a y d › n l a n m a y o l u n d a
k o n f e r a n s l a r ›
Amac›m›z
Halk›m›z›n bilimin de¤iflik konular›n› uzmanlar›ndan dinleyerek bilimsel düflünme, sorgulama ve tart›flma olana¤›na kavuflmas› için
bafllatt›¤›m›z “Ayd›nlanma Yolunda Bilim ve Teknik Konferanslar›” dizisini, ara verilen yaz döneminin ard›ndan yeniden bafllatt›k.
‹steyen herkesin serbestçe yararland›¤› bu bilim hizmetinden amac›m›z, olabildi¤ince genifl kitlelerin, merak ettikleri konular› en yetkili
a¤›zlardan dinlemelerini sa¤lamak ve kafalar›ndaki sorular› serbestçe sunucuya iletebilmeleri için f›rsat yaratmak. Konferans› izleme
olana¤› bulamayanlar için her say›da, bir önceki ay süresince yap›lan sunumlar›n özetini bu sayfalarda yay›ml›yoruz.
Ayr›ca, isteyenler konferanslar›n video çekimlerini CD halinde sat›n alabiliyorlar.
Konferanslar Tunus Cad. No: 80 Kavakl›dere Ankara adresindeki TÜB‹TAK merkez binas›nda gerçeklefltiriliyor.
Ayd›nlanma Konferanslar›yla ilgili görüfl ve sorular›n›z için: Tel: (312) 427 06 25 e-posta: bteknik@tubitak.gov.tr
TÜB‹TAK
18 fiubat 2004
18:30
MÖ 3. Biny›lda
Anadolu’da
Madencilik ve
Bronz
Prof. Dr. Hadi Özbal
Bo¤aziçi Üniversitesi Kimya Bölümü
10 Mart 2004
18:30
Akl›m›z, Duygular›m›z›n Neresinde?
Prof. Dr. Ahmet ‹nam
ODTÜ Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Timur
Gürgan
Hacettepe Üniversitesi
T›p Fakültesi
Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um
Ana Bilim Dal› Ö¤retim Üyesi
11 fiubat 2004
18:30
Tüp Bebek Teknik ve
Tedavileri: Bugünü ve
Yar›n›
‹nsan yaflam›, akl›n, ak›l d›fl› güçlerle mücadelesiyle
gelifliyor. Bilim sanat ve düflünce ürünleriyle,
insan, akl›n›n bu baflar›s›yla uygarl›¤› oluflturuyor.
Bu konuflma, akl›n ak›l d›fl› güçlerle karfl›laflmas›nda
ortaya ç›kan sorunlar›, duygular›m›z›n iflleyifli aç›s›ndan
Astronomi biliminin temel sorusu: “Evrende Neler Var?” sorusudur. Gök cisimlerinin bizden uzakl›klar›n› belirledikçe Evrenin yap›s›n› anl›yo-ruz. Sorumuzun cevab› “‹nsan (Dünya, Günefl sis-temi, bizim içinde bulundu¤umuz Samanyolu ga-laksisi) fiziksel Evrenin merkezinde de¤ildir” flek-linde. Samanyolu 10 milyarlarca y›ld›zdan , y›ld›z-lar›n olufltu¤u gaz buluty›ld›z-lar›ndan, y›ld›z kümelerin-den olufluyor. Samanyolunun çap› 100,000 Ifl›k Y›l› (1 milyon trilyon Km). Evrende milyarlarca ›fl›k y›l› uzaklarda bulunan 10 milyarlarca galaksi, 100 milyonlarca ›fl›k y›l› boyutunda galaksi grup-lar› var. Evrenin tümünün kat›ld›¤› ortak bir hare-ket var! Evren aç›l›yor! Evrenin tümünün nas›l davrand›¤›, ne zaman oluflmufl oldu¤u, ilerde Ev-renin nas›l davranaca¤› 1920lerden beri art›k gözlemsel bilimin cevap arad›¤› ve bulabildi¤i ko-nular. Ad›m ad›m ulafl›lan sonuç bir “Süper Ko-pernik ‹lkesi”:
Dünya Günefl sisteminin merkezinde de¤il. Gü-nefl Samanyolu’nun ortas›nda de¤il. Kimi GüGü-nefl gi-bi kimi de farkl› çok y›ld›z var. Samanyolu da Ev-ren’in merkezinde de¤il. Kimi Samanyolu gibi kimi
de farkl› çok galaksi var. Zaten Evren’in de bir merkezi yok! Evren’in tümünü deneysel/gözlem-sel bilim yöntemleriyle anlayabiliyoruz. Gökcisim-lerinin nas›l ›fl›d›klar›n› inceledi¤imizde astrofizik biliminin temel sonucuna ulafl›yoruz: Do¤a yasala-r› Evrenin her yerinde ayn›d›r.
M. Ali Alpar Sabanc› Üniversitesi, Do¤a ve Mühendislik Bilimleri Fakültesi TÜBA Üyesi
Beyin Hakk›ndaki
Do¤rular ve Yanl›fllar
Ensefalizayon oran› insanda en büyük olan (6.30) beynin, insandaki son halini, yaklafl›k 100.000 y›l once kazand›¤› düflünülmektedir. Yaklafl›k 1010 nörondan meydana gelen insan beyninde nöronlar birbiriyle 1000-15.000 ara-s›nda de¤iflen sinaptik iliflki kurarlar. Do¤an›n bilinen en karmafl›k nesnesi olan insan beyni hakk›ndaki bilgiler kimi durumlarda hatal› veya eksik olabilmektedir. Örne¤in beyinde ifllemler sadece seri flekilde gerçekleflmez; ifllemler daha çok paralel olarak meydana gelir. Sol beyin da-ha çok analitik, parçaya yönelik, mant›kl› ve sö-zel ifllemlerden sorumludur. Sa¤ beyin ise bütün-lefltirici, bütüne yönelik, duygusal ve görsel-uzay-sal ifllemlerden sorumludur. Ancak belirtilen flek-liyle ifllev yanlaflmas›, büyük oranda sa¤ elini
lanan insanlar için geçerlidir (%96). Sol elini kul-lananlar›n yine büyük k›sm›nda (%70) bu yanlafl-ma geçerliyken; di¤er k›sm›nda sözel yetenek sa¤da (%15) üçüncü grupta ise her iki taraftad›r (%15). Erkek ve kad›n›n beyni ve zihinsel süreç-leri aras›nda baz› farklar vard›r: Genelde kad›n-lar sözel ifllevler, kelime ak›c›l›¤›, bilgi iflleme
h›-z› ve ince hareketlerde; erkekler ise görsel-uzay-sal ifllevler, mekanik yetenek ve matematik yete-ne¤inde daha üstündür. Bellek tek özellikten oluflmaz; farkl› bellek türleri ve bunlar›n da be-yindeki yerleri farkl›d›r. Uyku s›ras›nda beyin susmaz; gerek beynin kendili¤inden faaliyeti ve gerekse d›fl uyar›c›lara verdi¤i tepkiler, beynin uyku s›ras›nda da faal oldu¤unu göstermektedir. Uykudaki beyin elektriksel faaliyetinin nitelik ve niceli¤i uyku evrelerine gore de de¤iflmektedir. Beynin zihin ile birlikte düflünülmesi gerekir; ça¤dafl bulgulara göre bu iki bütünlük aras›nda etkileflimsel bir iliflki vard›r.
Bütün bu sunulanlar, özellikle insan beyni konusunda, görsel ve iflitsel medya araçlar› yoluyla sunulan baz› bilgilerin dikkatle de¤erlen-dirilmesi gerekti¤ini ortaya koymaktad›r.
Prof. Dr. Sirel Karakafl Hacettepe Üniversitesi Deneysel Psikoloji Uzmanl›k Alan› Biliflsel Psikofizyoloji Araflt›rma Birimi TÜB‹TAK Beyin Dinami¤i Multidisipliner Çal›flma Grubu
Türklerin Genetik Kökeni
ve Kal›tsal Hastal›klar›
Ayd›nlanma Yolunda Bilim Teknik Konferansla-r› kapsam›nda, Bo¤aziçi Üniversitesi Moleküler Bi-yoloji ve Genetik Bölümü Ö¤retim Üyesi ve Türki-ye Bilimler Akademisi üTürki-yesi Prof. Dr. Asl› Tolun, 7 Ocak’ta, "Türklerin Genetik Kökeni ve Toplumu-muzdaki Kal›tsal Hastal›klar" konulu bir konferans verdi. Konferans›na “genetik köken nas›l aç›kla-n›r?” sorusuna yan›t arayarak bafllayan Tolun, bu konuda yap›lan bilimsel araflt›rmalara de¤indi ve Türklerin kal›tsal hastal›klar›n› anlatt›.
Sunumunda türler aras› akrabal›klardan söz eden Tolun, genetikçiklerin popülasyon geneti¤i yani toplumlar›n akrabal›klar›n› inceledi¤ini vurgu-layarak, Türklerin genetik aç›dan oldukça kar›fl›k oldu¤unu; daha çok Yunanl›, ‹talyan ve Bulgarlara benzedi¤ini aç›klad›. Tolun, Avrupa'n›n en homo-jen toplumununsa Finliler oldu¤unu aç›klad›. Yap›-lan araflt›rmalar sonucunda genetik kökenimizin Anadolu oldu¤unu söyleyen Tolun, ülkemizdeki ka-l›tsal hastal›klar› da anlatt›. Akdeniz anemisi ya da di¤er ad›yla talasemi, sekel sendromu, sistik fib-rozis ve birtak›m kas hastal›klar›n›n toplumumuz-da oldukça çok görüldü¤ünü belirten Tolun, kal›t-sal hastal›klardaki bu yo¤unlu¤u da ülkemizde ol-dukça s›k yap›lan akraba evliliklerine ba¤lad›.
Prof. Dr. Asl› Tolun Bo¤aziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Türkiye Bilimler Akademisi Üyesi
