a y d › n l a n m a y o l u n d a
k o n f e r a n s l a r ›
Amac›m›z
Halk›m›z›n bilimin de¤iflik konular›n› uzmanlar›ndan dinleyerek bilimsel düflünme, sorgulama ve tart›flma olana¤›na kavuflmas› için
bafllatt›¤›m›z “Ayd›nlanma Yolunda Bilim ve Teknik Konferanslar›” dizisini, ara verilen yaz döneminin ard›ndan yeniden bafllatt›k.
‹steyen herkesin serbestçe yararland›¤› bu bilim hizmetinden amac›m›z, olabildi¤ince genifl kitlelerin, merak ettikleri konular› en yetkili
a¤›zlardan dinlemelerini sa¤lamak ve kafalar›ndaki sorular› serbestçe sunucuya iletebilmeleri için f›rsat yaratmak. Konferans› izleme
olana¤› bulamayanlar için her say›da, bir önceki ay süresince yap›lan sunumlar›n özetini bu sayfalarda yay›ml›yoruz.
Ayr›ca, isteyenler konferanslar›n video çekimlerini CD halinde sat›n alabiliyorlar.
Konferanslar Tunus Cad. No: 80 Kavakl›dere Ankara adresindeki TÜB‹TAK merkez binas›nda gerçeklefltiriliyor.
Ayd›nlanma Konferanslar›yla ilgili görüfl ve sorular›n›z için: Tel: (312) 427 06 25 e-posta: bteknik@tubitak.gov.trTÜB‹TAK
Prof. Dr. Asl› Tolun
Bo¤aziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü
Türkiye Bilimler Akademisi Üyesi
7 Ocak 2004
18:30
1
14
4 O
Occa
ak
k 2
20
00
04
4
1
18
8::3
30
0
Türklerin Genetik
Kökeni ve
Toplumumuzdaki
Kal›tsal Hastal›klar
Baz› Do¤rular ve
Yanl›fllar
Beyin
Prof. Dr. Sirel Karakafl
Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü/Deneysel Psikoloji
18 fiubat 2004
18:30
MÖ 3. Biny›lda
Anadolu’da
Madencilik ve
Bronz
Prof. Dr. Hadi Özbal
Bo¤aziçi Üniversitesi Kimya Bölümü
Prof. Dr. Timur
Gürgan
Hacettepe Üniversitesi
T›p Fakültesi
Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um
Ana Bilim Dal› Ö¤retim Üyesi
11 fiubat 2004
18:30
Tüp Bebek Teknik ve
Tedavileri: Bugünü ve
Bilim ve Teknik Dergisi Ayd›nlanma Konferans-lar› dizisinin 10 Aral›k 2003’teki sunumunu, Bilim Tarihinden ‹zlenimler bafll›¤›nda, Feza Gürsey Ens-titüsü’nde bilim tarihi konusunda çal›flmalar›n› sür-düren Prof. Dr. Erdal ‹nönü yapt›. ‹nönü sunumu-na, bilim tarihinden izlenimler diye anlatmak istedi-¤inin, bilimsel devrim konusu oldu¤unu vurgulaya-rak bafllad›. Bilimsel devrimin, 16.-17. yüzy›llarda, Orta ve Bat› Avrupa’da yaflayan, bilime merakl› in-sanlar›n, araflt›r›c›lar›n yapt›¤› bulufllar›n toplam› olarak aç›klayan ‹nönü, bu yüzy›llar aras›nda çok çarp›c›, önemli bulufllar yap›ld›¤›n›, bu bulufllar›n, eski ça¤dan gelen ve iki bin y›l boyunca, zaman›n üniversitelerinde, okullar›nda, kiliselerinde okutu-lan bilim gelene¤ini; Ptolemaios’un asronomisi, Aristotales’in fizi¤i, Galenos’un t›bb›n› bütünüyle de¤ifltirdi¤ini belirtti. Bu bulufllar›n, kökten bir de-¤iflim yap›p yerine modern bilim u¤rafl›s›n› getirdi-¤i için devrim oldu¤unu ve bilimsel devrimin bir ül-kede varolan sisyasal yap›y› de¤ifltiren siyasal dev-rimlerden bile daha önemli oldu¤unu vurgulad›.
Bilim nas›l geliflmifl, fikirler birbirini nas›l etki-lemifl, insanlar› nas›l etkietki-lemifl, insanlar bundan na-s›l yarar sa¤lam›fllar, aralar›nda nana-s›l rekabetler ol-mufl, uluslararas› rekabetler nas›l bilimden yarar-lanm›fl, sorular›n› geçmiflten günümüze örnekler ve-rerek anlatan ‹nönü, Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun bu geliflmelerin 300 y›l boyunca uza¤›nda kald›¤›-n›, bilgi üretme yönteminin araflt›rmaya dayand›¤›-n› 300 y›ll›k gecikmeyle fark edebildi¤imizi belirtti. 16-17. yüzy›la kadar, Osmanl› Devleti ile Bat›’daki krall›klar›n, güç, uygarl›k, bilim bak›m›ndan ayn› düzeyde oldu¤unu aç›klayan ‹nönü, bilimsel devrim-le Bat›’n›n yeni bilgi üretme yöntemini, bilginin araflt›rmayla, gözlemle elde edilebilece¤ini buldu-¤unu, bu yöntemle birlikte geliflmenin bafllad›¤›n› belirtti. Bat› Avrupa’daki ülkelerin hepsinin bu yön-temi kavrad›klar›n›, bunu uygulayarak bilimde yeni
ilerlemeler, onlar›n uygulamas› olarak teknolojide yeni ilerlemeler yapt›klar›n› söyledi. Bilgi üretme yönteminin kayna¤› olan üniversitelerle, akademi-lerle, bilim araflt›rma kurumlar›yla Türklerin, Cum-huriyetle, 1930’lar›n sonras›nda tan›flabildiklerini aç›klayan ‹nönü, “böylece Bat› ile aram›zda 300 y›l-l›k bir aç›k oldu, iflte bu nedenle dünya ülkeleri ara-s›nda var olan yar›flta hep gerideyiz, bu da gençle-rimizin ülkelerinden uzaklaflmas›na, Bat›’ya beyin göçüne yol aç›yor” dedi.
Sunumunda, Orta ve Bat› Avrupa’daki ilerleme-nin tarihsel bir s›ras›n› da veren ‹nönü, bilimsel dev-rime zemin haz›rlayanlar› ve bilimsel devrimi yara-tanlar› aç›klad›. Dante, Erasmus gibi hümanistlerle 13.-15. yüzy›llar aras›nda, edebiyatta, insana yöne-lik yeni fikirler ortaya ç›kt›¤›n› söyleyen ‹nönü, de-vam›nda büyük kefliflerin ortaya ç›kt›¤›n› belirtti. Bu kefliflerin birçok teknik ilerlemeleri getirdi¤ini
aç›klayan ‹nönü, devam›nda Rönesans’›n, sanatç›la-r› ve yazarlasanatç›la-r›yla, yeni bir sanat, yeni bir edebiyat› ortaya ç›kard›¤›n›; bu insanlar›n bir k›sm›n›n bilime de merakl› olduklar›n›, insan heykelini yapmak için, persperktif, geometrik aç›l›mlar kulland›klar›n›, anatomiye bakt›klar›n›, dolay›s›yla sanattaki bu iler-lemelerin bilimi de etkiledi¤ini söyledi. Geliflmele-rin devam›nda Reform hareketleGeliflmele-rinin geldi¤ini vur-gulayan ‹nönü, dinde reform yap›larak Katolik kili-sesinin getirdi¤i doktrine karfl› ç›k›ld› ve sonras›n-da bilimsel bulufllar ve ‘Ayd›nlanma Ça¤›’ geldi de-di. ‹nönü, dolay›s›yla san›ld›¤› gibi Ayd›nlanma Ça-¤›’n›n bilimsel bulufllar› getirmedi¤ini, bilimsel bu-lufllar›n önce yap›ld›¤›n› ve bu bubu-lufllar›n Ayd›nlan-ma Ça¤›n› do¤urdu¤unu, ard›ndan da uygulaAyd›nlan-mala- uygulamala-r›n geldi¤ini vurgulad›.
Bilimsel bulufllar› gerçeklefltiren araflt›r›c›lar›n yaflamlar›na da de¤inen ‹nönü, uzun aç›klamalarla Galilei’nin, yaflam›n›, kefliflerini, bilimsel çal›flmala-r›n›, karfl›laflt›¤› engelleri, bask›lar› ve onun bilim-sel savafl›m›n› anlatt›.
Eski Yunan’dan gelen klasik görüfle göre, Dün-ya’n›n Evren’in merkezinde sabit durdu¤u, Gü-nefl’in, bütün gezegenlerin Dünya’n›n etraf›nda döndü¤ünün kabul edildi¤ini söyleyen ‹nönü, bu görüflün, insan›n dünyaya bak›fl›na da bir rahatl›k getirdi¤ini, insanlar›n ‘her fley bizim etraf›m›zda dö-nüyorsa biz Evren’in en önemli yarat›klar›y›z” izle-nimine kap›ld›klar›n› belirtti. Aristoteles’in felsefe-sine koydu¤u bu görüflü, Katolik kilisesinin de ken-di ken-dini doktirini içerisine yerlefltirken-di¤ini aç›klayan ‹nönü, Galileo Galilei’nin, dünyan›n sabit olmad›¤›-n›, hem Günefl’in etraf›nda, hem kendi etraf›nda döndü¤ünü ilk kez aç›klayan Copernicus’un fikirle-rinin do¤ru oldu¤unu gözlemleriyle anlay›p, bunu yüksek sesle söyledi; bu söylemini de, “Y›ld›zlar›n Habercisi”, “‹ki Evren Sistemi Üzerine Diyaloglar” gibi kitaplar›, herkesin okuyup, anlayabilece¤i bir dille, ‹talyanca yazarak yapt› dedi.
‹nönü sunumunun son k›sm›nda, bilimsel gelifl-menin her fleyden daha önemli oldu¤unu tekrarla-yarak, 300 y›ll›k gecikmeyi büyük ölçüde kapatt›¤›-m›z›, karamsarl›¤a kap›lmadan, bireyin kendine olan güvenle tüm engelleri aflabilece¤ini belirtti ve genç Bilim ve Teknik dergisi okurlar›na seslenerek, bilimin karfl›s›na dikilen ve dikilebilecek s›n›rlara, engellere ald›rmadan, y›lmadan çal›flmalar›n› öner-di. ‹nönü, dinleyenlerinin yöneltti¤i sorular› da yan›tlad›.
