48 Mart 2003 B‹L‹MveTEKN‹K
a y d › n l a n m a y o l u n d a
k o n f e r a n s l a r ›
Halk›m›z›n bilimin de¤iflik konular›n› uzmanlar›ndan dinleyerek bilimsel düflünme,
sorgulama ve tart›flma olana¤›na kavuflmas› için dergimiz,
Eylül 2002’de “Ayd›nlanma Yolunda Bilim ve Teknik Konferanslar›” dizisini bafllatt›.
Bu bilim hizmetinden isteyen herkes ücretsiz olarak yararlanabiliyor. Bilim ve Teknik Dergisi’nin, okurlar›yla
daha kat›l›mc› iliflkiler içinde olma, bilginin birlikte oluflturulmas› ve paylafl›lmas› hedefi çerçevesinde düzenlenen
bu konferansa kat›lanlar, sunumdan sonra, ayd›nlanmak istedikleri konular› sunumcuya do¤rudan sorabiliyorlar.
Konferans saatleri dinleyicilerin ço¤unun iste¤i do¤rultusunda cuma günleri saat 18:00 olarak belirlendi.
Amac›m›z, olabildi¤ince genifl kitlelerin bu bilim hizmetinden yararlanmas›n› sa¤lamak.
Ayd›nlanma Konferanslar›yla ilgili görüfl ve sorular›n›z için: Tel: (312) 427 06 25 e-posta: bteknik@tubitak.gov.tr
TÜB‹TAK
21 Mart 2003
18:00
Cumhuriyet’in
100. Y›l›na Do¤ru
Türkiye’de Bilim:
Günümüz ve Yar›n›m›z
Miras›n› devrald›¤›m›z
Osmanl›
‹mparatorlu¤u,
Bat›’da, hatta
ço¤u kez bizde de san›ld›¤›
gibi,
bilimlerin yeflermedi¤i
bir
entellektüel çöl müydü?
Prof. Dr. ‹lber Ortayl›
Galatasaray Üniversitesi
Hukuk Fakültesi
TÜB‹TAK
Feza Gürsey Konferans Salonu, Tunus Cad. No: 80
Kavakl›dere- Ankara
7 Mart 2003
18:00
Osmanl›’da
Bilim
Osmanl›’da
Bilim
Cumhuriyetimizin bu çok önemli
dönüm noktas› ve muhasebe dura¤›na
yaklafl›rken, ça¤dafl teknolojik
uygarl›¤› yakalama hedefimizin
neresindeyiz? Neler yapt›k, neler
yapmam›z gerekiyor?
Prof. Dr. Nam›k Kemal Pak
TÜB‹TAK Baflkan›
TÜB‹TAK Feza Gürsey Konferans Salonu
Tunus Cad. No: 80 Kavakl›dere- Ankara
Dünya, Günefl’in gezegenlerinden biri; Günefl Samanyolundaki 100 milyardan fazla y›ld›zdan biri; Samanyolu da milyarlarca gökadadan biri. Bu gerçekler, bilimcileri, baflka y›ld›zlar›n geze-genleri üzerinde de yaflam›n ortaya ç›km›fl olabi-lece¤i düflüncesine götürüyor. Ancak, fazla say›-da UFO raporlar›na ve yerötelilerin dünyam›z› zi-yaret ettiklerine dair iddialara karfl›n, yerd›fl› ya-flam›n rededilemez hiç bir kan›t›na bugüne kadar rastlanamad›... Bu nedenle, bilimciler, baflka dünyalarda yaflam konusunda sadece baz› tah-minler yürütebiliyorlard›...
Bu tahmin olay›na matematiksel bir boyut ka-zand›ran ilk bilimci, Amerikal› Frank Drake oldu. Drake Denklemi, Samanyolu içinde mevcut olabi-lecek ileri uygarl›klar›n say›s›n› tahmin etmeye çal›flan bir k›saltma. Bu denklemde, 7 kadar fark-l› faktör birbiri ile çarp›fark-l›yor. Bunlar aras›nda, Sa-manyolu’ndaki y›ld›zlar›n say›s›, gezegene sahip olanlar›n oran›, yaflam› do¤urmufl olabilecekle-rin oran› vb. bulunuyor. Ne yaz›k ki, bu faktörle-rin bir ço¤unun hesaplanmas› çok
zor. Kimi hesaplar, bu say›y› 1 (hat-ta 0!) ile eflde¤er bulurken, baz› iyimserler, Samanyolu içiç ileri uygarl›klar say›s›n› milyonlara eflit ç›kart›yor.
Yeryüzünde yaflam, büyük ölçüde suya ba¤l›. Suyun çok ilginç özellik-leri var: Su, çok iyi bir çözücü. Su molekülleri, birbirlerine oldukça s›k flekilde ba¤l›lar. Ayr›ca, su dondu¤u zaman geniflleyen bir özelli¤e sahip. Bu nedenle, s›v› halde su tutamayan aylar ve gezegenler üzerinde yaflam›n ortaya ç›km›fl olmas›, çok özel koflullar gerektirmekte. Bu ne-denle, büyük olas›l›kla Dünya, Günefl Sistemi’nde hayat›n ortaya ç›kt›¤› tek gezegen olabilir.
Mars üzerine 19.yy’dan beri flam olas›l›¤› spekülasyonlar› ya-p›l›yor. Ancak, 1976’da Mars yüzeyi-ne iyüzeyi-nen Viking uzay araçlar›nda yap›-lan biyoloji deneylerinde herhangi bir yaflam belirtisine rastlanmad›. Fa-kat, 1995’lerde Mars’tan düfltü¤ü hesaplanan bir meteorda, mikrobik
düzeyde yaflam›n bu gezegende de bafllam›fl ola-bilece¤i olas›l›klar› bilim dünyas›nda genifl flekil-de tart›fl›ld›. Mars’a gönflekil-derilecek ‘örnek getirme’ dahil yeni uzay araçlar› ile bu sorun önümüzdeki y›llarda kesin çözüme kavuflacak.
Evren’de baflka bir yerde yaflam varsa, büyük bir olas›l›kla bize çok uzaklarda olacak. 1970’lerden beri, radyo sinyalleri fleklinde bir-çok mesaj, temas umutlar› da tafl›yarak uzaya gönderildi. Bu mesajlar›n yan›tlanmas› için yüz-lerce y›l beklemek gerekiyor. Yani bu mesajlar uzayl›lardan çok kendimize olmal›: Evren’de yal-n›z olmayabiliriz... Umudumuzu yitirmeyelim...
Bilim-kurgu romanlar›nda ve filmlerinde uzay yolculuklar›n›n çok yak›nda yayg›n flekilde baflla-yaca¤› izlenimi veriliyor. Bunun yanl›fl ç›kmas› olas›l›¤› çok yüksek. Dünyam›z›n nüfusu h›zla art›yor ve halen bir çok insan en temel gereksi-nimlerini gideremiyor. Buysa, yak›n bir gelecek-te kendi gezegenimiz ögelecek-tesine pek yay›lamayaca-¤›m›z›n bir iflareti olarak alg›lanabilir.
Son dönemde, gezegen sistemlerinin de y›l-d›zlarda oldukça yayg›n bir oluflum oldu¤u orta-ya konmufl bulunuyor. Bu bak›mlardan, Drake Denklemi’nin di¤er çarpanlar›n›n da iyimser oldu¤u ve yeryüzündeki yaflam›n evrende tek ola-mayaca¤› yönündeki argümanlar a¤›rl›k kazan-m›fl say›labilir. Bu durumda bile en sa¤l›kl› yak-lafl›m, fiziksel ya da do¤rudan temas ve ziyaret-lerden çok, bu tür ileri uygarl›klar aras›nda, rad-yo gökbilim ya da optik ve di¤er kanallardan ha-berleflme (SET‹) çal›flmalar›na a¤›rl›k vermek ola-cakt›r. fiimdiden bu yolda at›lm›fl önemli ad›mlar var. Bunlar aras›nda, SET‹, radyo-gökbilim, ha-berleflme teknolojileri ve ‹nternet konusundaki
bilgi birikimlerimiz yan›nda, California
Üniversitesi SET‹ Enstitüsü’nün ‹nternet’i kulla-narak dünya çap›nda bu konuya gönül veren me-rakl›lar› organize edip bunlar›n sahip oldu¤u bil-gisayarlar›n hesap ve analiz gücünü birlefltirme amaçl› olarak gelifltirdi¤i a¤. http://www.setiat-home.ssl.berkeley.edu adresindeki bu a¤a bugü-ne kadar 4 milyona yak›n üye kayde-dildi ve 3 milyon y›la eflit CPU zama-n› sinyal analizi için seferber edildi. Bu enstitünün bu a¤daki destekleyi-cilerin ve di¤er özel kurulufl ve fon-lar›n yard›m›yla, SET‹ amaçl› olarak 1 kilometrekare büyüklü¤ünde küçük çapl› -5m’lik- radyo teleskop-lar a¤› SKIA (Square-Kilometer-Ar-ray) NASA Astrobiyoloji Enstitüsü (NAI) kuruldu.
Yerötelilerle temas u¤rafl› (SE-T‹), genç beyinleri bilime kazand›ra-cak bir m›knat›s olarak, bir çok ül-kede, orta ö¤retim ve üniversiteler-de üniversiteler-ders olarak okutulma aflamas›n-da. Çal›flmalar›n araflt›rma boyutu da, tüm dünyadaki profesyonel ve amatör bilim-severlerin katk›s›na aç›k olarak gerçeklefltirilmekte. Bü-tün TÜB‹TAK Bilim Teknik okuyucu-lar›n› bu serüvende görev almaya ça¤›r›yorum.
Prof.Dr. Mehmet Emin Özel
Çanakkale Üniversitesi Astrofizik Araflt›rma Merkezi (me_ozel@hotmail.com)
49
Mart 2003 B‹L‹MveTEKN‹K
