›n ve gü-venli flekilde uygulanabilece¤ini söylemek henüz olanakl› de¤il.

Hastal›klar›n tedavisinde ilaç olarak kullan›lan insan protein ve hormonlar›n›n genifl ölçekte üretimi de gen teknolojisi sayesinde gerçeklefltirilmifl bulunuyor.

Günümüzde, bakterilerde gen klonlama-s›yla insulin, insan büyüme hormonu gibi bir çok molekül, ucuz ve güvenli flekilde hastalar›n kullan›m›na sunulmakta.

Bunun ötesinde bitkilerle yürütülen ça-l›flmalar, deneysel düzeyde yenilebilen afl›lar›n gelifltirilmesi, patates, muz gibi meyve ve sebzeler tüketilirken, hepatit, kolera gibi hastal›klara karfl› ba¤›fl›kl›k kazan›labilece¤ini gösterdi.

Ancak, bu tür ilaçlar›n insana en yak›n organizmalar olan memeli hayvanlarda üretilmesi, etkin tedavi için en uygun yak-lafl›m.

Farelerin döllenmifl yumurta hücreleri-ne mikroinjeksiyon yoluyla gen aktar›m›

ve bu genetik de¤iflikli¤e u¤rat›lm›fl yu-murtalar›n tafl›y›c› difli fare dölyollar›na aktar›lmas›yla gelifltirilen transgenik fa-relerin sütlerinde, geni aktar›lan tedavi edici protein ya da hormonlar›n bulunma-s› sa¤lanarak yeni bir dönemin kap›lar› aç›lm›fl bulunuyor.

Fareler yerine koyun ya da s›¤›rlar›n sütlerinden ilaç eldesi, verim bak›m›n-dan çok daha üstün. Ancak, bir klon ko-yun veya s›¤›r›n yaklafl›k 10 y›ll›k bir sü-rede gelifltirilebilmesi ve bu hayvandan elde edilecek ürünün, genetik özellikleri nedeniyle sadece o hayvan›n yaflam›yla s›n›rl› olmas› bilim adamlar›n› kopyala-ma tekniklerini gelifltirmeye yöneltti ve bugüne kadar birkaç yüz kopya hayvan gelifltirildi.

Tüm bu geliflmelerin daha ileriye gö-türülmesi amac›yla bafllat›lan ‹nsan Geno-mu Projesi, bir çok ülkenin katk›s›yla ilk sonuçlar›n› son iki y›lda vermeye bafllad›. Bu proje sonuçlar›, moleküler biyoloji ya-n›nda tarihten, evrime kadar bir çok alanda yeni bilgiler sa¤l›yor.

Projenin en önemli katk›y› sa¤lad›¤› t›ptaysa, yak›n gelecekte bireylerin baz› hastal›klara yatk›nl›¤› çok önceden sapta-nabilecek, hastalar gen tedavisinden ya-rarlanabilecek, ilaçlar›n etkinli¤i art›r›la-cak ve bireylerin sa¤l›k sa¤l›k durumlar› çipler arac›l›¤›yla incelenebilecek.

Ancak bu bafl döndürücü geliflmeler ayn› zamanda yeni etik, yasal ve sosyal sorunlar›n kayna¤›n› da oluflturmaktad›r.

43

Ocak 2003 B‹L‹MveTEKN‹K

Gen Mühendisli¤ine Evet, ‹nsan Klonlamaya Hay›r!